Organizator auto-litije koja je 23. avgusta krenula iz Beograda ka manastiru Jabuka kod Prijepolja, u jugozapadnoj Srbiji, blizu granice Srbije i Crne Gore bio je „Savez Srba iz Crne Gore“.
Predstavnik obje spomenute organizacije je Željko Čurović koji u svojoj biografiji ima konekcije sa predstavnicima Ruske Federacije.
Čurović za Radio Slobodna Evropa (RSE) kaže da Ruska Federacija nije ni na koji način pomogla organizovanje litija, ali da je on imao kontakte sa predstavnicima Rusije preko „Pravoslavne fondacije“ čiji je upravitelj i Balkanske kozačke vojske u kojoj je aktivan.
Gosti iz ruske ambasade
Udruženje „Savez Srba iz Crne Gore“, čiji je predsjednik Čurović, u oktobru 2019. godine je osnovala „Pravoslavnu fondaciju“ u Beogradu.
Ta fondacija je, kako se navodi u državnom registru, osnovana radi promovisanja „duhovnih vrijednosti Pravoslavlja, Svetosavlja i Hrišćanstva, saradnji sa Pravoslavnim narodima i rada na njihovom jedinstvu i sabornosti“.
Iako je osnovana krajem 2019. godine, ova fondacija je prijavila poslovni prihod od oko 2,3 miliona dinara (oko 19.500 eura) za tu godinu.
Naime, „Pravoslavna fondacija“ je u novembru 2019, kako se navodi na sajtu fondacije, organizovala donatorsko večepod blagoslovom patrijarha Srpske pravoslavne crkve (SPC) Irineja i Amfilohijana kom je prikupljala novac za crkvu-krstionicu na Miholjskoj prevlaci, u Crnoj Gori u Boko Kotorskom zalivu, kao i za hram i srpsko-ruski kulturni centar u Banjaluci u Bosni i Hercegovini, kao i za pomoć na Kosovu.
-Bili su nam gosti predstavnici ruske ambasade na (toj) donatorskoj večeri, iz administracije. Oni su lično donirali svojim sredstvima kao gosti, ali ne zvanično preko ambasade -kaže Čurović za RSE.
U izvještaju sa donatorske večere, objavljenom na sajtu eparhije SPC Mitropolije crnogorsko-primorske, se ne navode imena ruskih diplomata koji su bili prisutni na večeri.
Ambasada Rusije u Srbiji do zaključenja ovog teksta nije odgovorila na pitanje RSE da li su upoznati sa time da su njihovi predstavnici prisustvovali tom događaju.
Fondacija je tada, prema podacima sa sajta, od ukupno prikupljenog novca, donirala 3,5 hiljade eura za crkvu krstionicu na Miholjskoj prevlaci koja je u aprilu 2019. kao nelegalan objekat trebalo da bude uklonjena, ali su vjernici i sveštenstvo Srpske pravoslavne crkve (SPC) spriječili njeno rušenje.
Bivša direktorka Uprave za zaštitu spomenika kulture Anastazija Miranović u Crnoj Gori za RSE je ranije kazala da je SPC došla u Upravu sa „spremnim rešenjem iz Beograda“ rekonstrukcije manastirskog kompleksa na Miholjskoj Prevlaci, ali da Uprava to nije prihvatila.
Prikupljeno je, kako se navodi na sajtu, takođe 3.5 hiljade evra za srpsko-ruski hram (koji je istovremeno i duhovno-kulturni centar) koji se u Banjaluci gradi od 2018. godine.
Čurovićeva „Pravoslavna fondacija“ u junu ove godine uputila je molbu za diplomatsku pomoć na adrese ambasada i predstavništva država u kojoj je većinsko stanovništvo pravoslavne vjeroispovesti, između ostalih, Rusije, Belorusije, Ukrajine zbog usvajanja Zakona o slobodi vejroispovesti u Crnoj Gori.
Prema Čurovićevim riječima, Fondacija nije dobila nikakav odgovor, a protestne litije se u potpunosti finansiraju iz ličnih sredstava učesnika.
Molbu ambasadama je, kako je navedeno na sajtu Fondacije, potpisao Ranko Gojković, član Upravnog odbora ove Fondacije, koji je i jedan od zastupnika udruženja „Pravoslavno duhovno prosvetiteljski centar ,Ljubav' ” koji je 2019. godine u Rusiji sa Vladom Lenjingradske oblastiorganizovao „Dane srpske kulture". Gojković je i predsjednik udruženja „Rusko sabranje u Srbiji“.
Kozačke i druge spone
Željko Čurović seu medijima2015. godine spominjao i kao „kozački pukovnik“ i zamjenik ataman Kozačke stanice u Srbiji „Svetosavska” Vojislava Vidakovića. Na pitanje RSE da li je i dalje aktivan u kozačkim organizacijama, Čurović potvrđuje.
- To je naša spona sa tim ljudima iz Rusije -kaže on.
Prema mišljenju spoljnopolitičkog novinara i analitičara Boška Jakšića Rusija vrši uticaj na Crnu Goru, prije svega, preko ideja „panslovenstva“ i „panpravoslavlja“ i djela nasleđenih veza iz perioda Jugoslavije, čiji je Crna Gora bila dio.
- Interesi (Rusije, prim. aut.) se ostvaruju na način koji je postao sofisticiran – od finansiranja raznih formacija političkih i nevladinih, studentskih organizacija, preko medija i mračnih kanala, zavera i pučeva - kaže Jakšić.
Jakšić ističe da je Rusija počela da vrši jak uticaj 2015. godine kada, kako kaže, „raste nervoza u Moskvi zbog prvih ozbiljnijih najava članstva Crne Gore u NATO-u“.
-Sjetimo se da je tada Rusija koristila demonstracije opozicionog Demokratskog fronta da se umiješa ne samo propagandno, nego vjerovatno i finansijski -rekao je Jakšić.
Jakšić navodi da je taj uticaj jak i danas iako je Crna Gora pristupila NATO i da je crkva jedna od važnih poluga tog uticaja.
-Ne zaboravimo da je Srpska pravoslavna crkva, koja je najvažniji akter svega ovoga što se događa u Crnoj Gori, tradicionalno izuzetno vezana za Moskovsku patrijaršiju -navodi on.
