Objava takvih odluka u jako zamršenom istorijskom i pravnom slijedu događaja vezanih za gradnju i vlasništvo nad bogomoljama, jednako je sporna kao prepis crkava sa države na „Budvansku rivijeru“, a prije dvije godine na „Sveti Stefan hoteli“, ocjenjuju upućeni pravni stručnjaci.
“Jeste nesvakidašnji momenat da je turističko preduzeće, čijim se dionicama može trgovati na berzi, vlasnik bogomolja. Jednako kao što je čudno što se potencira vraćanje crkava SPC-u iako je ta vjerska organizacija izgubila sudski spor sa državom u kojem nije uspjela da dokaže vlasništvo nad crkvama koje su, kao i kompletno poluostrvo, nacionalizovani i pretvoreni u grad hotel”, kazao je Pobjedin sagovornik, naglašavajući da mu nije poznato na osnovu koje odluke i zašto je napravljena promjena vlasništva iz 2010. godine.
Ističe da se Mitropoliji, trenutno, ne spori korišćenje crkava, ali nije na zakonit način dokazala vlasništvo nad njima.
Paralela
Na pitanje da li postoji neka slična pravna situacija u Crnoj Gori, ističe da ne zna za nju.
“Ako bi se mogla povući paralela sa nekom potencijalno sličnom situacijom, bilo bi to da, Prijestonica, u čijem je vlasništvu Cetinjski manastir, prepiše tu svetinju, recimo, na Hotel Grand, a onda to preduzeće objavi da joj ne pripada, pa „vrati“ manastir u vlasništvo SPC...”, navodi sagovornik.
U slučaju Svetog Stefana situacija je sljedeća: Nešto što je kulturno dobro države i njena imovina, dato je na korišćenje Opštini Budva, a nedavno je prepisano na hotelsko preduzeće koje, sada, uz obrazloženje da se time „ispravlja nepravda“, želi prenijeti Mitropoliji imovinu za koju nije dokazala vlasništvo.
Podsjetimo, prije dva dana su predsjednici odbora direktora „Budvanske rivijere“ i „Sveti Stefan hotela“ Mijomir Pejović i Dragana Kažanegra-Stanišić, 15-ak dana nakon što su izabrani u upravljačke strukture ovih kompanija i to kao predstavnici državnog kapitala, obavijestili javnost da će Mitropolija crnogorsko-primorska (MCP) zvanično biti upisana kao vlasnik četiri crkve na Svetom Stefanu.
“MCP, nakon punih šest decenija, ponovo će zvanično biti upisana kao vlasnik četiri crkve na ostrvu - grad hotelu Sveti Stefan, kojima je gazdovala Hotelska grupa „Budvanska rivijera“, a od prije dvije godine akcionarsko društvo „Sveti Stefan hoteli“. Spremnost da se Mitropoliji, u skladu sa svim zakonskim procedurama, crkve vrate u vlasništvo, pokazalo je novoimenovano rukovodstvo u ovim većinskim državnim kompanijama”, objavljeno je vebsajtu Budvanske rivijere.
Pojašnjeno je da se time šalje poruka i iskazuju volja i spremnost da se nepravde u što kraćem roku i zakonskim okvirima isprave.
Prodaja crkve
Crkva Aleksandra Nevskog na Svetom Stefanu, jedna od četiri bogomolje koje je upravni odbor hotelskih preduzeća riješio da velikodušno vrati Mitropoliji crnogorsko-primorskoj, 1937. godine je, na osnovu dokumenata u koje je Pobjeda imala uvid, prodata kraljici Mariji Karađorđević, a potom nacionalizovana za vrijeme SFRJ zajedno sa kompletnim Svetim Stefanom, pa teško da ima pravne akrobatike prema kojoj bi se mogla vratiti onome ko je za nju već jednom uzeo pare.
