Piše: Miroslav ĆOSOVIĆ
Vladimira Dukljanskog nazivaju još i Jovan Vladimir, a kako mu je dodato ime Jovan, skoro 4 vijeka poslije njegove smrti - piše akademik Rajko Vujičić: „Ugledni albanski velikaš Karlo Topi obnavlja 1381-83 g. manastir sv. Jovana kod Elbasana i u njega prenosi svetiteljeve mošti. O tom svom činu ostavio je uklesane natpise na crkvi, na staroslovenskom, grčkom i latinskom jeziku. U njima se Sv. Vladimir po prvi put naziva Jovan - Vladimir. Taj spoj je, po svoj prilici, nastao zbog iste vrste mučeničke smrti Sv. Jovana preteče i našeg Sv. Vladimira. Oba su stradala usekovanjem glave, zbog čega se u likovnim predstavama najčešće prikazuju kako na pladnju drže svoje odsječene glave.” (Rajko Vujičić, Sveti Vladimir Dukljanski, „Vijesti”, 9. januar 2001).
Uskoro, ovih dana, iz SPC ćemo čuti kako je Vladimir Dukljanski bio Srbin, kao što se i prije govorilo. Međutim, to je izmišljotina, svi ozbiljni istorijski izvori nam ukazuju da on nije mogao biti Srbin.
Skilica nije ni znao za Duklju - a on je Srbima najvažniji izvor za etnoistoriju Duklje?! Jedini izvor na koji se Srbi oslanjaju kad pokušavaju da dokažu da su Srbi preovladavali u Duklji je spis Jovana Skilice iz druge polovine 11. vijeka. Uz taj spis, za Srbe u Duklji "znaju" još dva spisa osoba koje su zapravo prepisivale od Skilice, a to su Zonara i Kedren, tako da pisanje ove poslednje dvojice u vezi ovog pitanja - nije bitno.
Neki istoričari smatraju da je Skilicin spis nastavio neki nepoznati autor, pa su taj drugi dio koji se nastavlja na Skilicin spis nazvali - spis Skilicinog Nastavljača, ovđe će to biti tretirano kao jedan - Skilicin spis.
Srpska (Garašaninova) istoriografija se tako - skoro isključivo oslanja na ovaj, što se etničke priče tiče, nepouzdani izvor i ovo je klasika Garašaninovih istoričara - kako od mrvica koje su im na raspolaganju prije dolaska u Sime Sarajlije u C. Goru - kako napraviti srpsku etnoistoriju u Duklji/Zeti/Crnoj Gori. Skilica je ta lažna mrvica koja služi za dokazivanje "srpstva" Duklje.
Skilica je u Vizantiji zauzimao važne položaje kuropalata, drungara vigle i protovestijara (protovestijar je rukovodio vladarevim finansijama), pa se eto ovaj ministar finansija latio i pisanja istorije.
Uistinu, Skilica u svojoj svijesti uopšte nema pojam Duklje, on ne zna ime države naših predaka, iako kao nesporne dokaze o postojanju (vazalne) države Duklje prije Skilicinog djela imamo pečat arhonta Petra iz IX ili X vijeka, imamo Andreacijevu povelju iz 809. g., imamo pisanje cara Konstantina VII Porfirogenita iz 950. godine, a imamo i mnogo kasnijih pominjanja Duklje.
Nemam ovđe prostora da detaljno analiziram Skilicino pisanje, to sam uradio u knjizi "Njegoš je izmislio srpsku narodnost Crnogoraca", uglavnom, Skilica kao stanovnike Duklje naizmjenično navodi Tribale, Srbe i Hrvate, a piše i - da se Bugari graniče sa Hrvatima! Iz ove njegove etničke zbrke jasno je da on nema pojma đe je koja etnička grupa na Iliriku smještena.
Jadran Ferluga, koji u knjizi "Vizantijski izvori za istoriju naroda Jugoslavije tom III" (SANU, Beograd, 1966) komentariše Skilicu, daje mišljenje akademika SANU Nikole Radojičića:
"Radojčić, 'Kako su nazivali Srbe i Hrvate, 2 – 5', od kojih posljednji ukazuje na geografsku udaljenost Hrvatske od Vizantijskog Carstva i na činjenicu da Skilica ne poznaje razliku između hrvatskih i srpskih plemena, koja tada i ne postoji, i misli da se pod Hrvatima podrazumevaju u stvari Srbi.” (strana 137)
Akademik Radojčić je fino zaključio da Skilica ne razaznaje etničke grupe na Iliriku (zapadnom Balkanu).
