Njegov otac Nemanja, rodonačelnik dinastije Nemanjića, rođen je u Ribnici (smatra se da je to današnja Podgorica), vjerovatno 1113. godine, kao sin izbjeglice iz Raške. Ima i mišljenja da je rođen u Spužu, a da je Ribnica naziv za oblast, i ta mišljenja ne treba tek tako zanemariti jer su potkrijepljena izvorima. No, većina naučnika misli da je Nemanja rođen na teritoriji današnje Podgorice. Veliki župan Raške Stefan Nemanja, koji je vladao od 1166. do 1196. godine osvojio je Duklju oko 1186. godine.
Nemanja je imao tri sina: Vukana, Stefana - kasnije nazvanog Prvovenčani i Rastka - u monaštvu nazvan Sava, osnivača Srpske autokefalne crkve.
Stefan Prvovenčani je napisao žitije Stefana Nemanje, on tu priča kako je njegov otac osvojio Duklju, porušio u njoj sve gradove: "A Kotor ostavi, utvrdi ga i prenese svoj dvor u nj, koji je i do danas. Ostale gradove poobara, i poruši, i pretvori slavu njihovu u pustoš, istrebi grčko ime da se nikako ne pominje ime njihovo u toj oblasti, a narod svoj u njima nepovređen ostavi da služi državi njegovoj sa strahom, i sa urečenim dankom od svetog.” (Život Stefana Nemanje od kralja Stefana Prvovenčanog, Stara srpska književnost, I, Novi Sad, 1970)
Istoričar Živko Andrijašević je u radu "Crna Gora i Stefan Nemanja - osvajač ili povratnik na đedovinu" (montenegrina.net, link) pokazao da i najpozvaniji srpski istoričari smatraju da je Nemanja osvojio, dakle okupirao Duklju.
Nemanja je bio dijete izbjeglice iz Zete: Jedan detalj od brojnih, u etnofantastičnoj srpskoj priči Srpske crkve i srpskih nacionalnih radnika u Crnoj Gori je - Nemanja je rođen na teritoriji današnje Podgorice, pa je eto (podrazumijeva se), on - naš čoek, Crnogorac, a pošto je (podrazumijeva se), bio Srbin, prema ovoj logici ispada da smo i mi Srbi. No, kao i obično, logiciranje srpskih nacionalnih rabotnika uvijek ima jedan ključni problem, a to su - činjenice.
Dakle, što se tiče srpstva Stefana Nemanje, ni on, niti bilo koji Nemanjić, a vladali su preko 200 godina nije se nikada izjasnio kao Srbin, a da jeste, za taj bi citat znalo danas pola Srba, jer bi do sada 100.000 puta bio objavljen. Drugo, Nemanja nije čoek koji je utemeljen u ovom prostoru, on nije bio Dukljanin, Nemanja je bio Rašanin koji je kao đetić u Duklji kršten po obredu rimokatoličke crkve, jer pravoslavnih svještenika u Duklji nije bilo.
O tome pišu srpski istoričari koji su specijalizovali srednjevjekovnu istoriju, akademik SANU Sima Ćirković: "Tako je i otac Stefana Nemanje, kasnije velikog župana i ujedinitelja srpske države, pobjegao u Duklju. U vrijeme toga izgnanstva rodio se u Ribnici Nemanja i bio kršten od ‘latinskih jereja’, kako priča njegov sin Stefan Prvovenčani.” (Sima Ćirković, Crna Gora od doseljavanja Slovena do pada pod Turke, monografija Crna Gora, Beograd, 1976)
Akademik SANU Miloš Blagojević, piše: "U doba velikih meteža u Srbiji, najverovatnije posle smrti župana Vukana (oko 1112), Nemanjin otac Zavida sklonio se u Duklju. Tu se, u Ribnici, (Podgorica, danas Titograd), rodio njegov najmlađi sin Stefan Nemanja, koji je tu i kršten po katoličkom obredu, jer u to doba onde nije bilo pravoslavnih sveštenika.” (Miloš Blagojević, Srbija u doba Nemanjića, Beograd, 1989, link)
Veljko Đ. Đurić u tekstu "Bili smo veliki, sad smo mali” (časopis Srpsko nasleđe, broj 3, Beograd, 1998), ovako navodi: „Stefan Nemanja je po rođenju kršten po rimokatoličkom obredu, u Ribnici, u Duklji, gde je njegov otac bio u izgnanstvu. Po povratku u Rašku, već je bio mladić, kršten je po pravoslavnom obredu, u crkvi Svetih apostola Petra i Pavla, kod Novog Pazara.” (link)
Da je Stefan Nemanja prvo kršten po rimokatolčkom obredu, potvrdio je i mitropolit Amfilohije u februaru 2016. godine, možete poslušati na linku.
