Proučavanje istorije političkih ideja neophodno je zbog boljeg razumijevanja i sagledavanja određene istorijske epohe. Istorija može biti nauka samo ako se bazira na vrijednosnim principima.
Istoriografija analizira uzajamne odnose svih oblika društvene svijesti i sistema u društvenom životu. Svaki događaj i etapa iz istorije sagledava se iz različitih uglova i može biti predmet različitih tumačenja.
S obzirom na to da je čovjek subjekt koji stvara i saznaje istoriju, cilj saznanja je izgradnja one svijesti koja ima sposobnosti samostalnog kritičkog razumijevanja i tumačenja istorijskih događaja, što bi, primarno, trebalo da gradi suživot i pokreće naše multietničke zajednice.
Istorija se ponavlja. Sve što se događa sada, već se nekada nekome ili nama već dogodilo. Na nama je da učimo od učiteljice života. Radi podsjećanja, ponoviću već dobro poznate anticivilizacijske pojave, smatrajući da nikad nije dovoljno govoriti o ovakvim pojavama i istorijskim sudbinama, kao mali doprinos ove značajne teme za javni diskurs, jer fašizam nije pobijeđen, nažalost, vrlo je aktuelan.
Fašizam i nacizam nekad
Temeljni okvir svakog fašizma čini totalitarna nacionalna država, koja upravlja i kontroliše sve sfere društvenog života.
Pojavom prvih pravih totalitarnih režima početkom XX vijeka, poslije Prvog svjetskog rata, čiji su pokreti obećavali napaćenom i osiromašenom narodu, viziju veličanstvene budućnosti, jer na taj način totalitarizam kontroliše gotovo sve aspekte društvenog života i okuplja skoro cijelu populaciju, kako bi slijedili njihove ciljeve, odnosno ideologiju.
Kao prvi totalitarni režimi najčešće se spominju fašizam, u Italiji za vrijeme Benita Musolinija od 1922 do 1943, nacionalsocijalizam u Njemačkoj pod Hitlerom od 1933. do 1945, i komunizam u Sovjetskom Savezu pod Staljinom od 1928. do 1953. godine.
Na snazi je najnečuvenija manifestacija degenerativnog virusnog revidiranja istorije
Fašizam je naziv za politički režim u Italiji od 1922 – 1945, a koristi se za slične režime, odnosno ideologije nastale u mnogim evropskim državama XX vijeka. Suština ideologije fašizma je isticanje države kao središnje vrijednosti i njezino prvenstvo u odnosu na volju i prava pojedinca uz nipodaštavanje starih građanskih vrijednosti.
Naravno, tu do izražaja dolazi autoritarni vođa, koji utjelovljuje državu, država to sam Ja.
Nacizam je nastao u Njemačkoj nakon Prvog svjetskog rata pod pokroviteljstvom Nacinalsocijalističke njemačke radničke stranke – NSDAP. Svojstven joj je integralni nacionalizam i rasizam, naučavanje o nadmoći arijevske rase i potrebi istrebljenja nižih rasa, podređenost pojedinca državi, neupitna poslušnost vođama i osvajanje teritorija. Ovakav svjetonazor ostvaruje se putem potpune kontrole medija, odnosno snažnom propagandom, koju je osmisli i vodio J. Gebels.
Višegodišnje vladanje nacističkih organizovanih zlikovaca i poduhvat pokoravanja Evrope i dobrog dijela svijeta, u skladu sa rasističkom idejom o germanskoj „višoj rasi“, koja ima pravo i da istrebljuje one koje smatra nedostojnim življenja, završio se potpunim vojnim, političkim, ekonomskim i moralnim slomom onih koji su pokrenuli Drugi svjetski rat. Njemačka je bila u ruševinama, bombardovana i ponižena.
Konačan cilj nacista bio je stvaranje homogene, kolektivističke etničke države, sa ciljem stvaranja jake centralizovane vlade pod kontrolom Firera, tvrdeći da na taj način brane njemački narod.
Kolaboracija sa fašistima je fašizam
Zločinački karakter fašizma, ilustruje se u činjenici da su manje-više svi fašistički pokreti i partije posjedovali i svoje paravojske. Evo nekih od njih na prostoru Jugoslavije.
Hrvatsko domobranstvo kao regularna vojska NDH, bila je kvislinška organizacija, organizovana prema interesima više ideoloških i političkih strana.
Ante Pavelić je htio stvoriti vojsku koja će služiti interesima i ciljevima ustaškog režima, a osnovana je po odobrenju Njemaca.