Ne može se jedan nepouzdani izvor priznati za jedini mjerodavan nasuprot par stotina drugih izvora, pa je tako nemoguće na Skilici izgraditi srpsku istoriju Duklje.
Neki Srbi jesu u doba Nemanjića (a vjerovatno i prije njih) naseljavali Duklju/Zetu, a da su svi stanovnici današnje Crne Gore Srbi - to je u Njegoševo doba izmišljeno.
Nema Srba u Duklji, kažu dva najvažnija istorijska izvora: Dva najvažnija izvora za rani srednji vijek na ovim prostorima su spis vizantijskog cara Konstantina VII Porfirogenita, nastao oko 950. godine i Ljetopis popa Dukljanina, nastao, vjerovatno, polovinom 12. vijeka. U oba ova spisa nema pomena o Srbima u Duklji. U tekstu "Vratolomije akademika CANU" dao sam viđenja vrhunskih srpskih naučnika: Božidara Ferjančića, Momčila Spremića, Tibora Živkovića, Relje Novakovića - oni ne smatraju da su u ranom srednjem vijeku Srbi naselili Duklju. Sima Ćirković u monografiji Crna Gora (Beograd, 1976) navodi da su Duklju naselili Sloveni, ne navodi Srbe i još piše:
"Do sredine X vijeka dukljanska kneževina bila je formirana i jasno razgraničena od susjednih slovenskih kneževina i vizantijskog područja." (str 127)
Bodin je vladao Dukljom i Srbijom, kazuje nam perfektan izvor: Nedavno je jedan Francuz, Žan Klod Šene, objavio članak u kojem je predstavio što se nalazi na pečatu Konstantina Bodina koji se čuva u arheološkom muzeju u Istanbulu:
„Pečat koji se čuva u Arheološkom muzeju u Istanbulu na aversu ima poprsje sv. Teodora, a na reversu sv. Đorđa. Kružni natpis na obema stranama svedoči da je pečat pripadao Konstansu, protosevastu i eksusijastu Diokleje i Srbije. Sudeći po pečatima iste konfiguracije, koji su precizno datovani, pečat bi se mogao datirati u kraj 11. ili početak 12. veka. Identitet njegovog vlasnika je nesumnjiv: radi se o Konstantinu Bodinu. . . Dostojanstvo protosevasta je bilo novo, jer ga je stvorio Aleksije Komnin. Bilo je vrlo visoko, budući da se nalazilo iznad dostojanstva sevasta koje je pod Aleksijem bilo rezervisano za neke članove carske porodice. Dostojanstvo protosevasta bilo je dodeljeno carevom zetu Mihailu Taronitu, zatim carevom bratu Hadrijanu. Prvi stranac koji je dobio ovo dostojanstvo bio je mletački dužd, nagrađen tako za pomoć protiv Normana. Konstantin je još nazvan ‘eksusijastom Diokleje i Srbije’, što je dosta redak izraz, budući da je strani vladar češće nazivan arhontom.” (Žan-Klod Šene, Položaj Srbije u vizantijskoj diplomatiji na kraju XI veka, Zbornik radova Vizantološkog instituta, br. 45, str. 89-97, 2008)
O ovom Bodinovom pečatu je na Analitici prije tri godine pisao i Aleksandar Radoman u tekstu "Bodinov olovni pečat zlatnog sjaja". Dakle, pečat - perfektan istorijski izvor, pokazuje da dukljanski kralj Bodin vlada državom sastavljenom od dvije različite zemlje, a to su – Duklja i Srbija. Ako je tako jasno razdvajao ove dvije zemlje, moralo bi biti da su i etničke razlike između ove dvije zemlje bile velike.
