To sve bi bio dovoljan razlog da evropski birači ovim izborima priđu sa puno odgovornosti, kako bi svojim izborom određenih političkih opcija uticali i na profil evropskih institucija.
Međutim, u stvarnosti, interesovanje za odziv građana u državama članicama, na ovim izborima pokazuje da ta Evropa nije ona o kojoj su maštali - stalno osipanje biračkog tijela govori o indiferentnosti građana.
Evropa im je bila mnogo bliža na prvim izborima 1979, kada je 62 odsto birača tadašnjih devet država članica izašlo na izbore. Od tada je njihovo ucešće u stalnom padu, da bi na posljednjim izborima održanim 2014. bilo nešto manje od 43 odsto.
Prognoze za ove izbore zakazane za 23-26. maj, zavisno od države članice, ne prevazilaze cifru posljednjih izbora. Uzroci za ovoliku nezainteresovanost građana su mnogobrojni, ali je sigurno da im je takva Evropa, oličena u Evropskoj uniji, daleko - da je ne osjećaju kao svoju državu, i da sem ekonomskih interesa nemaju mnogo toga zajedničkog sa drugima.
LISTE
U Francuskoj su izbori zakazani za 26. maj i 34 političke liste, sa 2.686 kandidata, boriće se da za sebe osiguraju što veći broj od 74 poslanička mjesta koliko Francuska dobija u novom sazivu Evropskog parlamenta.
Poslije definitivnog povlačenja Velike Britanije, Francuska će dobiti još pet poslanika (73 upražnjena poslanička mjesta biće podijeljena proporcionalno državama članicama) od 751 koliko ima Evropski parlament.
Ovogodišnji rekordni broj izbornih lista u Francuskoj pokazatelj je dubokih promjena koje se dešavaju na političkoj sceni: više ne postoji jasna granica između lijevo i desno orijentisanih političkih partija i gubitak krebidiliteta klasičnih političkih aktera doveli su do mrvljenja te scene.
Na ovim izborima će biti liste, počev od jake koalicije centra ,,Renesanse“ koju čini Republika, partija predsjednika Emanuela Makrona, u savezu sa umjereno desnom partijom Modem i zelenim Argus; zatim niz usitnjenih lista socijalističke partije i drugih lista ljevice; sve do jake partije ekstremne ljevice Žan Lik Melanšona (Nepokorna Francuska), preko oslabljene desne partije Republikanci i čitave plejade ekstremno desnih partija, sa najjačom partijom Marin Le Pen (Nacionalno okupljanje).
Ovome spisku treba dodati mnogobrojne liste malih, jedva čujnih partija kao što su Animalistička lista, lista esperantista, Kraljevska lista, lista za jednakost muškaraca i žena, Piratska lista...
I Žuti prsluci, koji i dalje manifestuju svake subote, prijavili su tri liste, jednu na ekstremnoj desnici i druge dvije na ljevici.
Od sve ove 34 liste, one koje pređu census od tri odsto dobiće povraćaj novaca utrošenog za kampanju, a one koje ostvare najmanje pet procenata mogu imenovati svoje poslanike u Evropskom parlamentu i to u proporcionalnom odnosu.
Emanuel MakronUNUTRAŠNJI OBRAČUN
Ono što je očigledno, a što ovako veliki broj lista i pokazuje, ova predizborna kampanja je više francusko-francuska, nego što se odnosi na Evropu. U prvom planu njihove kampanje su unutrašnji problemi francuskog društva, a glavne političke stranke se pozicioniraju više u odnosu na neke buduće francuske izbore.
Evropski izbori su, za njih, izbori na pola mandata predsjednika Emanuela Makrona i termometar podrške birača njegovoj politici.
Marin Le Pen, na čelu jedne od dvije najjače političke formacije, Nacionalno okupljanje, smatra da - ukoliko lista Emanuela Makrona dobije manji broj glasova - on treba da podnese ostavku na mjesto predsjednika Francuske jer je dezavuisan od biračkog tijela.
To isto traži i Nepokorna Francuska, na ekstremnoj ljevici, smatrajući da su ovi izbori neka vrsta referenduma za ili protiv Makronove politike.
Predsjednik Makron, sa svoje strane, koristi istu taktiku kao na francuskim predsjedničkim izborima 2017, kada se predstavljao kao jedina uspješna brana dolasku ekstremne desnice na vlast. No njegova deviza, „Ili ja ili haos“, kakva je tada bila, izgleda da više ne funkcioniše.
Stoga Makron sada igra na evropsku kartu računajući na pozitivne efekte na unutrašnjem planu ukoliko dobije izbore.
Marin Le Pen je u ofanzivi mobilišući svoje biračko tijelo i protiv stanja u Francuskoj i protiv Evrope. Ona želi da postane ne samo najjača opoziciona partija kakva je danas, nego i najjača partija u Francuskoj.
UMORNA LJEVICA
Izgleda da je od svih političih partija ljevica najviše pogođena najavljenom apstinencijom birača.
U stvari, klasične političke partije, Socijalistička, na ljevici i Republikanska, na desnici, gotovo da su nestale sa političke scene poslije izbora 2017.
