"Na žalost u Crnoj Gori ne postoji sistematizovan pristup evidenciji objekata u odnosu na vrijeme gradnje i dodatno o njihovoj prostornoj distribuciji, pa se realni zaključci o procentu objekata izgrađenih prema principima seizmičke zaštite ne može utvrditi. Ovo znači da bi cio fond objekata visokogradnje - stambenih, javnih, privrednih, kao i zgrada od posebnog značaja u Crnoj Gori, sa izuzetkom privremenih objekata čije rušenje ne može da ugrozi ljudske živote, izgrađenih nakon 1982. godine trebalo da, sa stanovišta zaštite ljudskih života, predstavlja seizmički sigurne objekte", kaže se u Nartu plana.
Seizmički rizični objekti građeni 90-tih godina: Ovaj zaključak, kako procjenjuju autori, ipak treba uzeti sa značajnim rezervama, naročito kad su u pitanju objekti građeni tokom 90-tih godina prethodnog vijeka, čija gradnja nije u dovoljnoj mjeri propraćena kontrolom kvaliteta kako projektovanja, tako i gradnje.
"Osim toga, u velikom broju slučajeva može se smatrati da je i prvobitno postignuta seizmička sigurnost postojećih objekata smanjenja naknadnim proizvoljnim intervencijama na konstrukcijama objekata koji su mijenjali namjenu ili bili adaptirani.
Tradicija gradnje individualnih kuća za stanovanje koje nisu projektovane u skladu sa propisima naglašava mjeru opreza u pogledu sigurnosti ovog fonda objekata.
Povredljivost i rizičnost objekata: Autori su procijenili, pozivajuće se na ranija dokumenta, da je kod stambenog fonda očekivana povredljivost na nivou države za očekivani seizmički hazard sa povratnim periodom od 50 i 200 godina iznosi 4,76%, odnosno 8,55%."Najveća povredljivost očekuje se na području primorskog regiona (6,51% i 15,53%), zatim središnjeg (5,84% i 9,32%) a najmanja na području sjevernog regiona (2,12% i 2,59%). Očekivana povredljivost po opštinama razmatranih regiona je varijabilna i zavisi od faktičke zastupljenosti objekata po tipovima konstrukcije, gustine i seizmičkog hazarda", konstatuje se u Nacrtu.
Pri analizi očekivane povredljivosti primorskog regiona uvedena je pretpostavka da je najveći broj objekta saniranjem ojačan i doveden u stanje aseizmičke izgradnje čime je njihova očekivana povredljivost znatno smanjena i to od 30% na 14% odsto.
Uzimajući u obzir kumulativno dejstvo zemljotresa različitog intenzitata, koji se mogu sukcesivno dešavati u razmatranim povratnim periodima od 50 i 200 godina, može se ocijeniti da će se kumulativna povredljivost povećati 2-3 puta u odnosu na utvrđene nivoe povredljivosti za maksimalne očekivane intenzitete.
"Saglasno tome, kumulativna očekivana povredljivost, za ocjenu prihvatljivog seizmičkog rizika, za vremenski period od 200 godina, ocijenjena je na sledećem nivou: Primorski region 30 - 47%, Središnji region 19 - 30% i Sjeverni region 6 - 9%, ili prosječno za državu 17.5 - 27% na objektima stambenog fonda", precizira se u Nacrtu plana, pozivajući se na ranije podatke.
Klizišta, akumulacije, poplave: Autori su procijenili da značajnu komponentu opasnosti tokom zemljotresa, čine geološki hazardi uslovljeni velikim pokretima stijenskih masa i tla.
"Tokom bliže i dalje istorije, na prostoru Crne Gore zabilježene su različite manifestacije geoloških hazarda nastale pri jakim zemljotresima: velika kliženja tla, veliki odroni stijena, likvifakcija tla u dinamičkim uslovima, kao i promjena nivoa i izdašnosti podzemnih i nadzemnih voda", precizira se u Nacrtu.Dok je seizmičnost terena u Crnoj Gori dominantna na primorju i u Skadarsko-Zetskoj depresiji, mogućnost nastanka velikih klizišta naročito je ispoljena u gornjem i srednjem slivu rijeke Morače i na strmim primorskih padinama Rumije, Sutormana, Lovćena i Orjena, dok je manje izražena na jugozapadnim padinama Pipersko-Bjelopavlićkih ravnica – prema rijeci Zeti.
