Piše: Blažo SREDANOVIĆ
Monasi su predano obrađivali vinograde, koje su prilagođavali konturama terena, na način na koji su Inke, na jedinstvenom lokalitetu Machu Picchu u Peruu, kreirali veličanstvene građevine i skulpture. Benediktinci su i prvi odredili kategorije vina: najbolje je za Papu, nešto lošije za kraljeve, a ostalo za monahe! Tokom kasnije istorije, pojedine bogate familije imale su važnu ulogu u vinogradarstvu i pravljenju vina, kao što su vladajuće dinastije imale u politici.
Nema pića koje je toliko misteriozno i kontradiktorno kao vino. A tajna je, zakjučili su naučnici, u fermentaciji, koja nastaje hemijskim razdvajanjem molekula šećera, što je Luj Paster kasnije nazvao “život bez kiseonika”.
Vino kao inspiracija: Malo je pjesnika i ljudi od pera, od Homera do danas, koji nijesu izrekli neku mudrost o vinu ili istakli njegovu posebnost u tradiciji. Tako Homer kaže da vino i žene čine da mudar čovjek zanemari Boga. Grčki komediograf Aristofan je kazao: “Hitro mi dodajte bokal vina da ovlažim mozak i kažem nešto pametno.” Njegošev iguman Stefan kaže: …”A dušu sam natopio kapljom/ pa se stara igra povrh vina/ kao blijedi plamen po rakiji…” Bodler smatra da treba uvijek biti pijan. (Od vina, poezije ili vrlina?) Za Aleksandra Dimu, vino je intelektualni dio jela, a za Roberta Stivensona – “flaširana” poezija.
I poznati slikari kao Velaskez, Karavadjo i Pikaso inspirisali su se bahanalijama i drugim motivima sa Bahusom, pa i brojni kompozitori našli su inspiraciju u vinu. Poznata je vinska arija u Verdijevoj “Travijati”: “Sad pijmo/ u vinu sreća se skriva/ bez njega život je pust”.
Postoji ogromna literatura o vinu. Među najboljim, usuđujem se da kažem, je i knjiga o vinovoj lozi i vinu našeg poznatog stručnjaka dr Svetozara Savića, koju bi trebalo da ima svaki vinogradar i ljubitelj vina u Crnoj Gori
Poznati istoričar vina, Englez Hug Johnson, kaže da su dobre osobine vina ostale vijekovima iste, sve do danas: kompleksnost, originalnost i “magija” koju su Francuzi nazvali teruar (“terroir”), što označava spoj klime, podneblja, nadmorske visine, sunca, vlažnosti zemlje i vazduha.
Svaka, i najmanja promjena u topografiji terena odrazi se na vinu. Specifičnost mjesta vinograda, akumulirano iskustvo vinogradara, razvijano kroz generacije, saopštavaju čitavu priču, poput sedimenata geoloških slojeva ili, godova u stablu drveta. Važna je lokacija, sorta loze, koja mora odgovarati tom području, vrijeme berbe grožđa, ali i delikatni proces rukovanja grožđem i vinom, sve do flaširanja, kada počinje njegov “novi život”. Jer, ono što se dešava u boci, veoma je kompleksno. Nauka o starenju vina uporni je detektivski posao, koji je, uprkos obećavajućih tragova, još daleko od odgovora na pitanje - kada je vino zrelo? Život vina je “continuum”. Suprotno onom što se vjeruje, godine vino ne čine boljim, vino vremenom ne stari koliko se transformiše, kao gusjenica što se transformiše u leptira-zaključuje ovaj istoričar.
Vino najbliže ljudskoj vrsti: Autor Jonathan Nossiter kaže: “Kao produkt prirode, vino je najbliže ljudskoj vrsti, po izrazitoj varijaciji individualnosti. Utisak o vinu dobijamo od čulnih senzora sa kojima vino “komunicira”. To je senzacija koja se opire bilo kakvom opisu. Najviše informacija vino prenosi aromom. Ali, čulo mirisa brzo se umara, subjektivno je, pa je opisati miris i ukus vina veoma teško. Rečnik je ograničen, zbog čega se pribjegava opisu putem asocijacija. Tako, vino može da podsjeća na ukus pržene slanine, miris tek uzorane zemlje, vlažne slame, pečene jabuke, dimljenog mesa, kafe, duvana, čaja, metvice, papra i mnogih drugih orijentalnih začina i mirođija”.
