Digitalni euro trebalo bi u veoma bliskoj budućnosti da postane dio finansijsko-tehnološke svakodnevice. Evropska centralna banka (ECB) u oktobru prošle godine pokazala je ne samo otvorenost za bavljenje ovom temom, već i određenu vrstu zagovaranja ubrzanog uvođenja inovacija u finansijski sistem.
Evropska javnost, vlade zemalja članica eurozone, političari, regulatori i druge institucije dočekuju digitalni euro prilično neinformisani i u velikoj mjeri nepripremljeni. Upravo zbog toga bilo je neophodno da institucije EU izdvoje vrijeme da bi se raščlanile stvarne faze ovog sistemskog scenarija koji se odvija izvan vidokruga najvećeg dijela institucija i političara, koji o ovom procesu znaju isključivo ukoliko je predmet njihovih ličnih interesovanja.
Šta digitalni euro jeste, a šta nije?
U cilju boljeg razumijevanja ovog finansijsko-tehnološkog fenomena pored nabrajanja ključnih svojstava važno je naglasiti i da digitalni euro nije izum Evropske centralne banke, već da je riječ o prihvaćenom modelu djelovanja u finansijskom svijetu koji odnedavno primjenjuju centralne banke. ECB se ovdje pojavljuje kao institucija koja će samo sprovoditi tu ideju.
Digitalni euro zamišljen kao elektronska verzija jedinstvene evropske valute koja bi trebalo da postane zakonito sredstvo plaćanja. Ovom vrstom digitalnog novca bi, kao i kada je riječ o euro novčanicama, upravljala ECB. Takođe, za razliku od decentralizovanih kriptovalita, čija vrijednost oscilira u skladu sa tržišnim prilikama, digitalni euro biće baziran na jasnoj i snažnoj regulaciji, koja važi i za fizički novac. Jedan digitalni euro imaće vrijednost jednog „običnog“ eura u svakoj transakciji.
Digitalni euro zamišljen kao elektronska verzija jedinstvene evropske valute koja bi trebalo da postane zakonito sredstvo plaćanja. Ovom vrstom digitalnog novca bi, kao i kada je riječ o euro novčanicama, upravljala ECB.
Ovaj oblik digitalnog novca osmišljen je kako bi stimulisao tehnološki razvoj u oblasti finansijskog poslovanja na način da se inovativne metode elektronskog plaćanja u inicijalnoj fazi odvijaju bez rizika od nagle promjene vrijednosti ili eventualnog krivotvorenja.
Drugim riječima, finansijsko-tehnološku revoluciju na evropskom kontinentu bilo bi mnogo rizničnije, sporije i problematičnije izvesti kada bi se neka vrsta postojećeg digitalnog novca masovno uvela u sistem, bez obzira na nivoe zaštite koji svakako postoje.
Međutim, važno je imati na umu da samo u zemljama u kojima je euro zvanično sredstvo plaćanja živi oko 450 miliona ljudi, dodajući tome i sve one koji ga koriste prilikom plaćanja na tim tržištima te da, ma koliki udio te populacije bude želio da koristi digitalni novac, postojeća rješenja ne mogu da budu dovoljna za nesmetano masovno uvođenje inovativnih rješenja kada je industrija plaćanja u pitanju.
Uloga ECB da obezbijedi povjerenje u transakcije
Na ovaj način ECB treba da korisnicima eura približi mogućnosti digitalng plaćanja, štednje i ulaganja, odnosno one segmente elektronskih transakcija koji već godinama postoje u okviru pojedinačnih, privatnih inicijativa, ali su dostupne relativno malom broju korisnika, iako imaju tendenciju rasta. Uloga ECB u ovom dijelu je da obezbijedi povjerenje u ovaj oblik transakcija, odnosno da testira nivo spremnosti građana za život u digitalnoj eri.
Ovo je način na koji se i privatnom i javnom sektoru na ovom tržištu omogućava da ne zaostaje za tehnološkom praksom najvećih konkurenata na globalnom tržištu, na način da se kroz stvaranje infrastrukture za elektronska plaćanja poboljšava investicioni ambijent, kao i nivo konkurentnosti.
Iako dio odluka na nivou EU koji zahtijeva viši stepen centralizovanosti u odnosu na globalni prosjek često najavljuje sporije djelovanje zbog složenih administrativnih procedura, u ovom slučaju zadržavanje kontrole kod centralne monetarne institucije ima za cilj jačanje povjerenja građana u finansijsko-tehnološku revoluciju.