Nićifor Vrijenije piše o Dukljanima: U komentarima knjige „Vizantijski izvori za istoriju naroda Jugoslavije” (tom III, Beograd, 1966), ovako se za kaže za Nićifora Vrijenija:
„Potomak ugledne vizantijske familije, Nićifor Vrijenije, unuk istoimenog vizantijskog vojskovođe, stekao je visoku titulu cezara za vreme Aleksija I Komnina (1081-1118). Rođen u Jedrenu 1062. godine, pisac Vrijenije ostao je celog života u senci dveju značajnih ličnosti političkog života Vizantije: svoga dede i svoje supruge Ane Komnine, s kojom se oženio 1097. godine." (str 235)
Vrijeniju je đed bio komandant Dračke teme, đed mu je dakle živio u neposrednom suśedstvu Duklje. Vrijenije opisuje iste događaje koji su opisani u rukopisu Skilice i Skilicinog nastavljača, evo opisa događaja 1071. godine, iz njegovog pera:
„Pošto se ti događaji odigraše i cezar život u sjaju zameni monaškim, car Mihailo imao je da se nosi sa nebrojenim brigama, pošto su Skiti pustošili Trakiju i Makedoniju, a narod Slovena, odbacivši pokornost Romejima, pustošio je i pljačkao zemlju Bugara. Skoplje i Niš behu osvojeni, a i sami Sirmium i mesta oko reke Save i podunavski gradovi sve do Vidina teško su postradali. S druge, opet, strane Hrvati i Dukljani pobunivši se ceo Ilirik zlostavljahu.” (str 238 i 239)
Narod Slovena trebali bi biti Srbi, a vidimo da jasno razlikuje Dukljane. I još na jednom mjestu Vrijenije navodi Dukljane.
Pisanje Ane Komnine: Vrlo obrazovana Ana Komnina (1083-1153) završila je 1148. djelo Aleksijada, koje je započeo njen muž Nićifor Vrijenije. Ovako piše o događajima iz 1081. godine (ista knjiga "Vizantijski izvori III"):
"Bodina i Mihaila egzarhe Dalmata učinio je svojim prijateljima" (str 376)
Dalje Ana Komnina opisuje događaje iz 1081. godine, borbu Vizantinaca sa Normanima kod Drača i držanje Bodina:
"...narediti da to isto rade Bodin i Dalmati i ostali glavari zemalja koje leže u okolini uveravajući da bi na taj način Robert lako bio poražen.” (str 379)
Opet Bodina naziva arhaično, kao Dalmata. Dalmati su bili jedno starośedjelačko pleme.
Dakle, Bodina smatra Dalmatom, neki srpski naučnici su komentarisali kako ona pod tim podrazumijeva Srbe, to je izmišljotina, Ana Komnina odlično zna za Srbe, i navodi ih onamo đe su vjekovima i bili i đe su (novo)Srbi i danas - u Srbiji. Ovako ona piše o događajima iz 1093–94. Piše o Vukanu, koji je bio raški župan, a prema Ljetopisu popa Dukljanina, njega je za raškog župana postavio Bodin. Vukan je napao Lipljan, koji je bio vizantijski grad i zapalio ga:
„Car, saznavši za ovo, nije to smatrao podnošljivim, nego sabravši potrebne snage, krene protiv Srba, ravno prema Lipljanu – to je mali gradić na obroncima Zigona koji deli Dalmaciju od naše zemlje." (str 386)
Eto Srba u Srbiji, ali, Komnina ih ne navodi u Duklji.
Pjevanje Teodora Prodroma: U knjizi "Vizantijski izvori za istoriju naroda Jugoslavije, tom IV" (SANU, Beograd, 1971) date su i pjesme Teodora Prodroma, iz 12. vijeka. Prodrom opjevava ratovanja vizantijskog cara:
„A zatim ti, i jedini mi posle toga Hristov podržavalac, upavši u Dalmaciju i sukobivši se sa Srbima hrabro uđe u okršaj sa gigantom, ti sam samcit...” (str 176)
U pjesmi se dalje opisuje careva pobeda nad Ugrima, pa se nastavlja:
„Čim kopljem udariš na Peonce, čim Dalmat bude strelom pogođen, odmah konac Klotin oko njegovog vrata postane kratko uže, koje ga odvodi u ad; a što su mi Dukljani (Διοκλεΐς) Dačani i Dalmati prema porobljavanju Peonaca i strahovanju pred tobom?” (str 177)
Dakle, i Prodrom razlikuje Srbe i Dukljane.