Dobro vino ostavlja trag i punoću u ustima, ima tu unutrašnju energiju i “long finish”. Ukus ne smije da nestane čim se proguta, što je osobina lošeg ili “šupljeg” vina (“hollow vine”). Bez dovoljno kiseline vino djeluje više prezasićeno nego bogato. Ne osvježava, već je jednodimenzionalno, kao slatka voda. Uz balans i kompleksnost, za vino je važna skladnost mirisa (“bouquet”) i ukusa u raznim fazama. Izuzetno dobra vina nijesu toliko neodoljiva koliko su kompleksna. Manje je interesantno vino koje šalje jasnu poruku, koje poziva na još jednu čašu, od onog koje je zagonetno i koje “postavlja pitanja”-zakljucuje autor.
Ima i hiperboličnih opisa kod ovog autora. Tako je za njega najbolje vino rizling iz doline Mozel, “nemoguće gipko, delikatno, savršenih proporcija, provokativno i ‘enchanting’, ukratko - Odhry Hepbern!”
U Srednjem vijeku, vino se držalo u amforama premazanim voskom, a pilo se često miješano sa vodom. Pravljeno je primitivnom tehnologijom, pa nije imalo kristalnu providnost, baš kao što ni muzika ranijih vijekova nije mogla imati bujnu melodičnost i kristalno čist ton kakve daju savremeni instrumenti. Konzumiralo se mnogo brže nego danas, sve do pojave staklenih boca i čepa od plute, što je, kako se tvrdi, bila velika istorijska prekretnica, koja je na ovu oblast imala ogroman uticaj, kao Gutenbergova štamparija na pisanu riječ.
Bevanda-pola vino pola voda: U Dalmaciji se još pije bevanda - pola vino pola voda. (“Uz srdele i bevande i ćakula šjore Mande”). Danas se širom svijeta pije vino sa 14-15, pa i više procenata alkohola.
Crnogorska vina, posebno crmnički vranac kod malih proizvođača izuzetnog su kvaliteta, imaju veoma specifičnu aromu i ukus i lako se prepoznaju, baš kao i vino od muskat grožđa, ali opisati tu specificnost i razliku u odnosu na druga vina, veoma je delikatan posao. Od davnina vinarstvo je bilo razvijeno u Crnoj Gori, a za vrijeme Crnojevića se čak izvozilo u Veneciju. Sve do nedavno, čuvalo se i transportovalo u mješinama od ovčje ili kožje koze. Četiri noge suzile su kao ruČice i slavine.
Dobro vino treba da ima svoju postojbinu, da dolazi sa određene lokacije, kako narod kaže da je “ s mjesta” baš kao i njeguška pršuta. Uostalom, i ljudski karakter i mentalitet u Crnoj Gori često se vezuje za određene oblasti.
Tako, vojvoda Mašo Đurović u svojoj zdravici savjetuje Gospodara, da se čuva od ljubomore crmničke, intriga cetinjskih, čojstva podgoričkog itd. Nije li ova zdravica prva psihoanaliza Crnogoraca!?
Francuska gospodarica vina: Francuska je dugo neprikosnoveno bila na čelu u proizvodnji kvalitetnih vina. Riječ je o nacionalnoj kulturi i njegovanoj tradiciji. U Francuskoj, vino je kult, u kojem se poštuje karakteristika regiona iz kojeg potiče (genius loci). Isti proizvođač iz istog vinograda i iste godine ne napravi isto vino. Postoje suptilne varijacije, baš kao kod blizanaca. Vino napravljeno od istog grožđa može biti značajno drugačijeg ukusa, čak i kada su vinogradi udaljeni svega desetak metara. Rečeno je da teruar pravi vino, a ne vinari. Oni su samo babice koje se staraju da beba dođe živa i zdrava na svijet.