Do Sv. Save Duklja/Zeta je bila pod jurisdikcijom Rima: Teritorija rimske provincije Prevalis, i kasnija Dukljanska država, sve do Save Nemanjića bile su pod jurisdikcijom Rimske crkve, a dugo poslije kraja Nemanjića u mnogim crnogorskim plemenima rimokatoličanstvo je bilo snažno zastupljeno.
Stojan Novaković, srpski političar, diplomata, filolog, istoričar, predśednik Srpske kraljevske akademije (današnja SANU) je 1913. u radu “Nekolika teža pitanja pitanja srpske istorije”, pisao: “Na severozapadnom kraju poluostrva nalazi se Ilirik, velika rimska provincija u koju su ulazile sadašnja Dalmacija, Bosna, Hercegovina, Zeta... Kad se Rimsko Carstvo podelilo na istočno i na Zapadno Ilirik je ušao u Zapadno Rimsko Carstvo... Usled takve političke podele, sva vladičanstva Ilirička podpadnu pod rimsku crkvu.” (Stojan Novaković, Iz srpske istorije, Beograd i Novi Sad, 1972, strana 107)
Moćni vizantijski car Vasilije II, zvani Bugaroubica, poveljama iz 1019. i 1020. godine ustanovio je Ohridsku arhiepiskopiju i njene eparhije. Teritorija Duklje nije ušla u sastav Ohridske arhiepiskopije iz jednostavnog razloga – Duklja je bila pod jurisdikcijom Rima, to je i moćni vizantijski car priznavao. U vezi sa tim, Stojan Novaković piše u istom radu: ”U godini 1019. mi vidimo da je Ohridska arhiepiskopija imala svoja vladičanstva u Rasu, u Sremu, u Prizrenu, u severnoj Albaniji, u Orsi, u Černiku... Ali ohridskih vladičanstava nema ni u Skadru, ni u Baru, ni u Kotoru, niti igde po Bosni ni po jadranskom primorju!” (ista knjiga, strane 112 i 113).
Zato Nemanja nije odmah po rođenju kršten po pravoslavnom obredu, Rim je imao crkvenu nadležnost nad Dukljom. I Vojislavljevići koji su vladali katoličkom Dukljom, bili su katolici, naravno.
Sava je 1219. iskoristio neredovno stanje u Vizantiji i napravio samostalnu crkvu: Sveti Sava je 1219. od Nikejskog cara dobio dozvolu da osnuje samostalnu crkvu - arhiepiskopiju. Sava Nemanjić je tražio autokefalnost za svoju crkvu sa namjerom da napravi privatnu crkvu za potrebe svoje porodice, što mu je u potpunosti uspjelo i zato je dinastija Nemanjića i potrajala preko 200 godina. O tome da je Srpska crkva nastala da bi bila u službi Nemanjića opširno sam pisao u tekstu "Sveti Sava je naše more zvao - Dukljansko more".
