Direktorica Zavoda mr sci. dr Tamara Šćepanović za Portal RTCG govori o značaju trombocitafereze, samom procesu i ističe da trenutno raspolažu sa dovoljnim zalihama krvi.
Šta podrazumijeva davanje trombocita (trombocitafereza), koliko je značajan i po čemu se razlikuje od klasičnog doniranja krvi? Da li je ovaj tip davalaštva bezbjedan po davaoca?
Donorska trombocitafereza je procedura izdvajanja i prikupljanja trombocita iz krvi davaoca uz pomoć specijalnog aparata – separatora krvnih ćelija. Ovom metodom od jednog davaoca dobijamo jednu terapijsku dozu za jednog pacijenta, dok je za dozu puliranih trombocita potrebno da krv donira čak četiri – šest ljudi.
Najveća prednost afereznih trombocita u odnosu na pulirane standardne trombocitne koncentrate jeste ta da je pacijent nakon njihove primjene izložen imunskim i infektivnim agensima koji se nalaze u cirkulaciji jednog čovjeka (davaoca), a ne agensima iz cirkulacije više ljudi (4-6), te samim tim vjerovatnoća nastanka neželjenih transfuzijskih reakcija je značajno manja. Glavni nedostatak donorske trombocitafereze jeste visoka cijena izvođenja ove procedure – skupa aparatura, setovi za afereze i posebna obuka osoblja.
Zbog svega navedenog aferezni trombociti su prvenstveno namijenjeni imunokompromitovanim pacijentima kojima su potrebne višestruke transfuzije trombocita,a to su pacijenti sa leukemijama, malignim tumorima solidnih organa,pacijenti koji su na programu transplantacije matičnih ćelija hematopoeze itd.
Koji je proces davanja trombocita i koliko traje?
Svi oni koji žele da doniraju trombocite prvo popunjavaju medicinski upitnik koji je sličan onom kod klasičnog davanja krvi, zatim se uzima uzorak za analizu kompletne krvne slike, potom vrši ljekarski pregled. Ukoliko su zadovoljeni svi kriterijumi davalac pristupa samom postupku doniranja.
Donorska trombocitafereza je potpuno automatizovana procedura gdje ljekar za svakog davaoca ponaosob na monitoru aparata zadaje parametre u smislu količine i broja trombocita koje je potrebno izdvojiti. Nakon plasiranja igle u venu u aparat ulazi mala količina krvi iz koje se ovom specijalnom tehnologijom izdvajaju trombociti, a preostali dio krvi vraća u cirkulaciju davaoca. Količina trombocita koja se uzima u toku jedne procedure predstavlja samo jedan dio rezerve trombocita koja nije neophodna za normalno funkcionisanje organizma. Svakako, cijela količina datih trombocita nadoknadi se najkasnije za 72 sata nakon procedure.
Važno je napomenuti da je procedura potpuno bezbolna i apsolutno bezbjedna jer se prije svake donacije postavlja potpuno novi aferezni sistem za svakog davaoca ponaosob. Procedura traje u prosjeku od 50 do 60 minuta.
Ko je potencijalni davalac trombocita?
Za doniranje trombocita potrebno je da davalac ima pristupačne vene za venepunkciju, ali takođe i da sami krvni sud ima nešto veći dijametar kako bi trombocitafereza mogla da traje u kontinuitetu. Iz ovog razloga, ali i zbog dužine trajanja kao i kompleksnosti same procedure, davaoci trombocita su uglavnom višestruki dobrovoljni davaoci cijele krvi.
Koliki je procenat davalaca trombocita u odnosu na “klasične”?
U cijeloj Crnoj Gori prikupi se oko 20 000 jedinica cijele krvi godišnje sa tendencijom stalnog rasta. Prva donorska tromocitafereza u našoj zemlji izvedena je 18. 04. 2022. godine i sa uspjehom se sprovodi u kontinuitetu shodno potrebama pacijenata kojima je prvenstveno i namijenjena. Indikacije za primjenu afereznih trombocita postavljaju ljekari kliničari, a Zavod za transfuziju krvi ima cilj i obavezu da na takve zahtjeve pravovremeno odgovori.
Dakle, broj izvedenih procedura zavisi od broja pacijenata sa pomenutim dijagnozama i broja transfuzija trombocita koje su im u određenom vremenskom periodu potrebne, te se statističko poređenje sa klasičnim darivanjem cijele krvi smatra irelevantnim.
Koje je aktivnosti Zavod preuzeo kako bi građanima priblizio ovaj vid davalaštva? Da li su organizovane edukacije u različitim grupama, školama i slično?
U procesu pripreme za izvođenje prve donorske trombocitafereze u Crnoj Gori, jedan od najvažnijih zadataka Zavoda je bio upravo da predstavimo našim građanima ovu proceduru. Sprovedenom medijskom kampanjom opšta populacija je imala priliku da dobije osnovne informacije o doniranju trombocita.
S obzirom da su davaoci trombocita uglavnom ljudi koji su višestruki dobrovoljni davaoci krvi, sljedeći važan korak je bilo pozivanje i informisanje članova udruženja dobrovoljnih davalaca krvi koje smo sprovodili u direktnom razgovoru i dijeljenjem brošura i informatora.
Promocija ovog vida doniranja dijela krvi i dalje traje preko društvenih mreža Zavoda,distribucijom promotivnog materijala iz devet organizacionih dijelova Zavoda širom Crne Gore itd.
Šta su, prema informacijama sa terena, najčešći razlozi zbog čega davaoci izbjegavaju ovaj tip davalaštva? Da li je to dužina trajanja procesa, strah od samog postupka…?
Kroz svakodnevni kontakt sa davaocima ne stiče se utisak o izbjegavanju ovog tipa donacija.
Građani koji samoinicijativno doniraju trombocite su najčešće više puta donirali krv klasičnim putem i vrlo rado žele da postanu i davaoci trombocita. U slučajevima kada su nam za nekog pacijenta potrebni aferezni trombociti određene krvne grupe, tada upućujemo poziv takođe višestrukom davaocu krvi i uvijek smo imali pozitivan odgovor. Svakako, moguće je da kod određenog broja ljudi postoji neka vrsta otpora prema ovakvom načinu doniranja zbog dužine trajanja procedure koja se uz to još izvodi uz pomoć mašine.
Veoma je važno ponoviti da je doniranje trombocita potpuno bezbolno i apsolutno bezbjedno i ako tome dodamo najvažniju činjenicu da ovim produžavamo život pacijentima koji boluju od najtežih bolesti, vjerujem da će taj neosnovan strah nestati.
Da li su trenutne zalihe krvi stabilne i koliko često imate akcije dobrovoljnih davalaca?
Zalihe krvi u Zavodu su trenutno na zadovoljavajućem nivou i raspolažemo sa dovoljnim količinama krvnih komponenti za potrebe svih pacijenata. Međutim, kako se rezerve krvi stalno i troše, potrebno je da uvijek podjsećamo naše građane na potrebu doniranja ovog veoma važnog lijeka i na činjenicu da je veoma važno da krv čeka pacijenta, a ne pacijent da čeka na krv.
U prošloj godini u Crnoj Gori je realizovano preko 250 akcija dobrovoljnog darivanja krvi, pri čemu se na sedmičnom nivou izvede više akcija kako u prostorijama Zavoda tako i na terenu.