Makron je zauzeo poziciju centra i najjaci protivnici su na ekstremima. Žan Lik Melanšon, na ekstremnoj ljevici i Marin Le Pen na ekstremnoj desnici, imaju zajedničko to što su i protiv Makrona, ali i protiv Evrope ciji je DNK, kako ističu, neoliberalni kapitalizam.
Uostalom, Francuzi su na referendumu 2005. sa skoro 55 odsto glasova, odbacili ratifikaciju Evropskog ustavnog ugovora koji je trebalo da bude osnova budućeg Evropskog ustava.
Glavni razlog tada je bila neoliberalna opcija Evropske unije.
Ipak, taj ugovor je ušao na mala vrata u francuski parlament dvije godine kasnije i tada je ratifikovan, bez obzira na rezultat referenduma...
IZAZOV PARLAMENTA
Svjesne da Evropska unija doživljava krizu legitimiteta, većina partija na ovim izborima ima u programu jačanje uloge Evropskog parlamenta. To je pokušaj da se Unija demokratizuje i postane više transparentna.
Sada ona pruža sliku dvije Evrope, one koja glasa i one koja odlučuje. Parlament je njeno jedino izborno tijelo, ali koje ima i najmanju moć: Komisija, od 28 članova, komesara, imenovanih od država članica, ima funkciju da predlaže i nadgleda ostvarenje zakona, a Savjet, sačinjen od ministara, predsjednika država i vlada država članica, određuje glavne političke smjernice Unije.
Koliko je Evropski parlament nemoćan najbolje se vidjelo tokom krize u Grčkoj, kada je bio potpuno zaobiđen.
Liste ljevice se zalažu da parlament dobije pravo da predlaže zakone, ali postoji razlika između federalista i suverenista.
Melanšonova Nepokorna Francuska, recimo, traži da se nacionalni parlamenti izjasne o nekom zakonu prije nego što bude razmatran u Evropskom parlamentu, dok federalisti, npr. Zeleni, traže da u Ustav uđe kao zajednička osnova da sve odluke moraju biti bazirane na očuvanju građanskih i socijalnih prava kao i zaštiti čovjekove sredine.
Ove partije se takođe zalažu za veću transparentnost, da Parlament ima veću kontrolu rada Komisije, kao i za razmatranje i donošenje zakona predloženih na inicijativu građana Evrope ukoliko njihov zahtjev dobije potpis od milion građana iz sedam zemalja članica.
Jedan od njihovih zahtjeva je i ukidanje slobodne trgovinske razmjene, čime udaraju u temelje Evropske unije.
Što se tiče migranata, tema koja je nezaobilazna u programima svih lista na ovim izborima, oni traže da se države članice obavežu na prijem migranata i da se u tom smislu izradi Evropski program solidarnosti.
Marin Le PenLE PEN ZAOKRET
Na drugom kraju lepeze su prijedlozi Nacionalnog okupljanja Marin Le Pen, koji su i najradikalniji jer se traži jednostavno - ukidanje Komisije koja nije izborno tijelo i stvaranje „Evrope država“ sa svim prerogativama suvereniteta.
Evropski parlament bi dobio legitimitet jer bi njegovi poslanici bili poslanici parlamenata država članica. Ovo je i veliki politički zaokret Marin Le Pen koja je do sada jednostavno negirala Evropsku uniju i zagovarala Frangzit (sada su za to zadužene druge partije ekstremne desnice) i više čak ne dovodi u pitanje ni euro kao jedinstvenu monetu.
Međutim, ono od čega nije odustala je borba protiv prijema izbjeglica i zahtjeva da se zatvore granice Evrope. Ona jednostvano zahtijeva da se potpuno zabrani ulaz kako izbjeglica, tako i migranata koji ulaze legalnim putem, da se obezbijede dvostruke granice: prvo evropske, a zatim da se nanovo uspostave nacionalne granice radi efikasnije kontrole itd.
Makronova lista Renesansa se sa svoje strane zalaže za reformu evropskih institucija, ali ne dovodi u pitanje premise neoliberalizma koji su u osnovi evropske konstrukcije. Njegov program treba da se svidi širokom krugu glasača: od onih koji su osjetljivi na zaštitu čovjekove sredine, prijedlogom da se za ekološke programe izdvoji hiljadu milijardi eura, do onih koji su zabrinuti zbog velikog broja izbjeglica, prijedlogom da se formira granična policija od 10.000 policajaca i da se prihvate samo oni koji legalno prelaze granice.
Ovaj, u kratkim crtama prikaz programa raznih izbornih lista, pokazuje, s jedne strane, koje su glavne preokupacije francuskih građana na nacionalnom planu, a sa druge, u odnosu na Evropsku uniju, do koje mjere je francuski građanin otuđen od evropskih institucija.
Predložene reforme radi demokratizacije i transparentnosti njihovog rada, a naročito jačanja uloge parlamenta, trebalo bi da stvore predstavu o Evropi kao zajednici građana koji su sudbinski povezani.
Odziv na izbore 26. maja pokazaće do koje mjere je ubjedljiva slika takve Evrope.
Specijalno za Pobjedu iz Pariza: Dragica Mugoša
