Antifašizam nije modni detalj naziv je rada multimedijalne umjetnice Suzane Pajović, rađen povodom mog autorskog projekta Što je nama naša borba dala, koji je 2021. realizovan u Crnogorskoj galeriji umjetnosti Miodrag Dado Đurić, na Cetinju.
Projekat je objedinjavao tri zasebne izložbe, a Suzanin rad je bio dio druge postavke, izložen zajedno sa djelima odabranih, relevantnih, savremenih crnogorskih likovnih umjetnika, koji su odgovarali namjenski rađenim radovima na temu valorizacije i preispitivanja fenomenologije antifašizma i vrijednosti koje je iznjedrio.
Naša saradnja nastavlja se kroz „recikliranje“, odnosno, novo kontekstuiranje Suzaninog rada sada u posve novom/starom ambijentu u okviru stalne muzejske postavke- Memorijala kralja Nikole, u Zavičajnom muzeju u Baru, smještenom u vremešnom zdanju nekadašnjeg dvorca posljednjeg crnogorskog suverena.
Suzanin rad „gostuje“ u muzejskoj postavci, koja salonskom ekspozicijom namještaja i predmeta porodice Petrović-Njegoš dočarava atmosferu i ambijent ljetnjikovca u kojem su Petrovići provodili vrijeme druženja i dokolice, dugih šetnji i jahanja pored mora, uz odlaske u lov u čuveni zabran iza dvorca. U njemu su dočekivali i pratili inostrane i domaće goste, uz opuštene ručkove i večere pripremane po domicilnim, ali i recepturama s evropskih dvorova.
Ovom prigodom, na trpezarijskom stolu Petrovića „serviran“ je Suzanin rad Antifašizam nije modni detalj, nadograđen novim narativom koji ostavlja prostor za diferentna čitanja/preispitivanja onih(petrovićevskog i komunističkog) i ovog vremena.
Datom umjetničkom intervencijom „incidentnog“ karaktera omogućen je uvid u situaciju kako jedan umjetnički rad izmještanjem iz klasičnog galerijskog prostora i iz određene izložbene ekspozicije u, za njega, atipičan ambijent, determinisane „scenografije“, svojevrsne „vremenske kapsule“, redefiniše postojeći kontekst muzejske postavke, istovremeno, djelimično mijenjajući i svoj identitet. Predmetnim artističkim činom „jednostranost“ i „statičnost“ određenog muzejskog narativa poprima višeslojnu mobilnost koja se račva u više itertekstualnih/metajezičkih pravaca.
Permanentna borba za slobodu
Četvrta, ujedno i potonja crnogorska dinastija Petrović-Njegoš vladala je Crnom Gorom nešto više od dva vijeka (220 godina). Konstanta petrovićevske vladavine bila je permanentna borba za slobodu. Antifašizam je tekovina i njihovih borbi i izvojevanih bitaka za emancipaciju crnogorskog društva. Međutim, vrijeme u kojem živimo i aktulene društveno-političke okolnosti, svjedoče da se „istorija ponavlja“ i da nismo vični učiti na sopstvenim greškama. Podjele nas, po istim, suštinskim pitanjima, i danas, kao i za vrijeme kralja Nikole definišu/svrstavaju u razno razne tabore i kolone.
Inicijalno, rad referiše na antifašizam kao „jednu od temeljnih vrijednosti društva i pretpostvaku demokratije“. Umjetnica u nazivu rada ističe da „antifašizam nije modni detalj“, niti „parola za demagošku dnevnopolitičku upotrebu“.
Posezanje za antifašizmom kao modnim detaljem kojim se „kitimo“ po potrebi, Suzana (pro)mišljenim egzekutivnim činom materijalizuje u skulpturu/instalaciju, koja snažnom simbolikom i amblematičnim detaljima direktno/frontalno opšti s konzumentom, ne dozvoljavajući inferiornost.
„Težina“ prošlih vremena
Rad čini tipičan, neobrađeni crnogorski krš, uhvaćen/obavijen žicom, koja se na vrhu transformiše u svojevrsnu dršku za tašnu. On ima višestruku „specifičnu težinu“ - formalnu, identitetsku, simboličku - u kilogramima i u prenosnom/promjenljivom značenju.