Iako je bilo najbolje naoružana i imala najbolju logistiku i infrastrukturu od svih kvislinških formacija, nije uspjela da postane efikasna sila zbog brojnih razloga. Nezadovoljstvo režimom NDH, u domobranima se vrlo brzo pojavio defetizam, a njihovi redovi infiltrirani od partizanskih simpatizera.
Kvislinška i kolaboracionistička vlada Milana Nedića i marionetska NDH Ante Pavelića, intenzivno i kontinuirano sprovodili su borbu protiv antifašista i komunista u ime etnički čiste Srbije i Hrvatske, pomoću četnika i ustaša.
Njihov osnivač i protagonista bio je Hitlerov S.S. oficir visokog ranga, koji je dobio zadatak da stvori dvije države koje su naklonjene i lojalne Trećem rajhu. Mnogima je suđeno za veleizdaju i počinjene zločine i to ponajviše prema svom narodu, da bi neki danas bili rehabilitovani.
Apsurdno sa svim sinonimima!
BiH, kako danas tako i tada je bila delikatna, slojevita i kompleksna država. I tada je bio izuzetno složen rat: svjetski između „sila osovine“ i saveznika, ideološki, građanski, religijski, etc.
U tom trenutku Bošnjaci nijesu imali značajnijih organizovanih (para) vojnih formacija. Tek 1943. dolazi do formiranja Handžar-divizije, koja spada u najneobičnije i najkontroverznije vojne formacije koje su djelovale na prostoru BiH, tokom Drugog svjetskog rata.
Istorija se ponavlja
To je period kada neprijatelj vodi propagandno-mobilizacijsku akciju u Sarajevo, s ciljem uspostave kontakta s reakcionarnom grupom Muslimana. Formiranje divizije bilo je po ustrojstvu i organizaciji njemačkih jedinica, da bi je nacisti potom poslali na obuku u Francusku i Njemačku, a početkom 1944. došla najprije u Srem, a zatim u istočnu Bosnu, gdje je izvršila brojne zločine. Bila je sastavljena od raznih grupacija, podržavana od najreakcionarnijih muslimanskih, fašistički orijentisanih pripadnika.
Crna Gora u Drugom svjetskom ratu je prvo bila pod okupacijom fašističke Italije, a potom nacističke Njemačke. Krajem 1941. na teritoriji Crne Gore pojavili su se četnici, postavljanjem majora Đorđija Lašića i kapetana Pavla Đurišića, od Draže Mihailovića,za zapovjednike vojno četničkih odreda u Crnoj Gori. Pavle Đurišić započinje vojnu kolaboraciju sa Italijanima u januaru 1942, nedugo nakon masovnih zločina italijanskog okupatora na području Pljevaljskog i Prijepoljskog sreza.
U instrukcijama Mihailovića, datim navedenim vođama, stoji: „čišćenje državne taritorije od svih narodnih manjina i nenacionalnih elemenata“.
Postoji sijaset značajnih istorijskih dokaza i dokumenata koji svjedoče o izdajničkoj, kolaboracionističkoj ulozi gore navedenih, i onih sa manjom ulogom, koji nijesu ovdje nabrojani. Neka mi ne zamjere što za sada nijesu tu.
Ideja fašizma nikad nije pobijeđena
Denacifikacija je termin za mjere koje su pobjednice preduzele poslije sloma Njemačke, u cilju uklanjanja uticaja nacinalsocijalizma na javni život, privredu i školstvo. Denacifikacijom se trebalo postići razbijanje NSDAP, svih njenih izdanaka kao i odstranjivanje ratnih zločinaca.
Međutim, od brze i temeljne denacifikacije Njemačke, nije bila ni brza ni temeljna, a još manje efikasna. Čišćenje Njemačke od nacizma bilo je i ostalo minimalno i selektivno. Nastankom takozvanog Hladnog rata, dolazi i do promjene odnosa prema nekadašnjim aktivnim saradnicima nacističkog režima.
Tokom i poslije Drugog svjetskog rata nekoliko južnoameričkih zemalja bile su sigurno utočište za naciste, jer su njima upravljali fašistički vojni diktatori. Nacisti nijesu mirno živjeli samo u ovim državama, nego su bili regrutovani od strane SAD u Hladnom ratu i trci u naoružavanju. Nema sumnje da je Hladni rat značajno doprinio da se ratni zločini Njemačke prikriju i prešute.
Denacifikacija nije bila ograničena samo na Njemačku i Austriju. Skoro u svim državama u kojima je postojala jaka pronacistička i profašistička partija, postojao je proces denacifikacije.