Da bi se zaštitile autentičnosti i vrijednosti regiona, u Francuskoj je 1935. godine osnovan Appellation d` origine controlle, čime se definiše i bliže identifikuje vrsta vina sa mjestom odakle potiče. “Terroir” je istina o vinu. U njemu je sabran “dijalog” generacija i njhov kumulativni efekat na vino. Interakcija između zemlje, vina i čovjeka…Baš kao muzika, literatura i slikarstvo, vino Francuzima daje snažnu impresiju o kulturnom nasljeđu. Ovo kultno piće uzdignuto je gotovo na nivo religije, ono je ponos i dostojanstvo nacije, gotovo koliko trobojka ili Marseljeza. Francuzi smatraju da ukus i poznavanje vina postaju važna komponenta ličnosti i karaktera. Od vina se, kao i od umjetničkog djela, traži da začudi, uznemiri, ubijedi, zavede. Bez te mistične i neponovljive izuzetnosti vino bi bilo kao bilo koji vocni sok.
Matt Kramer u svojoj knjizi “Making sense of wine” kaže:
“ Privlačnost vina leži u njegovoj misteriji. Kada se susretnemo sa nečim kompleksnim, naša prva reakcija je da li to volimo ili ne, posebno kad je u pitanju hrana ili vino. Uživanje u jelu i piću je stvar ličnog zadovoljstva i ne mora se ići dalje od tog blaženog hedonizma.
Ali, ta neodoljiva privlačnost vina, koja se zadržala kod miliona ljudi vijekovima, baš je u tome što nam nudi priliku da idemo dalje od te granice, da uđemo među poznavaoce vina (“connoisseur “). Dobar konoser je onaj koji može razdvojiti ono što odgovara njegovom ukusu od onoga što je istinski dobro, što je prefinjenost koncepta, stava i pristupa, koji se ne moze kvantifikovati. To nije mehaničko sakupljanje činjenica. Ne može kompjuter biti konoser. Ili, kako to slavni slikar Mattise kaže: Preciznost nije istina (“L’exactitude ce n`est pas la verite.”)
Proučavanje vina je kao učenje stranog jezika. Ko god je prošao kroz to, zna da je najljepši momenat kada, poslije višemjesečnih napora, koji izgledaju uzaludni, odjednom počneš da se razumiješ sa drugim “konoserom”. Komunikacija počinje….
U Americi posebno u Kaliforniji postoje velike trgovine za prodaju iskljucivo alkoholnih pića ( “liquer stores”) u kojima se nalaze posebna odjeljenje za testiranje vina (“testing room”) dje se okupljaju degustatori i ljubitelji vina. Tu se uz probanje raznih vrsta vina mogu čuti razne priče i anegdote. Tako sam doznao da je jedan Francuz napisao knjigu koju je naslovio “Vino, ljubavi moja” u kojoj pored ostalog kaže: “Vino je jedini proizvod prirode koji se približio ljudskoj vrsti, kao nesto sveto i uzvišeno individualno. Ono je intima i njegov izbor sličan je izboru ljubavnog partnera, ili prijatelja. Poslije seksa i hrane vino je najintezivniji kontak tvojeg tijela sa spoljnim svijetom. Za mene je kaberne uvijek prvi izbor- neprikosnoveno na vrhu! No, ja uživam i u drugim vrstama vina isto kao što pored moje žene, koja je moja katedrala, naokolo postoji toliko lijepih malih kapelica dje možđs naći ugodjaj duši! Slijepo testiranje vina moze biti zabavno iskustvo, ali nema trajniju emotivnu vrijednost od poljupca datog anonimnoj osobi u mračnoj sobi. Dobra vina te uvijek iznova daruju novim senzacijama”.
Kraj ove priče podsjetio me na pjesmu srpskog pjesnika Milana Rakića o ženi: “Pa, ipak si nova meni/ Uvek nova, uvek tako čudno druga/ i nikada slična jučerašnjoj ženi!”
