Vakcinacija protiv infekcija izazvanih humanim papiloma virusima, koji su uzročnik karcinoma na grliću materice počeće do kraja godine – kazali su Pobjedi iz Instituta za javno zdravlje.
Ona će, prema preporukama Nacionalne savjetodavne komisije za imunizaciju (NITAG) biti ponuđena djevojčicama uzrasta od devet do 11 godina koje nisu stupile u seksulane odnose, a vakcina će biti indikovana i za dječake.
- Imunizacija starijih uzrasta za sada nije u planu, ali ukoliko se procijeni da je potrebno, može se predvidjeti da se vakcina može dati u skladu sa epidemiološkim indikacijama - kazali su iz Instituta za javno zdravlje.
Od raka grlića materice u Crnoj Gori godišnje oboli oko 110 žena, a ovaj kancer peti je po učestalosti nakon raka dojke, kože, debelog crijeva i pluća, kada je riječ i ženskoj populaciji.
HPV je glavni uzročnik svih slučajeva raka grlića materice, pri čemu su odgovorni i za značajan udio drugih karcinoma, prije svega anogenitalne regije, ali i glave i vrata - glasnih žica.
Iz Instituta su ranije saopštili da je do sada otkriveno više od 190 tipova HPV virusa a smatra se da infekcije sa oko 40 tipova nose rizik od razvoja malignih oboljenja.
- Čak i među tipovima koji izazivaju malignitete postoje tipovi virusa koji su visokorizični (visokoonkogeni – npr. tipovi 16, 18, 31, 33, 35) i oni koji su su manje rizični (niskoonkogeni – tipovi 6, 11, 41, 43, 44). – objašnjavaju iz Instituta.
HPV vakcina je u upotrebi od 2006. godine, a koristi se u oko stotinu država svijeta.
O uvođenju ove vakcine u našu zemlju govori se od 2019. godine, a nakon preporuke Nacionalnog savjetodavnog tijela za imunizacije i Svjetske zdravstvene organizacije, ona je godinu kasnije uvrštena u kalendar. Međutim, kako su ranije saopštili iz Ministarstva zdravlja ona je zbog epidemiološke prilike i pandemije korona virusa prolongirana za period povoljnijih epidemioloških parametara.
Za nabavku vakcine protiv HPV virusa, budžetom Crne Gore iz prošle godine, bilo je planirano 700.000 eura, ali je taj novac preusmjeren za urgentnu nabavku medicinske zaštitne opreme i vakcine protiv sezonskog gripa.
Preporuke
Iz Instituta objašnjavaju da će se vakcine davati u skladu sa preporukama proizvođača vakcine i Svjetske zdravstvene organizacije, te da devetovalentna vakcina pruža zaštitu od tipova 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52 i 58.
- U odnosu na uzrast HPV vakcina se može davati u dvije ili tri doze. Za uzrast ispod 14 godina vakcina se može dati u dvije doze sa razmakom od pet do 13 mjeseci jer studije pokazuju da se ostvaruje veoma dobar imuni odgovor i za sada nijesu predviđene revakcinacije – istakli su iz Instituta, naglasivši da će se narednih mjeseci intenzivno pripremati na otpočinjanju vakcinacije, uključujući i informisanje javnosti.
Ginekolog dr Igor Gogić kaže da vakcinacija jeste jedan vid zaštite od HPV virusa, ali ne stoprocentni jer je i ovaj, kao i ostali virusi, sklon mutaciji. Prema njegovim riječima najadekvatniji vid zaštite je kondom.
Zaštita
- Kao što govorimo o korona virusu, pa o maski i distanci tako isto govorimo i o HPV virusu i o upotrebi mehaničke kontracepcije, odnosno kondomu. Dakle, ako nema konkretnog fizičkog kontakta onda je šansa da dođe do obolijevanja od ovog virusa minimalna - kazao je dr Gogić za Pobjedu.
On objašnjava da je humano papiloma virus oboljenje koje dovodi do oštećenja epitela grlića materice, te da je on jedini uzročnik raka na grliću materice.
