Crnogorska likovna umjetnica Milena Jovićević predstavila se kosovskoj publici radom “Sorrë” (na albanskom jeziku - vrana). Riječe je o site specific instalaciji kreiranoj specifično za lokaciju u javnoj školi "Vaso Pashë Shkodrani" u Peći, odnosno Institutu za savremenu umjetnost Arkiv, koji je 2018. osnovao poznati umjetnik Sislej Xhafa.
Postavka “Sorrë” otvorena je početkom jula i traje do 30. decembra, a juče je organizovan i razgovor sa umjetnicom, uz javno vođenje kroz izložbu.
“Ptica vrana je veoma moćan znak i postoji mnogo mogućih interpretacija vrane. Međutim ova instalacija se fokusira na zablude i strahove koji se tradicionalno vezuju za ovu veličanstvenu pticu”, stoji u izvodu iz kataloga koji prati djelo crnogorske umjetnice.
Njen krik je, kako se navodi dalje, metafora za moćan ženski glas, kojim se publika poziva da istraži svoja predubjeđenja i stereotipe, vezane za percepciju “Sorrë”, ali i za razumijevanje položaja žene u društvu.
“Iako su kroz istoriju mnoge negativne konotacije povezane sa ovom pticom, ova vjerovanja nemaju naučnu potporu i ukorijenjena su u ljudskom strahu. S druge strane, vrana ima sakralni značaj u raznim kulturama. Zaintrigirana dihotomijom između negativnih asocijacija vrane i njene izvanredne inteligencije, Milena želi da osvijetli nevidljivu ženu, dajući joj prodoran glas vrane”, piše u katalogu.
Kako se dodaje, ženama su često na najgrublji način pripisivane ptičje osobine, iako je vrana jedna od najinteligentnijih životinja u životinjskom carstvu.
“Na samom ulazu u školu publiku dočekuje skoro prijeteći zvuk ptičijeg vriska, koji repetitivno odjekuje prostorom i skreće pažnju na nešto skriveno, ali vrlo važno, nadilazeći praznovjerje i strah, poziva na put introspekcije. Ptičiji vrisak postaje metafora nevidljivih i potcijenjenih ženskih moći. Koristeći pohabane djelove u zidovima učionica, pod školskih hodnika, čak i toalet za umjetničku intervenciju, Milena Jovićević traži od publike da otkriva ženska lica, ili samo dijelove lica, koji vire iz pukotina zidova i najneuobičajnijih mjesta škole”, navodi se u katalogu.
Radi se o portretima izuzetnih ženskih figura sa Kosova, ali i ženama uopšte, među njima je i portret Milenine majke.
“Pored navedenih intervencija, žene neočekivano zauzimaju područja koja su tradicionalno rezervisana za muškarce. Na ulazu u školu, pored glavne table sa imenom paše po kome je škola dobila ime, Milena postavlja osam tabli, sa imenima istaknutih ženskih ličnosti, ali i njihovih profesija (od naučnica, ginekološkinja, umjetnica, do prve žene koja se “usudila” da leti…). Time ukazuje na izuzetne ženske figure, koje možda nikada neće zauzeti mjesto jednog paše, niti će škola ikada po njima dobiti ime”, ističe se u tekstu kataloga.
Na drugom spratu, pojašnjavaju, gdje nas tradicionalno dočekuju uramljeni portreti značajnih muškaraca, umjetnica se usuđuje da kači prazne ramove sa ženskim imenima i kratkim opisima, u duhu već postojećih “muških portreta”, ali bez lica.
“One stidljivo čekaju da se možda nađu u ovom nizu “brkajlija”, na koje smo svi toliko navikli u balkanskim kulturama, i šire”, stoji u katalogu.