Američka vina: Milenijumska tradicija odgajanja vinove loze i pravljenje vina, kao i bogata kultura o njima temeljno su ustanovljeni u Južnoj Evropi a najviše u Francuskoj i Italiji. U Americi su se prvi vinogradi pojavili tek početkom XIX vijeka. Poslije Prvog svjetskog rata, zakonom je uvedena prohibicaija-zabrana proizvodnje svih alkoholnih pića sve do 1933.godine. kada ga je poznati XVIII amandman opozvan. Uz jelo se se uglavnom služili voćni sokovi i mlijeko, a samo u izuzetnim prilikama vino.
Kada je vrijeme prelaska Atlantika drastično skraćeno pojavom turbomlaznih aviona, Amerikanci u sve većem broju putuju u Evropu, dje se upoznaju sa masivnom konzumacijom vina.
U isto vrijeme kada se u Silikonskoj dolini razvija nova tehnologija u jednoj drugoj, Napa dolini, udaljenoj oko sto kilometara, mladi peduzetnici, koji su vec profitirali na novim tipovima kompjutera ulazu pare u vinare (“thinking out of barrel”)
A onda je došla famozna 1976. godina! Engleski trgovac i bonvivan Steven Spurrier priredjuje u Parizu uz prisustvo internacionalnih degustatora “slijepo” testiranje vina. Četiri vina iz Kalifornije dobijaju prve nagrade, što je šokiralo ljubitelje francuskih vina, a za Francusku bio katastrofalni poraz. Chardonnay Miljenka Grgica, koji je porijeklom iz Dalmacije, proglašava se najboljim bijelim vinom.
Vinska renesansa: U Americi, posebno u Kaliforniji, koja je inače sklona da brzo prihvati sve što je novo i senzacionalno, nastaje prava vinska renesansa. Potrošnja naglo raste. Broj vinara i vinograda se utrostručio. Izdaju se brojni časopisi, a novine uvode redovne rubrike o vinu. U Holivudu se snimaju filmovi “Hedonisam started at wine cellar”, Bacchus and me” i drugi. Danas u Kaliforniji ima nekoliko hiljada vinarija, u kojima se proizvodi 90 odsto svih vina u Americi. Biznis je težak blizu 70 milijardi dolara godišnje i zapošljava oko 400.000 radnika. Ovo dovodi do proliferacije američkih vina na svjetskom tržištu, što ozbiljno ugrožava reputaciju evropskih vina .Cinični Evropljani komentarišu: “Varvari su nam na vratima!” Amerikanci rade sa vinom isto što su već uradili sa hranom. Nemaju svoju vlastitu kuhinju, ali su uspjeli da pokvare sve druge!
Kao što to obično biva prilikom ovakvih prelomnih dešavanja, pojave se ljudi koji će na tom talasu napraviti bogatu karijeru. Robert Parker, pravnik, bez ikakvog prethodnog iskustva u vinu, zainteresovao se za vino u toku posjete svojoj ljubavnici Francuskinji, koja će mu postati žena. Napušta dugogodišnju advokatsku karijeru i počinje da piše o vinu u raznim novinama. Ubrzo izdaje časopis “The Wine Advocate”, neku vrstu vodiča za vino, koji desetak godina kasnije postaje glavno svjetsko glasilo o vinu u mnogim zemalja, a Parker se profiliše u vodećim svjetskim medijima kao najmoćniji svjetski kritičar, neprikosnoveni autoritet i poznavalac vina. Dobija državna odlikovanja raznih zemalja.
Rat degustatora: Parker uvodi sistem bodovanja vina od 50-100 poena. To treba da bude zbir rezultata testiranja istog vina od strane nekoliko degustatora u isto vrijeme, ali je češće samo jednog. Smatra se da je vino iznad prosjeka, ako je dobilo bar 85 poena. Ovaj numerički sistem nazvan “parkerizacija”, koji umanjuje značaj porijekla vina u upotrebi je već nekoliko decenija ne samo u Americi, ali je konačno počeo nailaziti na oštru kritiku i otpore.