Latinski izvori nikada ne navode Srbe u Duklji: S druge strane vatikanski i drugi latinski izvori nikada ne navode Srbe kao stanovnike Duklje. Evo npr dva izvora: Papa Grgur VII obraća se 9. januara 1078. u pismu, Mihailu, sinu Vojislavovom:
„Grgur papa, sluga božijih slugu, Mihailu, kralju Slovena...” (Radoslav Rotković,Kraljevina Vojislavljevića XI – XII vijeka, Podgorica, 1999)
U Annales Barenses, Lupi Protospatori Chronicon iz Monumenta Germanica historica, Sciptores, vol. V, 60. stoji da je 1081. godine: „Mjeseca aprila Arhiric je dao sinu Mihaila, kralja Slovena, svoju kćer za ženu.” (Radoslav Rotković, Kraljevina Vojislavljevića XI – XII vijeka, Podgorica, 1999)
Papa Kliment III Vilbert u pismu barskome biskupu, 8. januara 1089. godine, daje mu nadbiskupski plašt i na jednom mjestu kaže:
„Stoga dakle, opštom brigom navedeni i molbi Bodina, veleslavnog kralja Slovena naklonjeni...” (Radoslav Rotković, Kraljevina Vojislavljevića – XI XII vijeka, Podgorica, 1999)
Itd, latinski pisci ne znaju za Srbe u Duklji.
Žitije Vladimira Dukljanskog na grčkom, iz 1690: Žitije sv. Vladimira je 1690. g. objavljeno na grčkom jeziku, u Veneciji, vjerovatno ga je napisao mitropolit Kosma. Između ostaloga tu piše (predstavlja Č. Marjanović):
"Zato radujmo se duševno, svi vi što ste okružili sveti kovčeg preblagočastivog i mirotočivog mučenika, svetoga Vladimira. S nama se raduju anđeli, nebesa se vesele, svet igra; Ilirik i sva zemlja Arbanaska radosno se na slavu kupe."
pa na drugom mjestu:
"Čudan je među svetiteljima onaj koji pokaz mladicu što je izbila i javila se iz kraljevskog korena ovde u ovom gradu, kraljujući nad Arbanijom, gospodujući svoj ilirskoj zemlji i Dalmaciji." (dr Čedomir Marjanović, Sv. Jovan Vladimir, Beograd,1925, str 29 i 30)
Ne pominje se Srbija, ili srpska zemlja.
Pa na još jednom mjestu piše u ovom grčkom žitiju sv. Vladimira:
"Što se pak tiče dobrote i milostinje siromasima, što je činio svagda onima koji nemaju i koji su u nevolju; što se tiče davanja gladnima i saučešća pokazanog prema bolnima, mnogo o tome govori bugarski sinaksar, što je neiskazano i neizmerno..." (str 32, ista knjiga)
Ovo grčko žitije iz 1690 se poziva na bugarski sinaksar, ne na srpski. Još jedan dokaz da je sv. Vladimir postao Srbin u 19. vijeku, istom vijeku u kojem su i Crnogorci, Hercegovci, Dalmatinci postali Srbi, vijeku u kojem je osmišljena i izgrađena srpska nacionalna ideologija.
Srpski kler Vojislavljeviće nije računao u Srbe: Stari srpski crkveni ljetopisi koje su ispisivali srpski kaluđeri, hronologiju uvijek počinju sa Nemanjićima, nikada sa Vojislavljevićima. Vladimir Ćorović piše: „Za široki krug srpskih srednjevekovnih letopisaca srpska istorija uopšte i počinje sa Nemanjom“ (Vladimir Ćorović, Velika Srbija, Beograd, 1924).
Kako je moguće da danas Amfilohije Radović sv. Vladimira Dukljanskog ubraja među Srbe ako ga niko u Srpskoj crkvi nije smatrao Srbinom sve do polovine 19. vijeka? Kako to da srpski kaluđeri-ljetopisci vjekovima nijesu znali da je sv. Vladimir Srbin, a danas je mitropolit Amfilohije pametniji od njih, pa "zna" da je on bio Srbin?