Simbolika kamena u heterogenim, crnogorskim, identitetskim kontekstualizacijama govori sama po sebi i ovdje je nećemo dodatno elaborirati. Žica, istovremeno, štiti sadržaj/kamen koji obujma, pomoću drške omogućava se njegov prenos i mobilnost, olakšava nošenje/kretanje i profiliše određeni/željeni karakter rada ( „torbica/tašna“ ili...). Takođe, žica može da povrijedi/ubode, onog koji nosi.
„Tašna“ je postavljena na ručno rađenom, čipkanom, bijelom miljeu (interakcija kustoskinje) koji referiše/simbolizuje kulturološki milje i socio-modu, praktikovanu estetsko-utilitarnu tradiciju vremena koje rad konotira. S prednje strane rada, anfasno, umjetnica aplicira crvenu zvijezdu - petokraku - simbol slobodarstva, partizana, NOB-a i revolucije.
Ona nije fiksirana za podlogu, već, zavisno od konteksta, percepcije i interakcije, može biti ispod žice - ograničena i zarobljena ili nad njom - slobodna/oslobođena za željenu mobilnost. Petokraka je decenijama modni detalj militantnih odjevnih kolekcija, aksesoara - nakita, satova i sl. poznatih modnih brendova.
U tom kontekstu prijemčivost/privrženost ovom vremešnom simbolu može biti estetsko-edukativna, no, i provokativna i ona koja „svrstava na jednu stranu“.Suzana refereiše na petokraku kao modni stejtment dnevne politike, koji će lako i brzo biti potrošen i zaboravljen, čim nestane njena utilitarna isključivost ili suprotno, nanovo uveden, ukoliko se procijeni potreba. Moda je rekurzivna, (samo)obnovljiva/ (samo)održiva pojava - uvijek se „vraća“ u donekle izmijenjenom, no, ipak, prepoznatljivom obliku.
Aluzivna forma rada u vidu fešn torbice personifikuje „težinu“ prošlih vremena/istorijskih fakata i narativa što nosimo kao ukras koji uklapamo s određenom „odjevnom kombinacijom“- dnevnopolitičkom potrebom.
Preispitivanja memorije
„Serviran“ za konzumaciju na stolu Petrovića, podstiče preispitivanja ličnih/“kolektivnih“ memorija, zarad kontekstualizacije u ovovremenim, društveno aktuelnim diskursima, „plimi“ tzv.demokratičnosti „svega i svačega“, koja krajnji epilog ima u anarhiji, autokratiji i centralizaciji, ujedno, i u redukciji - moći, svijesti i djelovanja, u „iskrivljenoj slici“ i „poplavi“ raznoraznih „diskriminacija, fašizama, šovinizama, segragacija, nacionalnih, rasnih, ideoloških, vjerskih i poilitičkih isključivosti“.Taj distopijski svijet prijeti da nas uvuče/usisa u svoj zastrašujući areal/auru iz kojih nema povratka. Opasnost od „kolektivnog“ (samo)zaborava i skretanja s pravog puta, izazov je vremena koje živimo, a umjetnica minimalističkom, svedenom umjetničkom leksikom ukazuje, apeluje na potrebu „antifašističkog obrazovanja građana, kako bi prepoznali uvijek prisutne pojave pod kojima se skriva fašizam u novom, perfidnijem, a moguće i opsanijem obliku.“
Aktivacija umjetnosti na ovaj način može da produkuje istovremeno, višestruko djelovanje: na postojeću, stalnu muzejsku postavku, na autonomnost izloženog rada, njihova međusobna interakcija (stalne postavke i postavljenog rada u njoj) na savremeni umjetnički i društveno-politički kontekst, interaktivno djelovanje umjetnice i kustoskinje (gdje kustoskinja učestvuje u kreiranju/promišljanju rada) i sl. neki su od vidova ovakvih kolaboracija/aktivacija umjetnosti.
0