Na scenu stupa Jonathan Nossiter, sa svojim dokumentarnim filmom “Mondovino” 2004. godine. Objavljuje 2009. godine i knjigu “Likvidna memorija” u kojoj kaže: “Zamislite da likovna remek dijela Pikasa ili Van Goga ocijenite sa 99 poena?! Sve ovo degradira i postaje odvratno. Još samo da odredimo numeričku vrijednost ljudskim bićima. Širom svijeta, mada ima časnih izuzetaka, mnogi kritičari pomažu u ovom ubijanju vina. Većina je bez enološke naobrazbe i prakse i ne znaju čak ni da obrežu loze.”
Njegov film je imao veliki uticaj u krugovima proizvođača vina, jer direktno napada dvojicu najmoćnijih i najuticajnijih ljudi u svijetu: američkog kritičara Roberta Parkera i francuskog konsultanta Michela Rollanda, jer ih je prikazao kao protagoniste standardacije testiranja i kategorizacije i kodifikacije vina, koji predstavljaju moć i uticaj korporacija u globalizaciji, što se odražava i u proizvodnji hrane. Proizvođači koriste tehnologiju da prirodu modeliraju i manipulišu po svojoj volji. Tako su Australijanci izmislili napravu za dealkoholizaciju vina. Procenat alkohola se povećava ili smanjuje po želji. Ako crno vino treba tanina za strukturu dodaje se tanin u prahu!
Danas imamo gotovo neograničene varijacije vina - kaže Nositer. Imamo vina za masovni ukus, a eksperti nas ubjeđuju da živimo u eri najboljeg kvaliteta vina. Nikad nije bilo toliko uvoznika i prodavaca na malo i veliko. Imamo kritičare koji hoće da nametnu nauku umjetnosti testiranja, ambiciozne izlagače, koji dobijaju medalje na trećerazrednim izložbama vina, vlasnike restorana, koji zarađuju naduvavanjem cijena, supermarkete, multinacionalne distributere... A za mene, vino je religiozni odnos čovjeka i prirode.
A kako se danas saopštava ta suptilna misterija vina: Globalni konzument brze nezdrave hrane, često gojazan, ne zaostaje u degradaciji i ostalih ustaljenih vrijednosti. Sa novitetima koje halapljivo grabimo možemo izbrisati čak i sjećanje na kulturu koja traje hiljadama godina. Da li je naš ukus zaista formiran slobodnom voljom, ili smo žrtve nametnutog najnižeg zajedničkog denominatora, i to nazivamo demokratijom? Podstiču nas da budemo konformisti, aAmerikanci istovremeno slave lažnu individualnost. Živimo u Hakslijevim fantazijama da smo srećni i slobodni, kao u njegovom romanu “Brave new world”. Slatki život u paklu konzumerizma! Vise nije glavni cilj da je hrana bude ukusna i zdrava, već da što duže traje zapakovana na rafovima. Dobro je samo ono što se reklamira. Ovo je era masovnog odricanja od ličnih sloboda u izboru, kroz dobrovoljno gušenje vlastitog stila i ukusa. Jer, imati svoj ukus izraz je slobode. Kada dozvoliš da ti ga drugi određuje, nijesi više slobodan. Kant je vjerovao da je ukus izraz ljudske autonomije, simbol moralne slobode i digniteta. Evolucija ukusa kroz vijekove otkriva mnoge fundamentalne stvari o ljudima.
