Odavno je politika značajnih lidera iz najvećih zemalja Evropske unije prestala da bude vizionarska, hrabra, avangardna i zaista liderska po svojoj suštini. Ta savremena politika evropskih političara ne uspostavlja trendove, već ih, nažalost, samo prati. Ta politika ne kreira, nego stagnira. A ovako duga stagnacija, po definiciji, vodi u nazadovanje.
Nažalost, primjer svega što je francuski predsjednik Makron uradio u svom prethodnom, a što nastavlja i u svom drugom mandatu je upravo to: nedostatak vizije, nedostatak političke hrabrosti, povinovanje i praćenje populističkih trendova, uz sve očiglednije merkantilističke, čisto profitno orijentisane politike prema ruskom uticaju na Balkanu, ali i na širem planu.
Nedostatak vizije
Zbog toga se Makron u svojem definisanju politike prema procesu učlanjenja zemalja Zapadnog Balkana ne vodi nikakvom vizijom, ni evropskim vrijednostima, već, sa jedne strane, unutrašnjim političkim interesom, odnosno udovoljavanjem onom dijelu francuskog glasačkog tijela koje je orijentisano konzervativno, izolacionistički i desničarski, a sa druge strane, maksimalizovanjem jednostranih francuskih finansijskih interesa prema zemljama regiona, uz tendenciju da zemlje regiona koristi u ostvarivanju većih globalnih interesa, a najprije na različitim nivoima odnosa sa Rusijom.
Kada je Makron došao na vlast, od njega smo s pravom očekivali da donese novu energiju, viziju i brzinu procesima unutrašnje reforme Evropske unije, ali i procesu proširenja, koje je do tada, ali i danas ostala najuspješnija vanjska, ali ako hoćete i unutrašnja politika zemalja Evropske unije.
Svojom politikom proširenja, Evropska unije je izvozila stabilnost, a za sebe obezbjeđivala dodatni ekonomski prosperitet i postojanost unutrašnjih političkih procesa i institucionalnu snagu.
Međutim, Makron je suprotno takvim očekivanjima donio odluku o potpunom usporavanju procesa proširenja, što je učinio kroz plasiranje dvije teze: prve, da se Evropska unija prvo mora u potpunosti konsolidovati iznutra, da bi bila sposobna da primi nove članice i druge, da je postojeća metodologija pregovaranja neadekvatna i nefunkcionalna i da joj treba potpuna i temeljna reforma.
Nažalost, ni jedna, ni druga teza nijesu bile tačne.
Prvo, svako proširenje Evropske unije je vršeno paralelno sa procesom njenih unutrašnjih reformi i jedan proces je nadograđivao i unapređivao drugi. Kako se Evropa širila, tako je rasla i njena funkcionalnost, efikasnost, uticaj i ekonomski prosperitet.
Drugo, prethodni sistem pregovaranja je bio veoma operativan i već prilično uigran i trebala su mu samo manja tehnička i politička unapređenja, da bi izvanredno funkcionisao. Sve te manje izmjene su se mogle uraditi usput, korigovanjem pregovaračkih struktura i njihovih metoda rada, a najprije metodologije izvještavanja i razmjene podataka o napredovanju unutrašnjih reformi u procesu pregovaranja.
Izgubljene tri duge godine
Dakle, apsolutno nije bilo potrebno potpuno zaustaviti procese pristupanja za sve zemlje Zapadnog Balkana, da bi se definisala navodno nova metodologija.
Zbog ovakve Makronove zamjene teza izgubljene su tri duge godine u definisanju, usvajanju i promovisanju nove pregovaračke metodologije, koja, u suštini, nije donijela ništa novo i nema ama baš nijedan benefit u odnosu na prethodni sistem pregovaranja.
Štoviše, donesen je cijeli niz rješenja koje su samo omogućile da procesi pristupanja budu još više otežani, usporeni ili prekinuti kada to bude odgovaralo bilo kojem akteru, iz bilo kojeg razloga. Primjer Sjeverne Makedonije i Bugarske je trenutno aktuelan i veoma bolno svjedoči o iskrivljenim i duplim standardima evropske politike prema zemljama Zapadnog Balkana.
