Baština

Biseri crnogorske kulturne baštine

SPC obilježila i ulaz u Boku: Manastir Vavedenja Presvete Bogorodice sa novim freskama

Neimari SPC potrudili su se da nas umjesto tih starih, dotrajalih fresaka na ostrvu dočekaju nove sa poznatim SPC repertoarom: sv. Savom, itd. Baš u duhu i tradiciji Boke...

SPC obilježila i ulaz u Boku: Manastir Vavedenja Presvete Bogorodice sa novim freskama Foto: PA
Ivan KERN
Ivan KERNAutor
Portal AnalitikaIzvor

Na malom ostrvu Žanjice na istočnoj strani ulaza u Bokokotorski zaliv nalazi se utvrđeni manastirski kompleks sa crkvom Vavedenja Bogorodice. Rješenje o proglašenju spomenika kao reprezenta sakralne arhitekture ovih prostora donešeno je 1957. godine.

Ipak, iako je od strane države Crne Gore bio zaštićen kao spomenik sakralne arhitekture još od 1957. godine, danas je ovaj manstirski kompleks po svoj prilici ostao bez važnog dijela svoje autentičnosti – ostataka fresaka na koje je još prilikom sanacije početkom ovog vijeka skrenuta pažnja da obradu unutrašnjosti i fasada crkve treba izvoditi u saradnji i uz praćenje od strane nadležnog Zavoda, vodeći računa o prezentaciji sačuvanih ostataka fresko - slikarstva. 

Dvadeset godina poslije SPC sanacija čuvanje i prezentacija sačuvanih ostataka fresko- slikarstva za sve koji brinu o crnogorskoj kulturnoj baštini izgleda nije više problem. Nema ih. Ali su se zato neimari SPC potrudili da nas umjesto tih starih, dotrajalih fresaka na ostrvu dočekaju nove kao što ćete moći vidjeti na fotografijama sa poznatim SPC repertoarom: sv. Savom, itd. Baš u duhu i tradiciji Boke Kotorske. 

U literaturi se može pročitati i o ikoni koja je čuvana u ovom manastiru ali je prema tradiciji koja se čuva na Pelješcu, pred turskom opasnošću, iz ovdašnjeg franjevačkog samostana prenešena 1470. godine u franjevačku crkvu Velike Gospe u Podgorju iznad Orebića, koja je na Pelješcu poznatija kao Gospa od Anđela. 

Mada se prema arhikteturi crkve vjeruje da datira iz 11. vijeka, prema arhivskim izvorima, manastirski kompleks sa crkvom Vavedenja Bogorodice pominje se prvi put 1508. godine kao sv. Marija „de Sagnie" (Žanjice). U literaturi se može pročitati da je to zanimljiv kompleks sakralne, stambene i odbrambene namjene. 

Mala crkva, oko koje je oformljen prateći sistem, izgrađena je, najvjerovatnije, u 15. vijeku. Na njoj se uočavaju dvije faze gradnje. U starijoj fazi prvobitni svod je u tjemenu bio prelomljen, da bi kasnije, kada je crkva povišena, dobio poluobličastu formu. U polukružnoj apsidi uzidana je časna trpeza i dvije niše. Iznad portala je mali okulus sa gotičkim motivom. 

zanjice4

Zvonik na preslicu ima jedno okno. Crkva je prvobitno bila pokrivena kamenim pločama. Njena unutrašnjost i zapadna fasada su bile ukrašene freskama čiji tragovi su još ponegdje bili vidljivi do početka ovog vijeka. Vidni ostaci živopisa govorili su da se radi o izuzetno vrijednim kompozicijama. 

Kako bilo može se pročitati da je početkom ovog vijeka ovaj manastir obnovljen, i to prvenstveno donacijama porodice Vuka Hamovića iz Beograda, kao i Vasilija Milunovića, takođe iz Beograda te i Slobodana Popovića iz Herceg Novog. Kako piše podizanje manastira su znatno pomogli i vojska Jugoslavije, Elektro-distribucija Crne Gore, Regionalni zavod za zaštitu spomenika kulture iz Kotora i drugi.

zanjice5

Kako se može pročitati o obnovi ove crkve mitropolit crnogorsko-primorski SPC Amfilohije Radović sa sveštenstvom je septembra mjeseca 2001. godine osveštao ove radove.

Tako je poslije dugog vremena ovaj manastir na malom ostrvu Žanjic, koji se nalazi između rta Arza i ostrva Mamule dobio svoje prve monahe koji su došli iz manastira Tvrdoš. Danas je manastir Vavedenja Presvete Bogorodice, na ostrvcetu Žanjica pri ulazu u Bokokotorski zaliv, metoh Manastira Tvrdoš. 

zanjice6

Tada je bilo rečeno da su dotadašnji izvedeni radovi (kula, konaci, bistijerna, zidovi) urađeni po odobrenoj dokumentaciji i uz nadzor Regionalnog zavoda – Kotor. Naznačeno je bilo da su u unutrašnjosti crkve sačuvani ostaci fresaka kao i ostaci fresko slikarstva koji postoje i na zapadnoj, južnoj i istočnoj fasadi.

Preporučeno je da obradu unutrašnjosti i fasadu crkve treba izvoditi u saradnji i uz praćenje od strane nadležnog Zavoda, vodeći računa o prezentaciji sačuvanih ostataka fresko- slikarstva. 

zanjice7

Kao što možete vidjeti na fotografijama, 20 godina poslije SPC sanacije, čuvanje i prezentacija sačuvanih ostataka fresko-slikarstva za sve koji brinu o crnogorskoj kulturnoj baštini izgleda nije više problem. Nema ih. Ali su se zato neimari SPC potrudili da nas umjesto tih starih, dotrajalih fresaka na ostrvu dočekaju nove kao što vidite sa poznatim SPC repertoarom: sv. Savom, itd. Baš u duhu i tradiciji Boke Kotorske. 

zanjice8

Tako da se i ovaj novi „fresko ansambl“ može dodati brojnim primjerima devastacija izvedenih od strane SPC na crnogorskim kulturnim dobrima i crnogorskoj kulturnoj baštini koji su uglavnom izvedeni na štetu istorijskog, kulturnog, kulturološkog značaja samog kulturnog dobra, ujedno i „prekrajanja“ autentičnih elemenata u nešto što se ne može uskladiti u istorijske tokove, socijalne i druge prilike koje su bile prisutne u Crnoj Gori u vrijeme njihovog nastajanja i postojanja.

Portal Analitika