Vino treba probati čim se čaša otvori: Nosseter dalje navodi da vino treba probati čim se flaša otvori. To je faza kad je vino zbog kontakta sa vazduhom “u šoku”. U suprotnom, biće kao kad propustite početak filma. Jer, u vinu postoji čitava progresivna memorija u likvidnoj, dinamičnoj formi. Smiješno je opisivati vino suviše rano. Na početku je svaki komentar nepouzdan , baš kao i brzopleta procjena o ljudima koje znate samo iz viđenja. A dobar kritičar, bilo vina, filma, ili politike, nikad ne treba da želi da ga se slijedi. Njegov posao je da provocira i da navodi na razmišljanje. Za mene je acidnost (kisjelost) u vinu isto što i svjetlo za film. I najbolji glumac i savršeni dijalog blijede bez dobrog svijetla. Danas su mnogi vlasnici vinarija ljudi koji su zaradili pare u različitim biznisima, a u vinogradarstvu su prepoznali put ka društvenoj afirmaciji i mogućnost da iskažu svoje socijalne ambicije. Za njih je ime na naljepnici flaše socio-ekonomski trofej. Vrhunsko vino često se prodaje na aukcijama, poput remek-djela poznatih majstora likovne umjetnosti.
A na tržišnom planu, kao i u drugim oblastima, ukinuta je svaka kontrola zaštite od monopola. Sve je prepušteno slobodnom tržištu. Ekskluzivno vođena profitom, sa sponzorima iz korporacija, umjetnost je svedena na (jeftinu) zabavu. To je otvorilo vrata pohlepi, i pokidalo veze sa prošlošću i tradicijom. Danas je veoma teško prepoznati istinsko autohtono vino. Toliko ima “kloniranja”, novih verzija, toliko daljine od originalne inspiracije. Tako je ne samo sa vinom. Ne slavi se izvorno, već nedostatak autentičnog.
Gotovo pola vijeka trgovci širom svijeta prodaju vino, koje je rezultat jednog slučajnog, slijepog degustiranja. Takozvana “Olimpijada vina” iz 1976. godine, predstavlja se kao najvažniji datum u savremenoj istoriji vina, a sve se bazira na objektivnom, matematičkom, empiričkom prosuđivanju o vinu. Nove generacije ljubitelja vina, posebno u Americi, nemajući tradiciju u konzumiranju vina, podlegle su toj novoj, tehničkoj viziji. Vino postaje izraz sujete i moći. Zavladali novac, tehnologija, reklame...Vinari slijepo slijede svemoćne kritičare i savjetnike. Zaboravljaju da vino nije običan proizvod, koji se može kvantifikovati, već nešto tajanstveno, dvosmisleno i misteriozno.
U “vinskoj” terminologiji, “balans” je ekvilibrijum voćnosti i kiseline, što je od ključne važnosti. Ako je samo voćno i slatko, bez dodatne svježine, djeluje klonulo, kao da se prejelo, dok suviše acidnosti siječe usnicu kao žilet. Balans nije lako postići, to je teško predvidljiva, stalna interakcija ova dva elementa.Sve je zapravo u prepoznavanju balansa.
Istog mišljenja kao Nositer je i Rajat Parr, cijenjeni profesionalac i poznavalac vina u Americi, koji u Kaliforniji ima i svoje vinarije.
“Naša vina, obično su ispod 14 odsto alkohola. Puna su arome koja podsjeća na miris lišća rasutog po šumi. Treba da se osjeti specifičnost mjesta - miris zemlje i reski vjetar sa Pacifika, koji daje priliku grožđu da se odmori od dnevne žege i da to bude evidentno u vinu, što je nemoguće postići ako je suviše alkohola, koji to guši, baš kao što se “utope” milozvučni tonovi flaute i oboe ‘ošinuti bičem” oštrog zvuka električne gitare. Ne vjerujem da se od probranog najboljeg grožđa iz raznih vinograda dobija ‘najbolje’ vino i nađe u istoj boci, što mnogi rade. Pravljenje dobrog vina je mnogo više od toga”, veli Parr.
Zajedno sa nekoliko bivših degustatora, a sadašnjih vlasnika vinarija u prestižnoj Napa dolini u Kaliforniji, Parr je osnovao udruženje “In pursuit of balance”, koje se bori protiv konformista i uspostavljenja prakse u kojoj vlasnici restorana prave selektivne vinske liste da bi uticali na ukus gostiju. Stvara se pokret za vraćanje na prirodno pravljeno vino.U srži svega je pitanje: Da li enolozi treba da prave vina pitka i prijatna, ili im je ideal da prave nešto mnogo sadržajnije i intelektualno i artistički stimulativnije? Da li je vino ekvivalent holivudskog filma sa rekordnom posjetom i zaradom (“blockbusters”) ili film umjetničkog formata? I ko treba da o tome odluči?
