Nakon jabuke, kruška predstavlja sekundarnu kontinentalnu vodeću voćnu vrstu na svijetu. O viševjekovnom uzgoju kruške govore arheološki ostaci porijeklom iz perioda neolita. Arealom njenog uzgoja smatraju se umjereni regioni Evrope, Azije i Amerike, a upravo se iz predjela zapadne Kine, centralne Azije i srednjeg Istoka proširila na zapad i istok.
Njen vijek u spontantnoj flori može biti i do 200 godine, dok joj je u intenzivnom uzgoju vijek kraći. Vodeći proizvođač je Kina, a potom slijede Italija, SAD, Argentina, Španija, Turska i Južna Afrika, dok sve značajnije mjesto na svjetskoj mapi bilježe i Japan, Koreja i Indija. O njoj je pisao i Homer u Odiseji, nazivajući je „darom bogova“, uz maslinu i šipak. Oplemenjivački napori datiraju od davnina, dok se 18. vijek smatra revolucijom u hibridizaciji kruške. Do sada je u svijetu registrovano oko 5000 sorti krušaka, u čijem stvaranju je učestvovalo desetak vrsta krušaka.
Plod kruške je sasvim jedinstven. Iako pripada koštunicama, u pitanju je posebna vrsta – pommum, koja se karakteriše jednoslojnim ili višeslojnim epidermisom i brojnim tzv. kamenim ćelijama raspoređenim u mesnatom dijelu. Rijetko se koja voćna vrsta može pohvaliti sočnim i slatkim plodom, kao kruška, koji je ujedno hrskav i topljiv.
Njen korijen je veoma dobro razvijen i može prevazići od 2 do 4 puta prečnik obima krune. Kod većine krušaka, na korijenu se razvija mikroiza, posredstvom koje se korijen snabdijeva azotom. Njeno stablo nije razgranato, a izgled mu zavisi od vrste, sorte, uslova sredine, ali i načina kalemljenja određene sorte na podlogu.
Krošnja kruške se može formirati u prirodnom, tj. slobodnom položaju ili uz pomoć čovjeka – orezivanjem, i to najčešće kao uska ili široka piramida.
Cvjetni pupoljci kruške su okrugli i krupniji, a nalaze se kod većine sorti na samom vrhu rodnih grančica (terminalno postavljeni), dok su vegetativni pupoljci sitniji, izduženiji i sa oštrim vrhom (lateralno postavljeni) u odnosu na rodnu grančicu. Zasadi kruške se trenutno nalaze u fenofazi intenzivnog razvoja, te će uskoro biti u fazi tzv. „mišjih ušiju“ kada je neophodno obaviti preventivnu zaštitu od prouzrokovača pjegavosti lista i krastavosti ploda kruške.
Hemijski sastav ploda kruške je intrigirao istraživače i naučnike sa svih meridijana. Ono u čemu su saglasni je da plod kruške ima pozitivan uticaj na ljudsko zdravlje, dok je njegova visoka biološka aktivnosti i prisustvo antioksidanasa od velikog značaja za ljudsku ishranu.
Bogat je šećerima, organskim kisjelinama, amino kisjelinima, vitaminima, ali i brojnim mineralima, kao što je fosfor, natrujum, kalcijum, magnezijum i slično. Adekvatna je i u ishrani dijabetičara, jer sadrži nizak procenat natrijumovih soli. Plod kruške se može konzumirati svjež, konzerviran, prerađen ili sušen. Od kruške se pripremaju izvrsni sokovi, džemovi, pekmezi, slatko, sirupi, ali se služi i u sušenom obliku, za čaj, za ishranu beba, u kulinarstvu, za salate, za proizvodnju alkoholnih pića i drugo.
