Prema podacima dostavljenim Portalu Analitika, tokom prošle godine zabilježen je trend rasta izvoza proizvoda od drveta i drvnih prerađevina.
Tako je izvoz obrađenog drveta tokom 2017. godine iznosio 21,59 miliona eura, što je za 3,58 miliona eura više nego godinu ranije.
Pored toga, izvoz peleta tokom prošle godine iznosio je 4,95 miliona eura, što je respektivno više za 2,67 miliona, odnosno 3,41 miliona eura nego 2016, odnosno 2015. godine.
Ohrabruje podatak da su naplaćeni prihodi od korišćenja šuma u 2017. godini iznosili 6,76 miliona eura, što je za 830.000 eura više nego u uporednom periodu godinu ranije. I viši čak 2,25 miliona eura nego u 2015. godini.
Dobre prošlogodišnje rezultate u ovoj oblasti pomalo kvari dug šumskih koncesionara koji je na kraju prošle godine iznosio 5,1 miliona eura, od čega je praktično nenaplativo 3,1 miliona eura.Mijenja se loši koncesioni model: Ono što je za brigu je relativno visoki dug koncesionara na šume, što je posljedica lošeg sistema koncesija.
Prema zvaničnim podacima Poreske uprave, korisnici šuma i koncesionari duguju ukupno 5,1 miliona eura na ime koncesija na šume, od čega je praktično nenaplativo 3,1 milion eura.
“Dug koncesionara i korisnika šuma po podacima Poreske uprave Crne Gore iznosi 5.105.457,96 eura, na dan 31.12.2017. godine, od čega je nenaplativo 3.129.031,48 eura, a aktivni realno naplativi dug je 1.976.426,48 eura, što ukazuje da je neophodno preduzimanje rigoroznih mjera za naplatu istih a pretpostavljene mjere treba aktivirati u prvom kvartalu 2018. godine”, piše u Izvještaju Ministarstva poljoprivrede.
Zbog nepovoljnih finansijskih rezultata, država je odlučila je da ukine koncesije na šume i da uvede tržište drvnih asortimenata.
Država je 2016. godine od koncesija na šume prihodovala svega 4,7 miliona eura, lani 6,76 miliona eura a uprkos ovelikoj sječi nije došlo do razvoja preduzeća koji se bave preradom.Naprotiv, u posljednjih nekoliko godina, ako ne računamo prošlu, došlo je do izvoza sirovine u Albaniju što je ocijenjeno katastrofom pa se nametnula potreba za reorganizacijom koncepta korišćenja šuma.
Reorganizacija: U dokumentu „Reorganizacija koncepta koncesionog korišćenja šuma“ predlaže se uvođenje sistema prodaje drvnih sortimenata, na šumskim stovarištima, uz prethodno angažovanje privatnog sektora na izvršavanju poslova na sječi stabala, izradi drvnih sortimenata i njihovom izvozu na stovarišta u šumi.
“Vremenom bi se izvršavanje ovih poslova, prije svega zbog sprečavanja monopola, organizovalo i u režiji države u određenom procentu”, piše u dokumentu.
Formiranje tržišta drvnih sortimenata je višestruko korisno, prvenstveno za drvoprerađivače koji nijesu specijalizovani za korišćenje šuma.
“Tako će dobiti sirovinu za polufinalnu i finalnu preradu drveta, traženog kvaliteta i iz prve ruke. Doći će i do veće dostupnosti drvnih sortimenata firmama koje počinju biznis, obzirom da iste ne mogu biti konkurentne u sistemu obezbjeđenja sirovine kroz koncesije. Kao što je već konstatovano, prodaja drvnih sortimenata obezbjeđuje značajno veće budžetske prihode”, kaže se u dokumentu
Prodaja drva na panju: Predlaže se održavanje modela prodaje drveta na panju, na godišnjem nivou, na postignutom nivou (uz dalje unaprjeđenje uslova i kriterijuma za vrednovanje ponuda), koji će se postepeno smanjivati kako se budu razvijali kapaciteti države za prodaju drvnih sortimenata u sopstvenoj režiji.
