Do sada su vještaci, uglavnom, radili na „procenat“, koji je varirao od slučaja do slučaja. Zakon je veoma sličan ranijem propisu, a cilj države je da stane na put takvoj praksi.
Prema slovu zakona, visina nagrade za rad vještaka određuje se prema obimu i složenosti predmeta, a utvrđuje se prema broju bodova. Vrijednost jednog boda iznosi 5,50 eura.
Tačno definisanje naknade: Da ne bi bilo zabune, zakon tačno definiše formulu koliko će vještak dobiti novca po obrađenom predmetu.
Vještaku, samo za razmatranje predmeta dodjeljuje se 3 boda, dok se za pripremu i pristup raspravi, davanje ili odbranu nalaza pred sudom, državnim tužilaštvom, odnosno drugim organom koji vodi postupak, slijedi- pet bodova.
Vještaku sleduje i dva boda, ako se rasprava ne održi, a rad na terenu se plaća 2 boda po satu. Vještak se plaća i dva boda po satu- za izradu nalaza i mišljenja. Drugim riječima, vještak, za ne previše teške slučajeve, može inkasirati i mjesečnu platu.
Ako je riječ o složenim predmetima, vještak može zaraditi i pravo malo bogatstvo od nekoliko hiljada eura (!)
„U posebno složenim predmetima visina nagrade vještaka može se povećati do 100%. Takođe, za rad noću, nedjeljom i praznikom visina nagrade za rad na terenu uvećava se za 50%. Za rad po izuzetno nepovoljnim vremenskim prilikama na otvorenom prostoru i slično, iznos nagrade za rad na terenu uvećava se za 100%“, piše u Predlogu zakona, o kome bi Skupština mogla da se izjasni do kraja godine.
Ko može biti sudski vještak: Propis tačno definiše ko može postati sudski vještak, a to prema slovu zakona, mogu biti i fizička i pravna lica.
"Fizičko lice može biti postavljeno za vještaka ako pored opštih uslova za rad u državnim organima, ispunjava i posebne uslove, i to da: - ima visoko obrazovanje, VII1-nivo kvalifikacije obrazovanja; ima najmanje pet godina radnog iskustva u struci; i - posjeduje stručno znanje i praktična iskustva za određenu oblast vještačenja. Izuzetno, za vještaka se može postaviti i lice koje ima najmanje srednje obrazovanje, ukoliko nema dovoljan broj vještaka za određenu oblast. Stručno znanje i praktična iskustva za određenu oblast vještačenja dokazuju se ostvarenim rezultatima u struci, kao i mišljenjima ili preporukama sudova, državnih tužilaštava ili drugih organa", navodi se u Predlogu zakona.
Pravno lice može vršiti vještačenje ako ispunjava sljedeće uslove, i to da: je upisano u Centralni registar privrednih subjekata za vještačenje za odgovarajuću oblast i ima zaposlenog vještaka koji je postavljen u skladu sa ovim zakonom.
Izuzetno, ukoliko nema vještaka odgovarajuće struke ili postoje drugi opravdani razlozi zbog kojih vještaci postavljeni u skladu sa ovim zakonom ne mogu vršiti vještačenje u konkretnom predmetu, vještačenje može vršiti i vještak ili pravno lice iz druge države, koji u skladu sa zakonom te države ispunjavaju uslove za vršenje vještačenja.citat je u propisu.
Vještaci bolje plaćeni od sudija i tužilaca: Sudeći prema slovu zakona, vještaci će biti bolje plaćeni nego sudije ili tužioci.
Prema dostupnim podacima, prosječna mjesečna plata osnovnih tužilaca iznosi oko 1.200 eura, dok su plate sudija osnovnih sudova nešto niže i iznose oko 1.126 eura. Plata VDT-a je oko 1.600 eura, dok je mjesećna zarada predsjednika Vrhovnog suda oko 1.550 eura.
To praktično znači da će vještaci biti bolje plaćeni od sudija i tužilaca, a od ranije se zna da notari imaju basnoslovne zarade.
Vještačenjem se smatraju se stručne aktivnosti čijim se vršenjem, uz korišćenje naučnih, tehničkih i drugih dostignuća, sudu, državnom tužilaštvu, odnosno drugom organu koji vodi postupak pružaju potrebna stručna znanja koja se koriste prilikom utvrđivanja, ocjene ili razjašnjenja pravno relevantnih činjenica.
Ostaje da se vidi kako će novi zakon o vještacima, koji je sličan starom, odraziti na poboljšanje kvaliteta sudskih presuda u Crnoj Gori.
P. Zečević
