Izborni ciklus u Šavniku nije završen ni nakon devet ponovljanja, gdje su članovi lokalne opozicije isto toliko puta prekidali proces na biračkim mjestima u zgradi Opštine i u selu Kruševice. I dok su prva dva mjeseca izbori na oba pomenuta mjesta ponavljani svake nedjelje, već sedmicama Opštinska izborna komisija ne može da se usaglasi o ponavljanju glasanja, zbog čega je epilog izbornog procesa u toj varošici - još na čekanju.
Saradnik na programima u Centru za građansko obrazovanje (CGO) i član Državne izborne komisije (DIK) Damir Suljević, u razgovoru za Portal Analitika ističe da je Zakon o izboru odbornika i poslanika jasan kada je u pitanju ova situacija.
„Član 102 Zakona propisuje da se ponovni izbori sprovode ako nadležna izborna komisija poništi izbore na pojedinom biračkom mjestu, odnosno da se izbori ponavljaju samo na tom biračkom mjestu. Isti član predviđa i da ponovne izbore raspisuje nadležna izborna komisija, što je u ovom slučaju Opštinska izborna komisija Šavnika, a član 103 nalaže da se ponovni izbori sprovode najkasnije u roku od sedam dana od dana poništenja izbora“, objašnjava Suljević.
Podsjeća i da je Državna izborna komisija (DIK) u pet navrata i kroz deset rješenja, a u postupcima po prigovorima Opštinskog odbora DPS-a, naložila OIK Šavnik da donese odluke o ponavljanju izbora na dva biračka mjesta, što ovaj organ do sada nije učinio.
Kad su jasne norme Abazovićevo mišljenje nema značaj
Prema njegovim riječima, nema zakonskih mogućnosti da se ovaj izborni proces poništi, niti da se započne novi prije okončanja ovog.
„To znači da je jedini zakoniti izlaz iz ove situacije sprovođenje izbornog procesa do kraja, kroz uspješno ponavljanje izbora na preostala dva biračka mjesta“, navodi Suljević.
Komentarišući izjavu odlazećeg premijera Dritana Abazovića da se izborni proces u Šavniku poništi i na proljeće započne novi, Suljević poručuje da njegovo mišljenje, u situaciji kada postoje eksplicitne zakonske odredbe, nema „nikakav značaj“.
„Štaviše, izjave da izbore treba poništiti i otpočeti nove na proljeće, vrlo su opasne i predstavljaju prijetnju po sistem u kojem svaka institucija ima svoju ulogu. U odnosu na ovakve izjave premijera oglasio se i DIK koji je apelovao na sve nosioce visokih državnih funkcija da se uzdrže od izjava kojima se afirmiše nepoštovanje zakona, ali i odluka DIK-a zasnovanih na zakonu“, ističe sagovornik Analitike.
Apsurdna situacija
Suljević je stava da se u opasno kršenje zakona ušlo još kada OIK Šavnik prvi put nije usvojila odluku o ponavljanju izbora, jer se, kako ističe, radi o imperativnoj zakonskoj normi koja ne ostavlja nikakav manevarski prostor u smislu toga da li će ili ne biti donijeta odluka o ponavljanju izbora.
„Situacija se dodatno produbljuje i činjenicom da OIK Šavnik iz sedmice u sedmicu ignoriše rješenja DIK-a kojima je naloženo usvajanje ovakve odluke“, kaže Suljević.
Situacija je, prema njegovim riječima, apsurdna, a DIK, sa druge strane, nema mehanizam kojim bi se postarao o sprovođenju ovih rješenja.
„Sve to bi moralo biti i predmet interesovanja nadležnog tužilaštva, jer je evidentno da u ovome može biti prepoznato i biće nekog od krivičnih djela“, izručit je Suljević.
Rast broja stanovnika nije rezultat demografskih promjena
Vlast i opozicija u toj varošici odgovornost prebacuju jedni na druge, a glavni razlog zbog kojeg izborni ciklus još traje je, kako navode iz opozicije u tom gradu, to što su u birački spisak upisani birači koji nijesu iz toga mjesta.
Suljević smatra da je još od ukidanja rezidencijalnog osnova u vidu šest mjeseci prebivališta u opštini prije održavanja izbora, od strane Ustavnog suda, ostavljen veliki prostor za zloupotrebu.
„U malim opštinama, kao što je Šavnik, svega nekoliko stotina novih stanovnika može značajno promijeniti odnos političkih snaga“, ocjenjuje naš sagovornik.
Podaci CGO ukazuju da je u periodu od 2. avgusta prošle godine, kada su raspisani izbori, do 12. oktobra kada su zaključeni birački spiskovi, broj stanovnika u Šavniku porastao za 329.