Raška, kojom su vladali Nemanjići, do 1219. je bila pod jurisdikcijom Ohridske arhiepiskopije. Te 1219. Sveti Sava je iskoristio potpuno neredovno stanje u Vizantiji. Naime, Carigrad su 1204. zauzeli krstaši i osnovali Latinsko carstvo koje je trajalo do 1261. godine, kada su Vizantinci uspjeli da povrate Carigrad. U međuvremenu se formiralo nekoliko državica koje su proklamovale da su nasljednice Vizantije. Jedna od njih je imala śedište u Nikeji. Sava je otišao kod Nikejskog cara i od njega dobio dozvolu da osnuje arhiepiskopiju. Nikejskom caru koji je imao malu političku i vojnu moć, sigurno je godilo što mu je Sava dao na značaju, te je naredio patrijarhu-izbjeglici da Savi odobri arhiepiskopiju. Posljedni Savin učenik Domentijan, o tome piše, oko 1243. godine: "A car reče patrijarhu sve o Prepodobnom i o zemlji otačastva njegova. Časni patrijarh German primi božji i carev savet da je on po volji božjoj i carevoj... i rukom sveosvećenoga vaseljenskog patrijarha Germana i zapovešću carigradskoga cara kir Teodora Laskara bi postavljen za arhiepiskopa". (Život Svetog Save od Domentijana, Stara srpska književnost I, Novi Sad, 1970, str 204)
Nikejski patrijarh (koji je sebe smatrao carigradskim) izdao je zapovijest, iz koje vidimo tačan naziv crkve koja je osnovana: "Preosvećeni patrijarh sve vaseljene German, postavih ovoga kir Savu kao arhiepiskopa svima srpskim i pomorskim zemljama". (ista knjiga, str. 205, link)
Zeta je pripadala pomorskoj, a ne srpskoj zemlji i to dalje vidimo u hiljadama dokumenata do 19. vijeka i kasnije. Još je u "Ljetopisu popa Dukljanina" koji je nastao u Baru, smatra se, polovinom 12. vijeka, objašnjeno što je Srpska a što Pomorska zemlja: "Poslije ovoga prema sadržaju privilegija, koje su pročitane pred narodom, napisao je privilegije, podijelio pokrajine i oblasti svoga kraljevstva, i njihove granice i krajeve na ovaj način: prema toku voda koje teku sa planina i ulijevaju se u more na južnoj strani imenova Primorje, a prema vodama koje sa planina teku ka sjevernoj strani i ulijevaju se u veliku rijeku Dunav, nazvao je Srbija." (Ljetopis popa Dukljanina, sajt montenegrina.net)
Samo je malenom broju vrhunskih naučnika poznato da su Vizantinci, čim su od Latina povratili Carigrad i carstvo, osporavali samostalnost Srpske crkve. Akademik SANU Sima Ćirković predstavlja kako je vizantijski car pokušao da ospori samostalnost Srpske crkve: "Bezuspešno je pokušao da je dovede u pitanje vladar obnovljene Vizantije Mihailo VIII Paleolog u vreme sklapanja Lionske unije sa Rimskom crkvom." (Sima Ćirković, Rabotnici, vojnici, duhovnici, Beograd, 1997, str. 202)
Srpska crkva u Zeti prvo je 1219. zauzela tuđe crkve i manastire: Sveti Sava je prije 800 godina ustanovio Zetsku episkopiju sa śedištem na Prevlaci kod Tivta, mada u nauci ima sporenja oko toga đe je bilo śedište Zetske episkopije, neki naučnici misle da je centar episkopije bio na teritoriji današnje Podgorice.
No ipak, preovlađuje mišljenje da je Zetska episkopija svoje prvo śedište imala na Prevlaci kod Tivta. Crkva Nemanjića u Zeti ustanovljena je tako što su Nemanjići prisvojili jedan benediktinski manastir na Prevlaci kod Tivta i u njemu osnovali Zetsku episkopiju.