Slikovito, neko je htio da usred dobre trke promijeni konja, sa namjerom da uspori i one koji su bili najbrži, ali i sve druge učesnike u toj trci.
Jednačina sa više nepoznatih
U ovom kontekstu treba gledati i najnoviji Makronov prijedlog o kreiranju neke nove, nedefinisane i nejasne strukture koja bi navodno okupljala zemlje koje nijesu članice, ali dijele vrijednosti EU.
Ova nova Makronova jednačina ima više nepoznatih, počev od toga kako bi trebalo da izgleda ta nova struktura i koje zemlje treba da okuplja, pa do toga kako bi funkcionisala i kakve bi odnose imala sa članicama EU, ali, što je i najvažnije, do kada bi trajala i kakva bi bila perspektiva njenih članica u vezi sa članstvom EU?
Uzimajući prethodno iskustvo sa Makronom, ali i sve nepoznanice ove jednačine, čini se da je njeno rješenje ipak u generalnom, često prikrivenom stavu njegove politike, da proširenja ne treba uopšte biti za vrijeme trajanja njegovog mandata, a vjerovatno ni kasnije.
Međutim, za ovakvu politiku, Makronu će ipak trebati neki argument, jer ipak nije moguće dokazati da su sve zemlje Zapadnog Balkana podjednako loše neuspješne i da ne zaslužuju članstvo.
I tu dolazimo do paradoksa Makronove politike protivljenja proširenju.
Naime, da bi dokazao sve loše primjere koji dolaze sa Balkana, Makron mora imati makar jedan dobar, a da bi spriječio sva ostala, Makron će morati podržati makar jedno proširenje na zemlje Zapadnog Balkana.
I upravo zato će Crna Gora biti paradoks Makronove politike.
Njemu, naime, treba dokaz da se on javno ne zalaže za obustavu procesa proširenja, već da ga navodno podržava, ali taj dokaz ne smije previše da ga košta na unutrašnjem planu.
Taj dokaz treba da bude zemlja koja nije previše velika, koja nema značajnih problema, kod koje se reforme relativno uspješno sprovode i koja u potpunosti prati unutrašnje i vanjske politike Evropske unije.
I kada sklopite sve ove osobine, i kada izuzmete trenutnu situaciju, bilo da se radi o prošlom periodu ili o budućem razvoju odnosa između zemalja EU i Zapadnog Balkana, dobijete portret Crne Gore.
Zato, već godinama sve više indicija, ali i jasnih smjernica ukazuje na to da će Crna Gora biti sljedeća članica EU, jer se naša zemlja u potpunosti uklapa u profil koji je potreban Makronu, ali i cijelom nizu drugih lidera iz zemalja članica EU, koji nijesu tako eksponirani kao Makron, ali koji sa ne manje pasije zaziru od daljih proširenja.
Puno toga u našim rukama
Konsekventno, najzad trebamo da shvatimo da je puno toga u našim rukama i da imamo šansu da idemo naprijed, značajno brže od svih naših konkurenata.
Istina je da smo izgubili puno vremena i da su strukture, institucije i ljudski potencijal koji se bavi procesom značajno razoreni i nedostatni. Međutim, moramo veoma brzo da napravimo minimum društvenog konsenzusa o intenziviranju svih procesa reformi vezanih za proces EU integracije.
Sve političke, ali i šire društvene snage, moraju shvatiti da sada imamo priliku koja se neće skoro i na ovakav način ponovo ukazati.
To je prilika da kreiramo novi unutrašnji i spoljašnji ambijent u kojem će naša reformska dostignuća u oblasti pravosuđa, tužilaštva, izbornog zakonodavtsva i borbe protiv organizovanig kriminala i korupcije kreirati novi set argumenata koje ni Makron, ni drugi EU lideri, neće moći da dovedu u pitanje.
Naravno, uz pretpostavku da je u tim evropskim strukturama ostala makar mrva vizije i mudrog strateškog poimanja budućnosti Evropske unije i njene uloge u svijetu.
(Autor je predsjednik Evropskog pokreta u Crnoj Gori)