Proces je osmišljen da se razvija postepeno, počevši od finansijskih usluga, dokbi proces prihvatanja digitalnog eura u maloprodaji bio tek dalekosežni cilj, pri čemu digitalni euro nema za cilj da zamijeni fizički novac, već da mu bude dopuna.
U finansijskom smislu, proces ne bi trebalo da bude tretiran kao doštampavanje novca - koje bi imalo inflatorno dejstvo i uticaj na pad vrijednosti kursa - već da učvrsti povjerenje u jedinstvenu evropsku valutu, značajnu za njegovu vrijednost u obavljanju transakcija i u senjoraži.
U januaru 2020. Banka za međunarodna poravnanja objavila je izvještaj koji je pokazao da će 10 odsto centralnih banaka širom svijeta predstaviti sopstveni digitalni novac u bližoj, a još 20 odsto u skorijoj budućnosti. Prva je u ovaj proces ušla Narodna banka Kine koja je svoju digitalnu valutu počela da testira sredinom aprila prošle godine.
Razvoj na decentralizovanoj blockchain platformi
Cio proces prometa digitalnog novca zasnovan je na blockchain. Kao što naziv govori, u pitanju je lanac blokova, odnosno tehnologija osmišljena za čuvanje i prenos informacija bez kontrolnog organa. Većini je pojam blokchaina poznat u kontekstu kriptovaluta. Stoga je značajno naglasiti da digitalni euro nema karakteristike kriptovalute poput bitcoina i ne karakteriše ga kolebljivost vrijednosti. U slučaju digitalnog eura znači da se proces odvija na mreži kojom ne upravlja niko, dok je promet digitalne valute u nadležnosti ECB.
U tehničkom smislu u pitanju je distribuisana baza podataka čije se informacije, koje korisnici šalju, kao unutrašnje veze sa bazom podataka, provjeravaju i grupišu u pravilnim intervalima u blokove, stvarajući na taj način lanac. To je transparentna i sigurna tehnologija koja služi za skladištenje i prenos informacija, a cjelokupnost ovog procesa osigurana je uz pomoć kriptografije.
U širem smislu, blockchain je distribuisana baza podataka koja sadrži detalje svih zapisa, zaštićenih od neovlaštenog mijenjanja ili modifikovanja čvorova u kojima su sačuvani podaci. Dakle, u pitanju je distribuisan i siguran registar svih transakcija koje se na njemu obave.
U objašnjenju blockchaina postoji analogija s internet mrežom, budući da u oba slučaja tehnologije koriste računarske protokole povezane s decentralizovanom infrastrukturom. Internet omogućava prenos paketa podataka sigurnog pošiljaoca ka udaljenim klijentima, pri čemu je na primaocima da provjere integritet poslanih podataka, dok blockchain omogućava uspostavljanje povjerenja između uključenih strana.
Pandemija inovacije gurnula u drugi plan
Informisanje o digitalnom euru zasijenila je zabrinutost zbog širenja pandemije koronavirusa, pa je čak i kada je postojala namjera da se o ovoj temi detaljno govori, nedostajao fokus. Takođe, iako je proces digitalizacije transakcija iniciran mnogo prije pandemije, konkretna promocija digitalnog eura nije mogla biti u fokusu evropske javnosti u vremenu kada je obustava najvećeg dijela privrednih aktivnosti samo dolila ulje na vatru već prezaduženim evropskim ekonomijama.
U Evropskoj centralnoj banci došlo se na ideju o dematerijalizovanju novca. U ovoj situaciji djeluje kao da je riječ o još jednoj životnoj sferi koja se preselila u virtuelni svijet samo zbohg pandemije i upravo to je ono što za većinu donosilaca odluka priča o digitalnom euru označava jednu prinudnu i prolaznu mjeru – reakciju na postojeće okolnosti, a ne sistemski odgovor na najproblematičnije i zastarjele dijelove monetarnog sistema kojim upravlja jedan od najsloženijih birokratskih sistema u istoriji javne administracije.
Digitalni novac centralnih banaka je pojava koja je tek u nastajanju i upravo zbog toga sa ove vremenske distance nije moguće odrediti da li su za finansijsko-tehnološku revoluciju korisnije transakcije koje se razvijaju na inicijativu javnog ili privatnog sektora. Iako je u prvom slučaju inicijalno akcenat na povjerenju i edukaciji, a u drugom na brzini i konkurentnosti, oba procesa neminovno će se odvijati paralelno i uvesti finansijski svijet u novu eru, u vremenu koje za potpunu transformaciju bude potrebno.
Autorka je doktorand u oblasti blockchain tehnologije. Ovo je prvi od 15 tekstova u serijalu Analiza digitalnih transakcija, koje od danas objavljujemo na našem portalu.