- Nema raka na grliću bez HPV virusa – kaže dr Gogić i naglašava da su najugroženiji mladi koji ranije stupaju u seksualne odnose.
Ta granica se, prema njegovim riječima, godinama pomjera sve niže i niže.
Stoga je, poručuje, ključno da koriste zaštitu prilikom odnosa.
- Kada je u pitanju kontagioznost HPV virusom važi zakon multiplikacije što znači da jedna mlada ženska osoba ne mora da promijeni mnogo partnera da bi došla u kontakt sa HPV virusom – rekao je dr Gogić.
Istraživanja pokazuju da je 80 odsto seksualno aktivne populacije došlo u kontakt i inficirano nekim od tipova HPV, te da veliki broj infekcija prolazi bez simptoma, a oko pet odsto žena dobije kondilome. Njih 35 odsto ima abnormalne nalaze cervikalnog brisa po Papanikolau testu, dok će se kod svake četvrte razviti neoplazije, od kojih značajan dio prelazi u invanzivnu formu karcinoma.
Hronične upale
Dr Gogić objašnjava da HPV virus uđe i dovede do transformacije ćelije i onda nastaju promjene hronične upale grlića, CIN 1, CIN 2 i CIN 3.
- Od unosa HPV virusa do momenta kada se pojavi karcinom na grliću materice prođe oko 15 do 20 godina, nekad i duže. Recimo, osoba od 20 godina, koja dođe u kontakt sa HPV virusom, imaće prvo česte vaginalne infekcije, kondilome zato što taj virus urušava vaginalnu sluzokožu. Sa 35 će imati CIN 1, oko 40 CIN 2, pa će sa 45 prokrvariti iz čista mira iz grlića materice i tada će ginekolog uočiti veliku ranu, odnosno karcinom – objašnjava dr Gogić dodajući da postoje visoko onkogeni (izazivaju karcinom) i niskoonkogeni tipovi virusa (izazivaju kondilome).
Stoga on poručuje da su ključni preventivni pregledi, i svake godine uraditi papa test.
- Grlić materice je organ koji je dostupan vizuelno. Stavi se spekulum i prebojite ga i gledate pod mikroskopom da li se vide neke promjene. Nažalost, mnoge žene ne idu na preventivne ginekološke preglede – rekao je dr Gogić.
Virusi, prema mišljenju dr Gogića, uzimaju sve više primat, jer su antibiotici uspjeli da eliminišu brojne bakterijske infekcije.
- Pojavili su se antibiotici druge, treće i četvrte generacije koji liječe bakterijske infekcije, dok za virusna oboljenja ne postoji nikakav antivirotik, lijek koji bi mogli, kada obolimo, da pijemo. Oni su dominantni jer mijenjaju forme i nije se lako izboriti sa njima zato je preventivni lijek vakcina – rekao je Gogić.
U Škotskoj gotovo iskorijenjen rak na grliću materice
Podaci pokazuju da je kod tinejdžera u Sjedinjenim Američkim Državama, od uvođenja vakcinacije, zaraza HPV-om smanjena za 56 procenata. Kada je u pitanju vakcinacija djevojčica HPV vakcinom u Škotskoj istraživači navode da je od uvođenja programa imunizacije prije deset godina, vakcina skoro u potpunosti iskorijenila slučajeve pretkancerogenog stanja kod mladih žena.
Otkrili su da je vakcina dovela do smanjenja pretkancerogenih ćelija u 90 odsto slučajeva.
U posljednjoj deceniji, devojčice školskog uzrasta širom Velike Britanije su vakcinisane sa 12 ili 13 godina.
Iz Instituta kažu da poučeni iskustvima mnogih država u svijetu, na samom početku uvođenja vakcine u program nije realno očekivati visoke obuhvate HPV vakcinom u našoj zemlji.
Glavni cilj je, kako su istakli, postepeno jačanje povjerenja i povećanje obuhvata u svrhu ostvarivanja rezultata na duži rok.
