Na prvoj konstitutivnoj sjednici novoizabranog Tužilačkog savjeta održanoj 24. januara 2022. godine, od strane člana Tužilačkog savjeta iz reda uglednih pravnika iznijet je stav da se može raspisati javni poziv za izbor vršioca dužnosti vrhovnog državnog tužioca iako to Zakonom o državnom tužilaštvu nije propisano. Prijedlog je obrazložen tvrdnjom da „iako nemamo pravnu normu, dobili bi dobru praksu“ i potkrijepljen pozivom čak na Ustav Crne Gore prema kome, kako je rečeno, „sve što nije zabranjeno onda je dozvoljeno“.
Prijedlog je podržan i od strane drugog člana Tužilačkog savjeta, takođe iz reda uglednih pravnika, „kao razuman, može da pomogne i u njemu nema ništa nezakonito“.
Prilikom davanja navedenog prijedloga vjerovatno se imao u vidu ustavni princip sadržan u članu 10 stav 1 Ustava Crne Gore, izražen u dekleratornoj odredbi koja glasi: „U Crnoj Gori slobodno je sve što Ustavom i zakonom nije zabranjeno“. Ovaj princip pripada grupi atributa Ustava u okviru Osnovnih odredbi koji se tiču ljudskih prava i sloboda, a koje Ustav dalje garantuje i uređuje u više od trećine ukupnog broja svojih članova. Zato je i naslov ovog člana Ustava: „Granice sloboda“. Adresati ove slobode korišćenja ljudskih prava i sloboda, u obimu i mjeri sve dok se to ne kosi sa ustavnom i zakonskom zabranom, su građani države. Ali, ta sloboda ni za njih ne predstavlja „apsolutnu slobodu“, bez uspostavljenih granica, ne samo pravnih, već i moralnih, etičkih, u korišćenju sopstvenih prava i sloboda. To potvrđuje i Ustavom utvrđeni imperativ da je svako dužan da poštuje uživanje prava i sloboda drugih, a to znači i da uvažava osnovna pravila na kojima počiva ustavno uređenje društvene zajednice. U protivnom, ovaj princip bi se pretvorio u sopstvenu negaciju.
Na postupanje državnih organa, nosilaca državne organizacije vlasti, mora se, međutim, primjenjivati upravo suprotno pravilo: Da je zabranjeno sve što Ustavom i zakonom nije izričito dozvoljeno. Jedino takav princip u radu organa državne vlasti može da garantuje Ustavom proklamovano slobodno ostvarivanje prava i sloboda pojedinaca i da obezbijedi granice i ravnotežu u djelovanju državnih organa u odnosu prema građaninu pojedincu i njegovim Ustavom garantovanim pravima i slobodama. Državni organi kojima je povjereno vršenje državnih poslova mogu preduzimati samo radnje i donositi akte koji su zakonom ili podzakonskim aktom kojim se uređuje njihov rad i nadležnost izričito propisani. U protivnom, kakva bi uopšte bila svrha pravnog uređivanja rada organa, ako bi oni mogli postupati mimo onoga što je utvrđeno kao pravilo njihovog ponašanja? Drugim riječima, ne može biti negativno utvrđenih pravnih ovlašćenja državnih organa, jer bi vršenje takvih ovlašćenja, djelovanjem organa, mjerama koje preduzimaju i aktima koje donose, moglo da vodi u kršenje njihove normativno utvrđene nadležnosti, odnosno, u krajnjem, u zloupotrebu vlasti koju vrše.
Tužilački savjet je poseban organ koji u okviru Državnog tužilaštva kao državnog organa vrši državnu vlast i državne poslove, tako da i za njega važi pravilo da može preduzimati samo radnje i mjere koje su Ustavom, zakonom i podzakonskim aktima izričito propisane. Zakonom o Državnom tužilaštvu, kojem je Ustav prepuštio uređivanje sastava, izbora, mandata, organizacije i načina rada Tužilačkog savjeta, niti Poslovnikom Tužilačkog savjeta, nije, međutim, predviđeno upućivanje javnog poziva za izbor v.d. vrhovnog državnog tužioca.
Ustav ne samo što je najviši, nego je i najsenzibilniji pravni akt u državi za posmatranje, tumačenje i primjenu. Pravni i društveni značaj Ustava, kao pravnog, ali i pravnopolitičkog akta, uticaj koji svojom najvećom pravnom snagom vrši na ostale pravne akte, čini analizu i utvrđivanje sadržine i smisla njegovih normi naročito složenim, specifičnim i zahtijevnim. To je dobrim dijelom uslovljeno i, po prirodi tog akta, jezički i normativno oskudnim izrazom ustavne norme, koja je uglavnom opšteg, načelnog karaktera, što zahtijeva poseban trud i osjećaj za pronicanje u njenu suštinu. Potrebna je, dakle, dodatna teorijska, stručna i empirijska pozornost kod tumačenja i razumijevanja ustavnog teksta. Takođe, uzdržavanje od „lakog potezanja“ Ustava, ako određeni društveni odnos može biti definisan i na osnovu akata niže pravne snage. Takav pristup istovremeno treba da sužava prostor za razne vidove „kreativnog“ tumačenja Ustava koje u krajnjem efektu relativizuje njegovo čelno mjesto na hijerarhijskoj ljestvici pravnih akata. Cilj takvog tumačenja ustavne norme je traženje značenja koje će biti u funkciji određenih trenutnih, užih interesa ili potreba, uz zanemarivanje njene prave suštine i smisla, što ne vodi jačanju ustavnosti i zakonitosti u državi.
(Autor je raniji sudija i predsjednik Ustavnog suda Crne Gore)