Kako je sv. Vladimir isposlovan u srpskog svetitelja: Kako piše akademik Slavko Mijušković (“Ljetopis popa Dukljanina“, Grafički zavod, Titograd 1967) prvi izdavači Ljetopisa popa Dukljanina su: 1) Mavro Orbini u Pezaru 1601. godine 2) Joannes Lucius u Amsterdamu 1668. godine 3) Schwandtner u Beču 1748. godine 4) Ivan Kukuljević u Zagrebu 1851. godine i 5) Jovan Subotić u Budimu 1853. godine, za Srbe.
Pošto ga je Subotić objavio, u srpstvu je proučen Ljetopis popa Dukljanina, i u njemu je primjećen veliki i svetački kult sv. Vladimira, pa je knez Vladimir kanonizovan od strane Srpske crkve 1861. godine, a to je dakle 845 (slovima – osamstočetrdesetpet) godina nakon njegove smrti! Ivan Jović piše:
"Srpska pravoslavna crkva proglasila ga je za “prvog srpskog sveca” tek sredinom XIX stoljeća /Srbljak 1861.godine./, pod imenom sv. Jovan Vladimir." (Ivan Jovović, Blaženi knez Vladimir, montenegrina.net)
Trebalo je 845 godina da Srpska crkva sazna da je dukljanski knez Vladimir Srbin.
Zaključak - u Duklji nijesu živjeli Srbi, bar ne kao domintan etnos: Dakle, imamo jedan izvor - Skilicu, koji navodi na jednom mjestu Srbe - na ovom našem crnogorskom prostoru, mada on i ne zna za naziv - Duklja. Skilica takođe, uporedo, kao stanovnike Duklje (za koju kao politički subjekat ne zna), navodi i Tribale i Hrvate, pa je srpski akademik Radojčić zaključio da on i ne razaznaje etničke skupine na Iliriku.
Nijedan drugi izvor (ne računajući one koji prepisuju od Skilice), ne navodi Srbe kao skupinu u Duklji. Vrijenije navodi Dukljane, a đed mu je bio komandant Dračke teme. Ana Komnina kao stanovnike Duklje navodi Dalmate, arhaizira, ali ona zna za Srbe i navodi ih tamo đe im je i mjesto - u Srbiji. Prodrom navodi Dukljane, a na drugom mjestu Srbe - tamo đe im je i mjesto - u Srbiji.
Srbija i Duklja su bile odvojene političke jedinice, oduvijek, za to imamo puno nepobitnih izvora, a najbolje to dokazuje pečat kralja Bodina đe se navodi da je on vladar Duklje i Srbije. Da su Srbi bila neka etnička okosnica u Duklji, ime Duklje ne bi ni postojalo, već bi se Duklja jednostavno zvala - Srbija. Naša se zemlja (osim u literarnim fantazijama koje počinju od 19. vijeka) nikada nije zvala Srbija, već se zvala Duklja - Zeta - Crna Gora.
Dva najvažnija izvora za rani srednji vijek Ilirika su spis "De administrando imperio" cara Porfirogenita i Ljetopis popa Dukljanina. Svi istoričari koji se bave ranim srednjim vijekom citiraju ova dva spisa i u njima nema pomena da Srbi naseljavaju Duklju.
Srpsko svještenstvo vjekovima nije ništa znalo o tome da Dukljani pripadaju srpskoj istoriji, svi srpski ljetopisi počinju sa Nemanjom. Tek polovinom 19. vijeka pošto je Ljetopis popa Dukljanina objavljen na srpskom jeziku, srpski kler se dośetio da kneza Vladimira proglasi svecem.
To što je neko razgalamio kako su Srbi naseljavali Duklju, to je samo plod uputstva Ilije Garašanina koji je u "Načertaniju" napisao da se istorija pronicavajuće i na sposoban način piše, ne na istinit:
"Na ovo djelo treba osobito vnimanije obratiti i istoriju o kojoj je gore reč dati napisati črez čoveka vrlo sposobnog i duboko pronicavajućeg.” ("Načertanije", sajt rastko.rs).
Nema ozbiljnog istorijskog izvora koji zna za Srbe u Duklji prije Nemanjića, prema tome sv. knez Vladimir Dukljanski nije mogao biti Srbin.
Ne može se od mrvica napraviti ručak, niti se sa par nepouzdanih dokumenata može izgraditi etnoistorija. Istorija srpske nacije u Crnoj Gori počinje sa Simom Sarajlijom, Njegoševim učiteljom.
