Iz te visokoobrazovne ustanove rečeno je Pobjedi da se ovim podacima bavi Ministarstvo nauke, a istovjetan odgovor dobijen je i od Ministarstva prosvjete: adresa je Ministarstvo nauke. S druge strane Evropska unija upozorava države Zapadnog Balkana da je jedan od najvećih problema naših društava odlazak mladih stručnjaka koji u matičnoj državi ne vide nikakvu perspektivu. Ovo, po svemu sudeći, za nadležne u Crnoj Gori nije problem.
KO JE ODGOVORAN?
Iz resora ministarke Sanje Damjanović, međutim, saopšteno je za Pobjedu da ,,ne mogu sa sigurnošću i preciznošću saopštiti broj odlazaka naučnika iz zemlje“. Pojašnjavaju da takav stav proizilazi, između ostalog, što se izbor u istraživačka i naučna znanja obavlja u skladu sa Zakonom o naučnoistraživačkoj djelatnost, a da se način i postupak izbora u naučna zvanja, kao i druga pitanja u vezi sa izborom uređuju statutom ustanove.
Dodaju i da naučnoistraživačku djelatnost, između ostalog, može obavljati i osoba koja ima visoku školsku spremu, magistraturu i doktorat nauke, iako nije birana u istraživačko ili naučno zvanje, ako ima reference po osnovu objavljenih naučnih radova. - U zvanje istraživača može biti izabrano lice koje ima najmanje visoku školsku spremu i radi na istraživačkim poslovima. Dakle, viši istraživač može biti izabrano lice koje ima akademski naziv magistra nauka i objavljene naučne radove. S druge strane, naučna zvanja su: naučni saradnik, viši naučni saradnik i naučni savjetnik. U naučno zvanje može biti izabrano lice koje ima doktorat nauke i izbor se vrši na period od pet godina – naveli su iz Ministarstva nauke.
Prepoznali su, kako ističu, odliv talenata kao jedan od problema, ne samo naše zemlje, već cijelog regiona Jugoistočne Evrope, te su, između ostalog, izradili informacioni sistem o naučnicima u Crnoj Gori i iseljeništvu „Naučna mreža“, a koji se, prema njihovim riječima, stalno ažurira novim podacima i profilima naučnika koji su javno dostupni zainteresovanoj javnosti. Na tom portalu se može pročitati da je trenutno evidentirano 1.812 istraživača u Crnoj Gori, a u dijaspori 54.
- U toku je unapređenje ovog sistema i njegovog segmenta koji se odnosi na crnogorsku naučnu dijasporu, kako bi imali na raspolaganju respektabilnu evidenciju naučne iseljeničke populacije – kazali su iz ovog resora.
STUDIJA
U izradi ovog projekta im je na neki način pomogla Studija o saradnji sa naučnicima iz dijaspore koju je za Ministarstvo nauke 2014. godine pripremio ekspert dr Vladimir Nedović, naučnik iz dijaspore koji radi i živi u Holandiji, jer je u tom dokumentu upravo preporučeno da se u prvoj fazi napori više usmjere ka privremenoj i ,,komunikaciji na daljinu uz pomoć savremenih tehnologija“ angažovanosti istraživača iz dijaspore, nego na njihov stalni povratak i reintegraciju u istraživačku zajednicu Crne Gore.
- Crnogorske institucije moraju uložiti više koordinisanih napora prema dijaspori, a domen naučne saradnje može biti odvojen od opštih pitanja dijaspore – napisano je, između ostalog, u toj studiji. Konstatovano je, takođe, da ne postoje tačni podaci o naučnicima koji žive i rade van granica Crne Gore, te je istaknuto da se država nije ,,do sada sistematski bavila tim pitanjem“.
Prema dostupnim podacima od UNESCO-a iz 2004. godine, s druge strane, kako je navedeno, oko 100 mladih stručnjaka, napustilo je Univerzitet Crne Gore između 1990. i 1998. godine, u potrazi za boljim prilikama u inostranstvu.
- Taj broj je iznosio oko 20 odsto univerzitetskog kadra – navedeno je u dokumentu. Ova analiza je, takođe, pokazala da postoje pokazatelji koji ukazuju da eksperti koji su napustili našu zemlju predstavljaju ,,značajan dio ljudskog potencijala“.
KRITIKA
I crnogorski naučnik, profesor dr Vladimir Pešić, koji je ranije obavljao i funkciju čelnika Naučnog odbora UCG, smatra da naučna dijaspora svakako predstavlja veliki potencijal, te negoduje što ne postoje tačni podaci o broju tih osoba koje su pošle iz Crne Gore. - Vjerujem da je Ministarstvo nauke do sada imalo i dovoljno vemena i resursa da uradi kvalitetnu bazu naših naučnika koji su otišli iz Crne Gore. Naučna dijaspora predstavlja veliki potencijal i naučne institucije u Crnoj Gori treba da prepoznaju i iskoriste taj potencijal pri čemu je medijatorska uloga Ministarstva nauke od najvećeg značaja.
Nažalost, primjetno je da nije mnogo urađeno čak i na ovom prvom koraku, a to je formiranje baze osoba koje su stekle akademska i naučna zvanja ovdje i otišli iz Crne Gore – kaže on.
KAKO POVRATITI I ZADRŽATI NAUČNIKE?
Iz Ministarstva nauke istakli su i da su svjesni da su ljudski resursi i istraživački kapaciteti od presudnog značaja i za sveukupni društveno-ekonomski razvoj zemlje.
U tom kontekstu, kako navode, jedan od prvih jasno zacrtanih ciljeva nove Strategije za naučnoistraživačku djelatnost jeste upravo jačanje ljudskih resursa i istraživačkih kapaciteta.
- Jedna od novih mjera Strategije je zapošljavanje doktoranada kroz projektno angažovanje, uz atraktivne uslove koji uključuju obavezno stručno usavršavanje i internacionalizaciju, tj. povezivanje sa renomiranim naučnim institucijama, ali i privredom. Ministarstvo nauke je našlo način da se već sada zaposli grupa mladih istraživača kroz novi konkurs za dodjelu atraktivnih stipendija doktorandima, koji će biti isključivo posvećeni radu na projektima, odnosno istraživanjima – kazali su oni. Izdvojili su, kako dodaju, čak milion i po eura za period od tri godine i cilj je da nakon toga postignu ,,kritičnu masu od 50-ak najboljih istraživača“. –
Opširnije u Pobjedi