Međutim, bila je i ostala velika greška svakog ko je vjerovao da su nestali svi antidemokratski pokreti koji su doveli do stvaranja fašističkih i nacističkih država na području Evrope.
Samo su otišli u ilegalu, pobjegli su pažnji javnosti. Posljedica toga je njihova ponovna inovativnija pojava u sadašnjem savremenom političkom spektru.
Danas svjedočimo povratku neonacizma, fašizma i drugih ekstremističkih ultranacionalističkih i etnonacionalističkih pokreta koji su u zadnjih nekoliko desetljeća, postali značajni akteri na glavnoj sceni, ne samo na Balkanu već i širom Evrope. Procesi rehabilitacije zločinaca iz prošlosti i izvrtanje i revizionizam istorije, kako bi se ubice prikazale kao patriote. Fašizam nikad nije pobijeđen kao ideja.
Fašizam danas
Izvjesno, danas postoje značajne razlike između fašizma iz prošlosti i onoga što vidimo sada. Fašizam se danas, kao ideologija i pokret emanira u neke nove likove.
Fašističke pojave i težnje postoje danas uglavnom u svim društvima, samo su one neđe manje neđe više glasne, izražene, aktivne ili manje aktivne. Njihovo trajanje, uspon i izražaj umnogome doprinose društvene, socijalne, političke krize, koje se između ostalog izazivaju, baš zbog tog fenomena.
Kod nas i u našem regionu bučno i agresivno se javlja u razdoblju devedesetih i traju do danas, u punom kapacitetu. Ideologije kojima se priklanjaju današnji ultradesni pokreti i partije, ima šanse i kapacitet da postane još nasilniji ako ostane nekontrolisan i posebno, podržavan od pojedinaca i sistema moći u društvu i na vlasti i onih u opoziciji, čiji su elementi svojstveni onim iz kojih su nastali i koji se koristi i zloupotrebljava u političke i partijske borbe. Tako, zbog potreba nacionalističkih vladajućih krugova, svuda na Balkanu se oštro i smišljeno suprotstavlja i degradira antifašizam.
Manje-više svi fašistički pokreti i partije posjedovali su i svoje paravojske
Danas su stvari mnogo jasnije i jednostavnije – fašizam je neodvojiv od nacionalizma, klerikalizma, rasizma, neprihvatanja ravnopravnosti, etc.
Danas je odnos prema fašizmu apsurdan, jer svaki dan se čuju floskule, da su protivnici, bilo čega i svačega, fašisti. Prije dvadesetak godina, uvedena je neka druga vrsta antifašizma. Neki politički istoričari danas zastupaju tezu da su četnici i ustaše bili antifašisti.
Fašističko-antifašističko nadmetanje dobija na snazi i sve je prisutnije i pokazuje, ne ono po čemu se Balkan razlikuje od Zapada, nego ono po čemu mu je slično, kao politička ideologija revanšizma i agresije. Ipak istorijske činjenice su vrlo jasne - četnici su bili odlučili da krenu u borbu protiv okupatora, ali su vrlo brzo ušli u otvorenu kolaboraciju sa okupatorom, jer su pretpostavili, i shvatili da im je komunizam veći neprijatelj od nacizma.
I neki autori, istoričari u Hrvatskoj skloni su navodima da je ustaštvo bilo revolucionaran pokret za nacionalno oslobođenje, dok neki drugi tvrde da je ustaštvo čistokrvna manifestacija fašizma u Kraljevini Jugoslaviji.
Međutim, ustaški pokret je imao nepatvorene fašističke i nacističke elemente, vidljive kroz izgrađeni ideološki stav. Svjedočimo raširenim pokušajima rehabilitacije i relativiziranja, tako što se njihovi članovi prikazuju kao patriote, a ne kao ubice i zločinci.
Sve su države imale fašiste, ali samo ih neke rehabilituju. Na snazi je najnečuvenija manifestacija degenerativnog virusnog revidiranja istorije.
Ono što ohrabruje kod nas je postojanje snaga koje imaju snažan demokratski potencijal i oslonac u antifašističkoj tradiciji, koja je takođe jaka i, više ili manje, uspješno odolijeva ovim tendecijama, koje su nepobjedive kroz cjelokupnu crnogorsku istoriju i stvarnost. Građani se pozivaju samo kada treba odigrati ulogu „Događanje naroda“ !
(Autor je član KO GI 21. maj za Podgoricu, završio Vojnu akademiju kopnene vojske i Generalštabnu akademiju, obavljao rukovodne funkcije u MUP CG )
Komentari ()