„Šavnik nije jedina sjeverna opština koju prati negativan migracioni saldo stanovništva, pa je jasno da 20% novih stanovnika nije rezultat prirodnih demografskih promjena, a tim prije i zato što je broj „stanovnika“ počeo naglo opadati ubrzo po zaključenju biračkih spiskova“, objašnjava Suljević.
Šteta je već načinjena
Prema njegovim riječima, ovdje je u najvećoj mjeri zakazalo Ministarstvo unutrašnjih poslova (MUP), kojim rukovodi Filip Adžić, a koje se stara o urednosti biračkih spiskova.
„Odluka o privremenoj obustavi promjene prebivališta u toj opštini, koja je donešena neposredno prije zaključenja biračkih spiskova, nije zakonita, a i zakašnjela je. Problem je trebao biti riješen strožim terenskim provjerama od strane policijskih službenika kako bi se utvrdilo da li prijavljenu promjenu prebivališta prati i takvo faktičko stanje“, smatra Suljević.
Šteta je, kako ističe, već načinjena i ne postoji zakonska mogućnost da se uskrati pravo glasa onima koji su to pravo stekli.
„Ovo je nešto o čemu je i opozicija u toj opštini, a koja čini vlast na državnom nivou, trebala blagovremeno misliti i predložiti zakonska rješenja kojima bi se preduprijedile ovakve situacije. Izmjene i dopune Zakona koje su nedavno predložile Demokrate, iako predstavljaju dobar impuls, ne rješavaju ovaj problem u potpunosti i svakako nisu predložene sa dovoljnim obzirom za sve ono što mogu biti realne situacije, a samim izmjenama i dopunama Zakona o registrima prebivališta i boravišta trebalo bi pristupiti temeljnije“, navodi Suljević.
Naći zakonski način da se spriječe opstrukcije
Kad je u pitanju reakcija nadležnih organa, Suljević ocjenjuje da smo imali prilično efikasnu reakciju tužilaštva.
„Podaci koje je CGO nedavno dobio od tužilaštva ukazuju da je u odnosu na izborna dešavanja u Šavniku Osnovnom državnom tužilaštvu u Pljevljima, kao nadležnom, podnijeto 29 krivičnih prijava, po kojima je formirano 29 predmeta protiv 38 lica. Sudu je do sada dostavljeno 17 optužnih prijedloga protiv 26 lica“, navodi Suljević.
Sada je, kako navodi, lopta u dvorištu suda koji bi morao prepoznati značaj ovih predmeta i doprinijeti što hitnijem i efikasnijem okončanju ovih postupaka.
„Ostaje nada da će ovo ubrzo rezultirati i sankcijama, koje će djelovati opominjuće na sve one koji pokušaju slične opstrukcije na biračkim mjestima, ali je ovo i opomena da se mora naći zakonski način da se spriječe opstrukcije koje dolaze iz opštinske izborne komisije“, ističe Suljević.
Situacija iz Šavnika neće se preslikati na predstojeće izbore
Sagovornik Analitike ocjenjuje da su male šanse da se situacija koju imamo u Šavniku preslika na predsjedničke ili vanredne parlamentarne izbore.
„Prvi razlog je taj što je problem u toj opštini nastao zbog sumnje u zloupotrebu promjene prebivališta, a promjena prebivališta ne igra ulogu kada se izbori sprovode na nivou cijele države, jer tada svi birači ostvaruju pravo glasa tokom istog dana, bez obzira na to u kojoj opštini žive“, objašnjava Suljević.
Drugi razlog je, kako dodaje, i što je DIK, shodno članu 33 Zakona o izboru odbornika i poslanika, ovlašćen preuzeti nadležnosti opštinskih izbornih komisija u slučaju da ova ne vrši svoje obaveze u odnosu na izbor poslanika, zbog čega i ne bismo mogli doći u situaciju da se neodgovornošću opštinskih izbornih komisija blokira izborni proces.
„Ipak, problem koji su nam donijeli ovi lokalni izbori jeste taj da se u radu opštinskih izbornih komisija legitimisalo nepoštovanje zakona, ali i obavezujućih odluka drugih organa – u prvom redu DIK-a čije bi odluke morale da se poštuju. Ovo je i prvi put da se izbori sprovode bez zaokruženog sistema zaštite izbornih prava zbog nefunkcionalnosti Ustavnog suda, što ne smije biti slučaj ni sa jednim narednim izborima, a zbog čega i izražavam nadu da će nedostajuće sudije biti izabrane već tokom narednih dana“, zaključuje Suljević
