Piše: dr Goran SEKULOVIĆ
Ove godine navršava se vijek od održavanja tzv. Velike Podgoričke Skupštine, koja je imala dalekosežne negativne istorijske implikacije na dotadašnju suverenu, nezavisnu i međunarodno priznatu crnogorsku državu i na položaj i identitet Crnogoraca. Kao i njenog osnovnog nacionalnog, državotvornog i građanskog supstrata, ali i na cjelokupni potonji razvoj koji traje sve do današnjih aktuelnih događaja i procesa ne samo u Crnoj Gori a tiču se fundamentalnih pitanja svakog naroda i svake državne i političke zajednice, zadirući u, i istovremeno ih satirući, ključna crnogorska identitetska i prepoznatljiva etnička, etička, nacionalna, državna, kulturna, duhovna u cjelini, jezička i sva druga svojstva i osobine koji čine jedan narod i jednu državu onim što su i ko su i po čemu se razlikuju od drugih naroda i država-zemalja u svjetskoj riznici čovječanstva.
Spis Živojina Perića: Povodom vijeka od održavanja tzv. Velike Podgoričke Skupštine i za njeno pravilno i tačno sagledavanje i analizu, izuzetno značajan je za crnogorski narod, Crnu Goru i sve njene građane, spis čuvenog srpskog naučnika akademika Živojina Perića (1868-1953) Crna Gora u Jugoslavenskoj federaciji, koji je objavio kao reprint početkom 90-tih list Liberal, a 1999. g. nevladina organizacija ’’DOB’’ sa obimnim pogovorom-studijom akademika prof. dr Mijata Šukovića.
Perić je činio ‘’vrh nauke na Pravnom fakultetu u Beogradu između dva svjetska rata’’ (M. Šuković: Podgorička skupština1918., drugo dopunjeno i prerađeno izdanje, ‘’DOB’’, Podgorica, 2004) i jedan je od najistaknutijih srpskih, jugoslovenskih i evropskih poznavalaca međunarodnog prava svih vremena. Srpski akademik prof. dr Slobodan Jovanović napisao je da je Perić “najkrupnija figura pravništva Slovenskog juga”.Analizirajući odluke tzv. Velike Podgoričke Skupštine, srpski akademik Živojin Perić podsjeća na čl. 36 crnogorskog Ustava: ’’Državna oblast Knjaževine Crne Gore, ne može se ni razdvajati ni otuđiti. Njene granice ne mogu se ni smanjiti, ni razmijeniti bez sporazuma Knjaza (Kralja) Gospodara s Narodnom Skupštinom.’’ ’’Otuda, kad nitko drugi – naglašava on – osim zakonodavne vlasti nije bio ovlašćen čak ni za to da granice državne smanji ili razmijeni, tim manje je moglo biti govora da netko tko nije zakonodavac cijelu oblast Crne Gore otuđi tj. prisajedini (anektira) nekoj drugoj državi pa, dakle, to nije mogla učiniti ni Velika Skupština Podgorička, koja nije imala nikakva oslonca u Ustavu Crne Gore.’’
Crna Gora je ušla, piše Perić, ’’u sastav Jugoslavenske države ne onako kako je propisivalo njeno tadašnje i neprestano punovažno pozitivno (crnogorsko) pravo, ovdje jedino mjerodavno: ona je ušla u sastav Jugoslavije samo jednostranom voljom Srbije i njenih ratnih saveznika, dakle njihovom faktičkom vlašću. Tu imamo interesantan slučaj prve vrste debellatio..., debellatio osvajanjem (la conqvete, Eroberung), na štetu ne jedne neprijateljske i pobijeđene države, nego jednoga ratnog saveznika, dakle, na štetu jednog od pobjednika. Pobjeda, koja se završila nestankom pobjedioca!’’ (podv. Ž. P.). Prof. Perić je izričit:
’’Bez ustavne i pravne vrijednosti je odluka Velike Podgoričke Skupštine o prisajedinjenju Crne Gore Srbiji: to je slučaj poznat u pravu kao pravni akt inexistant (akt koji ne postoji) te, otuda, i prihvat, od strane Srpske države, ponude te i takve odluke također je jedan akt bez vrijednosti, točnije inexistant, s gledišta prava, kao i sama ta odluka.’’
