Villa rustica sa mozaikom - Mirište, Petrovac
U Petrovcu na moru otkriven je 1902. godine, u maslinjaku Marka Gregovića, odlomak dobro očuvanog mozaičkog poda, a nešto kasnije nađen je u blizini mozaika i jedan grob sa antičkim novcem i vazom od zelenog stakla. Nažalost, kao što se u mnogim slučajevima dešavalo, novac je izgubljen, a vaza bačena.
Prema kazivanju Gregovića i drugih mještana, međe terasa sagrađene su od kamena prikupljenog sa ruševina na koje se ovdje nailazilo pri zemljanim radovima. I oblićnje kuće podizane su istim materijalom, što ukazuje na brojne ostatke starih građevina.
Novi mozaik predstavlja podnu dekoraciju jedne pravougaone prostorije. Ostaci njene arhitekture su sasvim skromni. Po riječima M. Gregovića u prostoriji na sjevernom zidu postojali su ostaci fresaka, ali danas od njih nema ni traga.
Petrovački geometrijsko-vegetabilni mozaik djelo je solidnih, rutiniranih majstora koji u svakom detalju tepiha ispoljavaju puno poznavanje muzivnog zanata. Težnja ka dekorativnom, pa i kitnjastom - glavna odlika njihovog rada izražena je kako u crtežu tako i u koloritu.
Centralni motivi izrađeni su na bijeloj pozadini. Na svim motivima dominira krstasta rozeta, čiji se središnji dio sastoji od četiri koncentrična kruga. Za datiranje ovog mozaika od važnosti je pojava fragmenta sa figurom trojne ribe na istom lokalitetu. Nju mnogi smatraju simbolom ranog hrišćanstva. Prema terenskim uslovima vjerovatno je da oba mozaika pripadaju istoj arhitektonskoj cjelini, kao i da potiču iz istog vremenskog perioda.
Prema raspoloživim podacima smjelo bi se predpostaviti da su zidovi i mozaici na Mirištima ostaci jedne rimske kasnoantičke villae rusticae. Svakako, nema tragova koji bi indicirali postojanje većeg naselja. Zanimljiva sličnost triju riba sa kasnijom ikonografijom Božanskog oka zasluživala bi posebno istraživanje.
Na lokaciji Mirište u Petrovcu iskopani su ostaci vile iz antičkog doba, i u njima rimski mozaik.
Antički lokalitet Mirišta u Petrovcu četvrtu godinu ne prestaje da iznenađuje i fascinira. Još uvijek, iako je otkopano 1150 m2 rimske vile, je ovo jedna ogromna arheološka enigma koja se neće možda nikada do kraja riješiti, jer se potvrdilo ono što se naslućivalo na početku - ogroman antički kompleks nalazi se ispod novosagrađenih privatnih kuća, i arheolozi su samo uspjeli da “uhvate” njegov južni dio u kome se nalaze kade za kupanje, njih osam, velika sala za gozbu (triklinij), kao i niz pomoćnih prostorija raznih namjena.
Kastio i Lazaret Petrovac
Iznad današnjeg pristaništa u Petrovcu u 16. vijeku Mlečani su sagradili tvrđavu, po kojoj je čitavo mjesto dobilo naziv Kastel Lastva, koje je narod zvao Kastio. U tvrđavi je bio smješten stalni mletački garnizon. Tu su se nalazili i magacini za smještaj vina i drugih proizvoda koji su se odatle izvozili brodovima.
Uz tvrđavu Mlečići su sagradili i Lazaret, sanitarnu zgradu koja je uglavnom služila kao karantin, za smještaj bolesnika za vrijeme epidemija. Od tih građevina ostale su samo zidine. Tvrđava i Lazaret čine prepoznatljivi dio pejsaža Petrovca, uokviruju petrovački zaliv i odvajaju od Tuljanove pećine. Poslednjih decenija, izgradnjom pristaništa I ugostiteljskih objekata (restoran, kafić, diskoteka) ovaj nekad napušteni lokalitet je oživio.