U dokumentu se podvlači da je koncesioni sistem nepovoljan za državu. Naime, prihodi budžeta po osnovu koncesija na šume na godišnjem nivou, računajući sa 2008. godinom kao prvom mjerljivom nakon potpisanih ugovora kada je prihod od naknada za korišćenje šuma iznosio 5,6 miliona eura, imali su pad zaključno sa 2012. godinom, u kojoj su iznosili 2,9 milion eura, da bi nakon toga prihodi imali izvjestan rast, zaključno sa 2016. godinom na 4,7 miliona eura, što je tek 85 % obima iz 2008. godine.
Uz to su revizorskim izvještajima sprovedenim od strane Državne revizorske institucije konstatovane nepravilnosti u sprovođenju koncesionih ugovora, nenaplaćivanje koncesione naknade u obimu predviđenom zakonom i zaključenim ugovorima u pojedinim slučajevima, neraskidanje koncesionih ugovora koji se ne realizuju.
Kroz sistem koncesija od 2007. do kraja 2016. godine ugovorena je sječa u iznosu od 3.617.700 m3 bruto drvne mase. Izvršena sječa iznosila je 2.747.860 m3 neto drvne mase četinara i lišćara, a naplaćeni budžetski prihodi po osnovu koncesionih naknada za korišćenje šuma iznosili su 35.967.084 eura.
“Takav nivo prihoda se nije ostvario ni jedne godine od početka primjene koncesionog modela korišćenja šuma. S druge strane, koncesionari koji su realizovali ugovore uglavnom nijesu postigli svrhu zbog koje su dobili koncesiju, a to je ubrzan razvoj drvne industrije postizanjem što većeg stepena finalizacije proizvoda od drveta. Kao dodatni problem, pojavio se prekomjeran izvoz drvne sirovine u zemlje u okruženju, posebno u Albaniju”, zaključuje se u dokumentu.
DRI konstatovala manjkavosti: Prema Izvještaju Državne revizorske institucije, Crna Gora gubi značajne prihode od korišćenja šuma iako je došlo do poboljšanja u ovoj oblasti u prošloj godini. Zbog niza nepravilnosti, DRI je dao 14 preporuka.Revizijom su, kako je objavila Pobjeda, obuhvaćeni Ministarstvo poljoprivrede, Uprava za šume i Poreska uprava od 2015. do 2017. U izvještaju DRI, koji su sačinili senatori dr Branislav Radulović i Zoran Jelić, kaže se da je dug po osnovu koncesija na kraju prošle godine bio 5,1 milion eura.
„Naplata prihoda od koncesione naknade nije bila efikasna i znatno je manja od projektovane. Dug po osnovu koncesija za šume na kraju 2017, prema podacima Poreske uprave, bio je 5,1 milion eura. Manjak kapaciteta Uprave za šume, nedovoljno ulaganje u šumsku infrastrukturu i uzgoj i zaštitu šuma, za posljedicu imaju da Crna Gora gubi značajne prihode. DRI je ocijenila da se obračun i naplata prihoda od korišćenja šuma ne sprovode dovoljno efikasno“, navedeno je u izvještaju.
Zbog evidentiranih nepravilnosti DRI je utvrdila da postoji visok rizik da uspostavljene procedure kod Uprave za šume ne obezbjeđuju da će biti obračunati svi prihodi i u punom iznosu. Na to, kako se navodi, utiče i česta izmjena rješenja kojima se utvrđuje visina naknade, ali i nemanje instrumenata obezbjeđenja.
Iz Ministarstva poljoprivrede je saopšteno da su preporuke DRI važan putokaz za dalje aktivnosti i prema njima će se Ministarstvo poljoprivrede, Uprava za šume, Poreska uprava, Inspekcija za šumarstvo odgovorno odnijeti.
U svakom slučaju prošlogodišnji trendovi koji se tIču stopiranja izvoza trupaca i ogrijevnog drveta ohrabruju da će država konačno početi da odgovorno valorizuje šumsko bogatstvo.
