Statistika pokazuje da je svaka druga žena u Crnoj Gori preživjela tokom svog života neki vid nasilja. Samo u 2024. godini registrovana su četiri femicida, a od 2027. godine 19 femicida.
“Svaka od žrtava prijavljivala je nasilje nadležnima, a na godišnjem nivou registrovano je oko 2.000 prijava, navodi za RTNK Nada Koprivica, program asistentkinje Nacionalne SOS linije za žrtve nasilja u porodici.
Naglašava da je femicid pretežno zasnovan na patrijarhalnim negativnim obrascima koji se identifikuju u društvenom sistemu.
“Kada pričamo generalno o nasilju u porodici i nasilju nad ženama, ono se odnosi na rodno uslovljeno nasilje zasnovano na patrijarhalnim negativnim obrascima i rodnim ulogama koje se dodjeljuju ženama i muškarcima u društvu i porukama koje se šalju, a koje su stvorile socijalni kontekst u kojem muškarci smatraju da u određenom trenutku postoji opravdanje za ubistvo žena iz određenih razloga. Femicid nikada nije izolovana situacija, žene koje su žrtve femicida dugo su trpjele različite oblike nasilja i često su prijavljivale to nasilje. Sistem je bio upoznat, ali zbog neadekvatne zaštite koja se pruža ženi koja prvi put požali na nasilje kojem je izložena, mi na kraju imamo kao posljedicu femicid”, navodi Koprivica i dodaje da je procjena rizika važna stavka u prevenciji femicida, i da ona nedostaje u sistemu.
Ukoliko se i odradi procjena rizika, ističe Koprivica, ona je površna i nedostaje plan bezbjednosti za žrtve nasilja.
“Pored navedenog, jedan od ključnih problema sa kojima se žene, žrtve nasilja, suočavaju jeste nepovjerenje kada kaže da je počinilac nasilja spreman da je ubije i da ona zna da će da je ubije”, dodaje Koprivica.
Počinioci nasilja nad ženama uglavnom ugledni građani
Najmlađa žrtva femicida imala je 18 godina, a najstarija 84 godine, a analize pokazuje, navodi Koprivica, da nijedan počinilac femicida nije imao ozbiljne psihološke probleme.
“Sva istraživanja pokazuju da od ukupnog broja počinilaca nasilja u porodici, više od 70 – 75 posto jesu fini i ugledni muškarci koji su prihvaćeni u familiji, društvu i komšiluku. Ostatak njih, odnosno preostalih 30 posto su muškarci koji imaju određene psihološke smetnje. Dakle, počinioci nasilja i femicida uglavnom su ugledni građani o kojima se nakon određenog slučaja nasilja izvještava kako je on dobar, fin i ne znaju šta mu se desilo. Zbog toga je važno da pričamo o ovoj temi, jer je ženama najveća opasnost i rizik da budu povređene prijeti od onih koji sui m najbliži, a to su članovi njihove porodice”, navodi Koprivica.
Mujović-Radović: U cilju prevencije pooštriti kazne za femicid
Razlike u broju prijava na godišnjem nivou nisu evidentirane, navodi Koprivica, osim što je u 2024. godini bio veći broj prijava koje su procesuirane kroz Krivični zakonik Crne Gore, što je posljedica njegove izmjene za uvođenjem femicida kao posebnog krivičnog djela, koji je stupio na snagu u decembru prošle godine. Tako je ove godine, navodi Koprivica bilo oko 800 krivičnih i oko 1 100 prekršanjih prjava. Da bi kazne za femicid u cilju prevencije trebalo pooštriti, smatra advokatica Branislavka Mujović-Radović.
“Za sada su kazne za femicid od 3 do 12 godina zatvora. Mislim da bi trebalo da budu mnogo veće, jer ne bi dolazilo do takvih slučajeva, jer bi postojao određen strah. Smatram da su žene sad slobodnije i da imaju veću sigurnost da prijave nasilje, samim tim što su se u okviru člana 220. u Zakonu o zaštiti od nasilja u porodici uveli i podčlanovi (a i b) čime je data veća mogućnost ženama da odbrane sebe. Zbog toga danas žene više prijavljuju slučajeve nasilja, međutim institucije bi trebalo brže i adekvatnije da reaguju”, kazala je za RTNK navodi Mujović Radović i dodaje da muškarci moraju shvatiti da je žena nezaštićena i bezopasna.
Sa druge strane, prema riječima Mujović Radović, institucije su te koje moraju ozbilno shvatiti ovaj problem i svaku podnesenu prijavu.
“Ako se tome neozbiljno pristupi od strane radnika ili zaposlenih lica u tužilaštvu, policiji ili sudu i ako oni ženu ne posmatraju kao žrtvu, ne može biti ni pravilnih odluka”, dodaje Mujović Radović.
Fokus na počinioca umjesto na žrtvu
Koprivica navodi i da izostaje adekvatna podrška sistema žrtvi i porodici nakon pokušaja femicida, te da je veći fokus na zločinca nego na žrtvu.
“Nakon nekoliko dana poslije počinjenog zločina, niko više o tome ne govori i niko se, nažalost, u praksi ne bavi niti žrtvama nasilja niti pružanju pomoći i podrške porodici žrtve nasilja ili femicida. Oni nemaju adekvatnu psihološku podršku, niti materijalnu …osjećaju se zaboravljene u trenucima najvećeg bola i trauma. One su potpuno zaboravljene i ignorisane od strane društva i njihov se glas ne čuje..One su za nas nevidiljive ”, navodi Koprivica i dodaje da se i u javnom ali medijskom prostoru veća pažnja posvećuje traćenju i dobijaju informacija o počiniocima, što je potpuno pogrešan društveni pristup.
Naši sagovornici navode da je prva greška u institucionalnom sistemu, preispitivanje odluke žene da prijavi nasilje, te da je važno da se uvijek odreaguje na način da se žrtvi pošalje jasna poruka da je njena bezbjednost na prvom mjestu.
