Ulcinjski muzej posjeduje pravo arheološko i kulturno blago od ogromnog značaja koje prevazilazi daleko opštinske okvire. Ističe se antičko postolje posvećeno grčkoj boginji Artemidi, antička kameja, jedan dragi kamen, gema, za koji je vezana zanimljiva priča, kao i još mnogo pokretnog arheološkog materijala.
Kroz eksponate arheološke, etnografske i umjetničke zbirke ulcinjskog Zavičajnog muzeja, može se pratiti život ovog grada još od vremena njegovog nastanka, u V vijeku prije naše ere, kada su ga prema legendi osnovali Grci sa Kolhide i dali mu ime Colchinium (školjka).
Od 1994. godine, Muzej je, integracijom opštinskih ustanova iz oblasti kulture ušao u sastav Centra za kulturu Ulcinj. Tada je i njegov kompletan fond sistematizovan u pomenute tri zbirke.
Muzej se inače, sastoji iz tri objekta: crkve - džamije na nekadašnjem Trgu robova u kojoj je smještena arheološka zbirka, objekta u kome je izložen etnografski materijal i Kule Balšića, koja je prilagođena galerijskom prostoru.
Arheološka zbirka izložena je u renesansnoj crkvi iz 1510. godine, koja je 1693. godine pretvorena u džamiju. Predmeti iz preistorijskog, helenskog, helenističkog, rimskog, srednjevjekovnog i turskog perioda, otkriveni su u samom gradu.
Izložena keramika obuhvata ilirske zemljane posude, grčke crvenofiguralne vaze i lekite, helenističke hidrije, kratere, amfore, rimsko posuđe, srednjovjekovne činije, lonce, mletačke bokale i tanjire, turske krčage i ibrike i drugo raznovrsno posuđe koje svjedoči o načinu života starih Ulcinjana.
Posebnu vrijednost zbirke predstavljaju antičko postolje sa grčkim natpisom, posvećeno boginji Artemidi i jedna antička kameja. Izloženi su i fragmenti vratnica iz kasne antike, jonski kapitel, djelovi ciborijuma male crkve s početka IX vijeka, kapiteli i stubovi katedrale i drugih crkava od XIII do XVI vijeka, kao i spomenici s latinskim i arapskim natpisima.
U postavci je izdvojena vrijedna kolekcija srednjovjekovnog novca sa primjercima ulcinjskog folara - na aversu: predstava tvrđave sa tri kule i gradskim vratima i natpis CIVITAS DUCIGNI na reversu, predstava jagnjeta, amblem grada, ili Bogorodica - zaštitnica Ulcinja.
Kula Balšića namijenjena je likovnim izložbama. Na posljednjem spratu ovog zdanja nalazi se mala izložba posvećena Sabataju Ceviju, čuvenom jevrejskom reformatoru.
O počecima formiranja današnje muzejske zbirke svjedočila je svojevremno za Portal Analitika tadašnja direktorica Muzeja Mileva Nikolaidis. O tom teškom vremenu pričala je sa sjetom, opisujući ga kao “zlatno” doba ulcinjske muzeologije.
“Davne 1984. godine počela sam radni vijek u Muzeju u Ulcinju. Riječ je o periodu poslije zemljotresa. Muzej je otvoren 1975. godine, a već 1979. zgrada je srušena u zemljotresu i gubi se dobar dio kulturnih dobara. Od mene i kolege, tadašnje opštinsko rukovodstvo tražilo je da se Muzej otvori već za 13. jul sljedeće godine. Kompletan materijal je bio u kutijama, bez ikakve prateće dokumentacije, osim jedne inventarske knjige koja nam nije mnogo govorila o materijalu i njegovom stanju”, kazala je tada Nikolaidis.
Kako bi se Muzej otvorio na zacrtani datum, radilo se i po 17 sati dnevno. Ali, dogovor je ispoštovan, što je svima bila velika satisfakcija.
Tada je i nastala priča o poznatoj vrijednoj gemi zagubljenoj u zemljotresu, priča koja liči na pravu filmsku.
“Dok sam studirala arheologiju, radila sam na istraživanjima u Ulcinju. I zadesi me velika, luda sreća, da pronađem dragi kamen – gemu. Poslije niza godina, već kao direktorka Muzeja, prvo što sam tražila bila je ta gema koju nikako da nađem. Ja i moj tadašnji kolega dođemo do saznanja da je veliki dio muzejskog materijala kod jedne osobe iz Ulcinja. Bili smo prinuđeni da tražimo intervenciju i pomoć MUP-a kako bi se taj materijal vratio Muzeju. Komisija, u kojoj sam bila i ja, preuzela je punu kesu starog novca i mnogo drugog pokretnog arheološkog materijala sa kojim smo konačno formirali muzejsku zbirku. Danas je i gema u stalnoj postavci”, kazala je tada Nikolaidis.