Petar D. Šerović je 1923. godine u službenom listu Srpske patrijaršije "Glasnik" (god IV. br. 3, Srijemski Karlovci, 1923) objavio rad "Kako su Venediktinski manastiri u Boki Kotorskoj prešli u ruke pravoslavnih Srba". Šerovićev rad je 2008. objavljen na (veliko)srpskom naučnom portalu Rastko. U tekstu se kaže da je papa 1346. tražio od srpskog vladara Dušana Nemanjića da vrati Rimskoj crkvi manastire i crkve koje su njegovi prethodnici Nemanjići zauzeli. Početak Šerovićevog teksta, navode se manastiri i crkve koje papa zahtijeva da se vrate Rimskoj crkvi:
"U pismu od 6. januara 1346, koje je rimski papa Kliment VI uputio srpskom caru Dušanu Silnome, navedeni su, između ostaloga i venediktinski manastiri: s. Mariae Buduaenssis, s. Nicolai de Petraniza, s. Lucae de Chertale, s. Michaelis de Tombe, s. Petri de Gradez, s. Mariae de Resson, s. Petri di Campo et s. Marci de Pinita, za koje je papa tražio, da ih car Dušan povrati katoličkom kotorskom biskupu Sergiju. Za ove manastire kao i za ostale crkve, sela i otoke, koji se u pismu spominju, papa tvrdi da su ih neki srpski kraljevi (nonnulli reges Rassiae), Dušanovi prešasnici (praedecessores), u svoje vreme zauzeli (occuparunt) i da ih Dušan još drži u svojim rukama.
Ovde ćemo da vidimo, koji su to manastiri i da li i danas postoje, i u čijim su sada rukama:
Manastir s. Mariae Buduaenssis u gradu Budvi bio je pretvoren u vojnički magacin.
Za manastir s. Nicolai de Petraniza, ne zna se, gde se nalazio. Držimo, da je bio negde na južnoj strani kotorskog zaliva.
Manastir s. Lucae de Chertale bio je, gde je današnja pravoslavna crkva sv. Luke u Gošiću, u Krtolima.
Pod monasterium s. Michaelis de Tombe razume se glasoviti manastir sv. Arhangela na Prevlaci, koji je danas u ruševinama, a gde je, kako se danas općenito drži, sv. Sava bio ustanovio katedru za zetsku episkopiju.
Manastir s. Petri de Gradez dizao se je na mestu, gde je danas katolička crkva sv. Petra u selu Bogdašiću.
Manastir s. Mariae de Resson bio je svakako negde u Risnu, jer se je Risan u srednjem veku nazivao imenom Resson.
Nije isključeno, da je manastir s. Petri di Campo, koji se u pismu spominje iza manastira s. Mariae de Resson isto, što i manastir s. Petri in Alba, koji je bio u selu Bijeloj na mestu, ili u blizini današnje male katoličke crkvice sv. Petra, na kojoj se nalazi uzidano nekoliko fragmenata plohorezbarija geometrijskog karaktera i pleterne ornamentike, kakvih se nalazi i na drugim venediktinskim crkvama po Dalmaciji iz doba t. zv. umetnosti seobe naroda (kod nas od VIII—XI stoleća). — Selo Bijela, kao i varoš Risan, pripadalo je srednjevekovnoj srpskoj državi travunskoj oblasti.
Za manastir s. Marci de Pinita ne zna se tačno, gde se je nalazio, ali po sličnosti imena mogao je biti u Tivtu, na mestu zvanom »Pini«, »na Pine«.
Samo za tri od navedenih manastira stalno znamo, da su prešla u ruke pravoslavnih Srba i to: manastir sv. Arhangela Mihajla (de Tombe na Prevlaci, te manastir — danas samo crkvu — sv. Luke de Chertale u selu Gošićima u Krtolima i manastir, danas također samo crkvu, sv. Petra de Gradez u selu Bogdašiću, koji je sada opet u rukama katolika” (link za Šerovićev tekst).