Vinari su stoljećima studirali pravljenje vina, da bi se dozvolilo da to sve iščezne.Smatraju da je Parker, koji je u zadnjih nekoliko decenija izmijenio tehnologiju pravljenja vina od Evrope do Australije, autokrata koji je svoj sistem bodovanja pretvorio u pendrek kojim kažnjava one koji su protiv njegovog ukusa.
Nedavno je Njujork Tajms objavio opširan tekst o situaciji u američkoj vinarskoj industriji, pod naslovom “Gnjev grožđa” (“The Wrat of Grapes”). Tekst je ilustrovan sa bocom vina koja eksplodira! Autor, Bruce Schoenfeld, ističe da su vina koje preferira Parker, od grožđa koje je ubrano kasno, lišena suptilnosti i svježine, zbog šećera koje određuje visinu alkohola. Ta voćna vina, gusta kao glicerin, “debela” na jeziku, odomaćila su se u Americi, i pogodna su za “Pepsi” generaciju. A sve to je oblikovano ličnim ukusom samo jednog čovjeka, Roberta Parkera. On je prišao ocjenjivanju vina kao akcijama na berzi. Ne samo da je poenima izrazio ukus, već je odredio i tržišnu vrijednost vina, što se pokazalo neodoljivim za američke potrošače, koji ionako sve vrednuju i ocjenjuju novcem. (U američkom žargonu često se kaže kad se dobro osjećaš: “I fill like a million dollars”!)Ipak, kaze autor, Parkerov je ukus širi i bogatiji nego što su njegovi kritičari spremni da priznaju. Ali je tačno da su vina koja on visoko boduje iz mjesta na kojima ima dosta sunca, kao što je Kalifornija, đe se grožđe ostavi duže da zrijeva, što znači da ima više šećera, a time i alkohola. Zbog toga, vinari, u želji za više poena, zanemaruju karakteristike mjesta.
Parkerov uticaj polako opada, što se manifestuje u rastućoj popularnosti vina sa nižim procentom alkohola. Kontrolu nad svojim biltenom “The Wine Advocate” Parker je prodao. Njegove izjave pune su srdžbe i agresije: “Mislio sam da poslije tridesetpet godina nema mjesta za reviziju istorije, lažnim predstavljanjem činjenica i obmanama. Ovo je gerilski pokret džihadista, koji samo žele da što bolje prodaju svoja vina”. Optužuje Nositera da je lijevo orijentisani anti-globalista.
Vino je hiljadama godina bilo u nerazdvojnoj vezi sa judeo-hrišćanskom civilizacijom i tradicijom i gotovo isključivo njen produkt. Oduševljeno se spominje i u Starom i Novom zavjetu. No, osamdesetih godina prošlog vijeka, desila se još jedna velika promjena. Na scenu stupa Kina, praktično polazeći ni od čega, jer se kod njih znalo samo za vino od pirinča. Danas, ubrzano niču vinogradi periferijom pustinje Gobi, sa daleko većim novo-zasađenim površinama nego u Ameriici. Po potrošnji vina, Kinezi su već među prvih pet u svijetu! Istina, za sada kvalitet njihovih vina zaostaje. No, rečeno je da vino postoji zbog hrane i da je bez hranevino evnuh, sterilno iskustvo! A o bogatstvu i kvalitetu kineske kuhinje ne treba trošiti mnogo riječi. Dovoljno se prisjetiti da je Marko Polo donio iz Kine tjesteninu, a da su danas špagete, makarone i pica dominantna hrana, ne samo na Zapadu.
Dolazi li to nova era vina u Aziji? Vječni duh Bahusa nastavlja da osvaja svijet.
