Vrhovnu vlast, sa prerogativama apsolutnog monarha, ima doživotno papa koga bira kolegijum kardinala. Politička pitanja obavlja državni sekretar u funkciji predsjednika vlade, administrativne poslove obavlja guverner, a rukovodeći organi su kongregacija, tribunali i sekretarijati.
Formiranje Vatikana omogućeno je potpisivanjem Lateranskog ugovora između Italije i Svete Stolice, kojim je stvorena nezavisna papska država Vatikan.
Lateranski ugovori je naziv za tri međunarodna ugovora koja su potpisale Kraljevina Italija i Sveta Stolica i na taj način riješile tzv. „rimsko pitanje“.
Ugovori obuhvataju tri dokumenta i to politički ugovor, kojim je Italija priznala suverenost Svete Stolice nad područjem Države Vatikanskog Grada, koja je time uspostavljena kao zaseban subjekt međunarodnog prava, na čelu s papom kao svjetovnim državnim poglavarom; konkordat, kojim se uređuje položaj Katoličke Crkve i katoličke vjere u Italijanskoj Republici (rimokatolička vjera proglašena jedinom državnom religijom u Italiji, uz tolerisanje drugih vjeroispovijesti) i finansijska konvencija, kao konačne nagodbe u vezi potraživanja Svete Stolice za gubitak svog državnog područja i imovine.
Lateranski ugovori potvrđeni su talijanskim ustavom iz 1947. godine. Novim sporazumom između Svete Stolice i Italije 1984, na tragu odluka Drugog vatikanskog koncila i promjena u društveno političkom uređenju Italije, izmjenjen je konkordat iz 1929. godine.
Naziv „Vatikan” potiče od latinskog izraza Mons Vaticanus koji je označavao Vatikanski brežuljak.
Vatikan je sjedište pape, poglavara Katoličke crkve, biskupa grada Rima i izbornog monarha Vatikana. Tehnički, papa je apsolutni monarh, što znači da ima potpunu zakonodavnu, izvršnu i sudsku vlast u Vatikanu. On je jedini apsolutni monarh u Evropi.