Vjerovatno ću uskoro na Analitici objaviti pismo pape o kom govori Šerović.
Iz ovog rada dosta dobro vidimo koje su crkve i manastire u Boki Sveti Sava i drugi Nemanjići prisvojili i oteli od Rimokatoličke crkve. Ovaj dio papinog pisma na koji se osvrće Šerović, odnosi se samo na benediktinske crkve i manastire u Boki. Papa u pismu takođe pominje i crkve i manastire po Srbiji.
No, vrlo je vjerovatno da većinu tih crkava i manastira Nemanjići nijesu oteli od Vatikana već su ih na prevaran način prisvojili. Svim istoričarima je poznato da je Stefan Prvovenčani, rođeni brat Sv. Save, 1217. kraljevsku krunu od rimskog pape, Vatikan mu je priznao kraljevstvo. Sve ukazuje na to da je Rimska crkva tada Sv. Savu razumjela kao pripadnika svoje crkve i dragovoljno mu ustupila manastir na Prevlaci, da bi znatno kasnije papa tražio da mu se vrate crkve i manastiri, uviđevši da crkva Nemanjića ne želi da bude pod papinom jurisdikcijom. Nemanjići su uvijek igrali vrlo lukave igre, prvi Nemanjići u Raškoj su jednostavno glumili da priznaju Rimskog papu, jer otkazivanje naklonosti Rimskom papi moglo je da dovede do toga da ovaj pošalje krstašku vojsku na Srbiju, koja bi Srbiju prvih Nemanjića lagano skršila, naročito ako znamo da su od 1204. do 1261. Latini vladali Carigradom. Uostalom i sami Sv. Sava je u Krmčiji, tj zborniku crkvenih zakona, zapisao da Rimu pripada pravo nadzora u svim zemljama i gradovima. Pročitajmo citat koji su objavile nacionalističke Večernje novosti u tekstu "Krmčija Svetog Save" (2. januar 2014): "U zborniku crkvenih zakona, poznatom kao Savina Krmčija, pripremanog u manastiru Hilandaru (1219), navedeno je - „da sv. Apostolskoj stolici rimskoj pripada pravo nadzora u svim zemljama i gradovima“. I u Hilandarskom tipiku Sv. Sava je ostao dosledan. U tome su ga sledili i vladari iz dinastije Nemanjića, svi pre cara Dušana." (link)
Izgleda da je Dušan prvi među Nemanjićima potpuno otkazao poslušnost papi, Dušan je, u to ne treba sumnjati, bio potpuno odan pravoslavlju, a razlog tome je - sedam godina svog đetinjstva/đečaštva proveo je u Carigradu, izvoru pravoslavlja i jednom zaista veličanstvenom gradu koji ga je sigurno impresionirao.
Istorija se ponavlja: Mnogo puta sam se uvjerio da se istorija ponavlja, ponekad ali rijetko, ponavlja se čak i na istovjetan način, ali vrlo, vrlo često se kroz istoriju dešavaju suštinski iste stvari samo u nešto izmijenjenim oblicima.
Nemanja je sa njegovim Rašanima oko 1185. oružjem zauzeo Duklju, pa se Srpska crkva 1219. godine ugnijezdila u tuđi manastir na Prevlaci kod Tivta, đe je i danas.
Drugi put je srpska vojska okupirala (link za riječi vojvode Mišića) Crnu Goru krajem 1918. godine, pa se potom u Cetinjski manastir i Ostrog uselila Srpska crkva, premda nijedan od ova dva manastira Srbi nijesu ni gradili ni branili.
Tako je Srpska crkva dva puta na isti način zauzimala śedište tuđih crkava u Zeti/Crnoj Gori. Prvo srpska vojska oružjem okupira Zetu/Crnu Goru, a zatim se srpski popovi usele u manastire i crkve drugog naroda. I 1219. i 1919.