Skupština da poništi odluke Podgoričke skupštine: Da je sa naučne tačke gledišta potpuno ispravno danas predlagati da Skupština Crne Gore konstatuje poništenje Podgoričke skupštine iz 1918. godine, pokazuju i sljedeći argumenti akademika Perića koji se odnose na apostrofiranje političkih događaja i procesa iz vremena kada je pisao svoju raspravu a koji razložno i objektivno pobijaju odluke i posljedice tzv. Velike podgoričke Skupštine iz 1918. godine.‘’Sve…o čemu smo već govorili, oduzima svaku plebiscitarnu vrijednost Velikoj Skupštini u Podgorici a naročito danas kada se ona ne može više smatrati kao njen neosporan izraz (ma da ona to nije bila ni ranije a najmanje s pravnoga gledišta). I posljednji izbori za Narodnu Skupštinu (od 11.prosinca 1938. god.), u kojima su...crnogorski federalisti dobili polovicu mandata dodijeljenih Zetskoj Banovini, krnje značaj iste Skupštine kao narodnoga plebiscita. (Koliko li ga tek krnji obnova suverene crnogorske države!?; prim. G. S.) Uostalom, i same teškoće i događaji do kojih je dovela ista Skupština kao i unitarističko uređenje naše države predstavljaju, također, jednu rječitu kritiku politike koja je rezultirala u Podgoričkoj Velikoj Skupštini’’.
Uporednom analizom, imajući, i to sa dužnim respektom, u vidu ove onovremene političke događaje koje ističe akademik Perić, tim prije se uočava sva vrijednost i apsolutna prednost demokratskog referenduma o državno-pravnom statusu Crne Gore (pravog narodnog plebiscita) i obnove njene suverene države iz 2006. godine, a time i potpunost pravnih, istorijskih i civilizacijskih razloga da njeni najviši politički organi donesu odluku o konstataciji poništenja odluka Podgoričke skupštine iz 1918. godine. Ne učiniti to, ravno je pravno-političko-državnom sljepilu i istorijskoj i civilizacijskoj neodgovornosti prema najvišim interesima države Crne Gore, Crnogorcima i svim njenim narodima, građanima, sadašnjim i budućim generacijama.
Predlog Perića: Akademik Perić utvrđuje stav koji je za Crnu Goru i naročito njenu legalnu i legitimnu vlast aktuelan, poučan i funkcionalan i danas: ’’Treba jednostavno da se ta, odluka (Podgoričke Velike Skupštine) odbaci i negira kao nešto što nije ni bilo, i, radeći tako, ne vrši se nikakvo nasilje ni prema kome...To je dužnost svih onih u čijim rukama se nalazi zaštita prava i zakonitosti.’’ Jer – ’’država je pravo, a pravo je država.’’
Perić kritički analizira zaključke tzv. ‘’Podgoričke velike narodne skupštine’’ koje su direktno poslužile regentu-kralju Aleksandru za odluku o ukidanju autokefalne Crnogorske pravoslavne crkve (CPC) i njenom utapanju u Srpsku pravoslavnu crkvu (SPC).
Akademik prof. dr Branko Pavićević piše da je ‘’ovaj veliki učenjak dao sažet do maksimalne lapidarnosti socio-istorijski, socio-politički i pravno-sociološki sud o događaju što je ostavio teške ožiljke na duši jugoslovenskih naroda, crnogorskog posebno’’. Cilj ovog teksta je da ukaže na potrebu, značaj i nužnost donošenja više odgovarajućih odluka i akata, od strane zvaničnih institucija crnogorske države, kojima bi se osigurao i osnažio crnogorski identitetski korpus ljudskih prava i sloboda, kao pretpolitički konstitucionalni uslov njenog legitimiteta i stabilnog demokratskog društva. (Nastavak sjutra)