Pritom, eventualni postupak vraćanja morao bi da bude predmet restitucije a ne nikako odluke upravnog odbora hotelskog preduzeća, pa ni države, mimo zakonski specifično uvrđene procedure.
U ranijem zahtjevu za restituciju imovine kojom su Karađorđevići tražili vraćanje turističkog kompleksa u Miločeru, nigdje se ne pominje nikakva crkva, pa ni ova koju je kraljica Marija kupila od SPC.
Odluku o prodaji kraljici donio je Patrijaršijski upravni odbor iz Beograda 1937. godine, iako se ne pominje čije je vlasništvo crkva. Prodaje se zajedno sa nekoliko starih kućišta, kuća i placeva koje su starosjedioci Svetog Stefana bez nasljednika zavještali crkvi, što potvrđuje izvod iz Upisa u katastrske knjige, u koje je Pobjeda imala uvid.
Podsjetimo, naredba da se ostrvo Sveti Stefan iseli stigla je 1955. godine. Luksuzni grad-hotel prima prve goste 1960. godine, a za potrebe izgradnje kockarnice tada se ruši crkva Aleksandra Nevskog koja je, pod imenom Crkva Svete gospođe izgrađena u 15. vijeku. Obnovljena je 2012. godine.
Naziv Crkva Svete gospođe nosila je sve do 1938. godine kada je kupila srpska dinastija Karađorđević. Kraljica Marija Karađorđević tražila je od Sinoda SPC da se crkva preimenuje u slavu ruskog sveca kojeg je poštovala i kojem se molila.
Odlukom Narodne skupštine Federativne Narodne Republike Jugoslavije, 8. marta 1947. godine, Karađorđevićima je imovina oduzeta i preknjižena kao opšte dobro, odnosno opštenarodna imovina sa pravom upravljanja na korist Opštine Budva“.
Belada: Crkve vlasništvo države, treba da reaguje tužilac
Obećanje Demokrata da će Mitropoliji crnogorsko-primorskoj vratiti četiri crkve koje se nalaze na Svetom Stefanu kako bi one opet služile vjerujućem narodu za advokata Nikolu Beladu je apsurdno zato što te crkve nikada nijesu bile u vlasništvu SPC niti, kako kaže, postoji jedan dokaz o tome.
Apeluje na Tužilaštvo da reaguje i pozove direktore Budvanske rivijere i Sveti Stefan Hotela kako bi ih upozorilo da je u pitanju krivično djelo, jer su crkve u vlasništvu države. Kako ne bi bilo nedoumica dobro bi bilo, kaže i da se objavi hronologija upisa vjerskih objekata na SPC.
“Tvrdim da ne postoji ni jedan dokaz da su crkve građene od strane SPC, niti su one vlasništvo te crkve. Prva crkva je sagrađena 1465. godine kad ne postoji ni Pećka patrijaršija, niti zetska mitropolija, niti jedan jedini dokument može ove crkve povezati sa SPC. U katastru nepokretnosti četiri crkve su se vodile kao državna svojina”, ističe Belada.
On smatra i da zbog jučerašnjih izjava mora reagovati i nadležni državni tužilac, koji predsjednike odbora direktora Budvanske rivijere i Svetog Stefana mora pozvati na razgovor, kako bi ih upozorio na posljedice koje sa sobom povlače takve odluke. U cijeli slučaj mora se uključiti i katastar i Uprava za zaštitu kulturnih dobara.
“Da li je vrijeme konačno da se oglasi nadležni organ koji vodi računa o državnoj imovini i konačno završimo ovu priču, stanemo sa uzmemiravanjem javnosti na način što će se javno objaviti i učiniti dostupnim svim građanima Crne Gore sve hronoligije upisa vjerskih objekata na SPC, vratimo se konačno vladavini prava”, navodi Belada.
Dobro bi bilo čuti i po kom osnovu i kojoj proceduri bi državnu imovinu trebalo predati SPC, zaključuje Belada. Kako god, uvjerava da je to pravno nemoguća misija.