Svaki dio kruške je pogodan u narodnoj medicini za pripremu tretmana protiv različitih zdravstvenih problema. Plod se koristi kao hipolipidemik, hipoglikemik, analgetik, spazmolitik, laksativ, u prevenciji malignih oboljenja, za regulisanje tjelesne težine i protiv brojnih drugih tegoba. Listovi kruške su bogat izvor bioaktivnih supstanci, jer sadrže mnoge polifenole. Najznačajniji je arbutin, koji ima primjenu u liječenju urinarnih infekcija. Kora stabla je dokazano učinkovita u zarastanju rana.
Drvo kruške je veoma cijenjeno za izradu namještaja i visokokvalitetnih i veoma cijenjenih ukrasnih predmeta. Stablo kruške se koristi i kao sirovina za sušenje mesa ili duvana.
Bez bojazni je služite djeci, naročito povoljno utiče na pročišćenje grla, djeluje protiv upale glasnih žica i olakšava iskašljavanje. Zanimljiv podatak koji datira još iz 17. vijeka otkriva da se kruška uzimala prije konzumacije alkoholnih pića, jer je umanjivala njegovo dejstvo. Ipak, ne pretjerujte, jer njeni tanini, iako mogu olakšati stomačne probleme, mogu dovesti i do konstupacije.
Ljetnje sorte krušaka sazrijevaju od druge polovine juna, sve do kraja avgusta. Treba ih brati i prije pune tehnološke zrelosti, kako bi im se trajnost korišćenja što više produžila. Jesenje sorte krušaka sazrijevaju od početka septembra, pa do kraja oktobra, kada se i beru (kada im pocrne sjemenke i kada plodovi počnu lako da se otkidaju). Zimske sorte se beru što kasnije, od početka do sredine oktobra. Kod zimskih sorti, ukus ploda se poboljšava truljenjem.
Najznačajnija podloga za razvoj kvalitetnih sadnica kruške je podloga Ba29, nastala od dunje. Osim ove podloge, koja se odlikuje srednjom bujnošću, dobro su se pokazale i podloga MA (takođe porijeklom od dunje, ali je osjetljivija na kalcijum karbonat u zemljištu), kao i šumska, tj. divlja kruška, koja daje dugovječnije i otpornije voćke, koje uspijevaju i na siromašnijim zemljištima u brdskim terenima.
Savremeni zasadi kruške imaju sistem za navodnjavanje i fertirigaciju, kao i protivgradnu mrežu. U savremenim zasadima rastojanja sadnje su mala, što omogućava veliki broj biljaka po jedinici površine. Uzgojni oblik u takvim zasadima je uglavnom vitko vreteno. Kruška predstavlja biljnu vrstu koja je veoma osjetljiva na visok sadržaj aktivnog kalcijum karbonata, jer ovo stanje izaziva hlorozu, koja je uzrokovana nedostatkom gvožđa.
Čuvanje plodova kruške može da bude i do 8 mjeseci u savremenim hladnjačama, ali samo u otpimalnim uslovima čuvanja (od -1 do 0 stepen), da bi došlo do ujednačenog sazrijevanja. Nakon čuvanja, potrebno je obaviti takozvano dozrijevanje ploda kruške, na temperaturi od 20 stepeni, od 4 do 7 dana.
Na ovaj način, dobija se puna sorta aroma i ukus koji je karakterističan kako za uživanje u jelu, tako i za preradu u rakiju. Kruška se odlikuje visokom stopom disanja, te je neophodno rashlađivati je nakon berbe. Ovo je veoma važno, jer svaki dan odlaganja rashlađivanja ploda kruške skraćuje se vijek trajanja plodova za čak 7 dana! Osim temperature, treba obratiti pažnju na vlažnost vazduha, s obzirom da kruška veoma brzo gubi vodu, usljed tanke pokožice, te je preporučljiva vlažnost vazduha od 91% do 93%.
Površine pod kruškom u Crnoj Gori su sve samo ne značajne i neophodna je intenzifikacija proizvodnje, te podizanje savremenih zasada koji se odlikuju većom gustinom sadnje. Obavezni sistemi za navodnjavanje, uz pravilnu agrotehniku, mogu donijeti čak od 30 tona do 50 tona prinosa po hektaru.