"U najnepovoljnijem slučaju, takva klizišta, osim rušenja dijela naselja i svih vrsta infrastrukturnih objekata na zahvaćenom terenu, mogu da pregrade i rječne tokove sa velikim ukupnim štetama i posljedicama. U tom smislu treba posebno ukazati na potencijalno velike štetne efekte survavanja klizišta i odrona u postojeće akumulacije -hidroelektrana ili vezanih za tehnološke procese", upozoravaju autori.
Promjena toka podzemnih voda i suša: Potencira se opasnost od promjena toka podzemnih voda i promjena položaja izvorišta usljed tektonskog razlamanja, slijeganja i drugih vrsta poremećaja u terenima koji predstavljaju hidrogeološke kolektore.
"Vrlo je moguće i presušivanje pojedinih izvora ili vrela koji se koriste za vodosnabdijevanje. Ovo se najviše odnosi na karstne terene u Primorju i u okolini Podgorice i Nikšića", smatraju autori.
Moguće je podizanje ili spuštanje nivoa mora usled bitnijih tektonskih poremećaja u podmorju i u priobalnom dijelu Sredozemnog mora ili njihovih djelova kao što je Jadransko more i slično.
"Tragične posledice bi naročito izazvale poplave u ravničarskom priobalskom dijelu svih mjesta u primorju Crne Gore", tvrde autori.
Opasni su i odroni stijena različitog intenziteta, posebno naglašeni u visokoplaninskim i strmim terenima, kao i u strmim i kanjonskim dolinama rijeka Morače, Pive, Tare a donekle Lima i Ibra. Ovakve vrste prirodnih akcidenata imaju uglavnom samo lokalne posljedice i ne mogu formirati nesreće obima katastrofe.
Najkritičnije zone: Autori navode da je cijelo područje Crne Gore, a posebno obalni i središnji dio, su seizmički aktivna područja.
Najšire zone velike seizmičke ranjivosti nalaze se na području opština Bar i Ulcinj. Posebno šira okolina Ulcinja, okolina Gornje Klezne, područje južnih padina planinskih masiva Rumije i Možure, kao i područje između Bojane i Bara. Područja velikog seizmičkog uticaja postoje i u okolini Sutomora, Petrovca, Budve, Radanovića, Kotora, Risna i Herceg Novog.
Zemljotres intenziteta IX stepeni MCS skale posljednji put je zabilježen aprila 1979. godine kada je posebno bilo pogođeno obalno područje.
Pomenuta seizmička rejonizacija prikazuje vjerovatnoću pojave zemljotresa maksimalnog intenziteta na teritoriji Crne Gore.
Istorija zemljotresa: Mada relativno rijetki, pisani dokumenti o potresima Crnoj Gori i neposrednoj okolini, dopiru oko petnaest vjekova u prošlost.Ipak, u dubrovačkim i kotorskim arhivama postoje brojni zapisi o čestim i razornim zemljotresima koji su se tokom perioda XV-XVII vijek događali na prostoru između Dubrovnika i Bokokotorskog zaliva. Samo u tom periodu dokumentovana su razaranja tokom sedam snažnih zemljotresa čiji epicentri su se nalazili u podmorju, na oko 15 kilometara od ulaza u Boku Kotorsku.
Sa najvećim posljedicama opisani su zemljotresi iz 1563. i 1608. godine, čiji je intenzitet na osnovu makroseizmičkih efekata evidentiranih u istorijskim dokumentima, procijenjen kao IX - ti stepen Merkalijeve skale (MCS), a procijenjena ekvivalentna magnituda iznosila je više od 6,3 jedinice Rihterove skale.
Do danas najsnažniji zemljotres na prostoru južnog Jadrana i južnih Dinarida, dogodio se 1667. godine, u neposrednoj okolini Dubrovnika sa intenzitetom X stepeni Merkalijeve skale, odnosno sa ekvivalentnom magnitudom od 7,4 Rihterovih jedinica.
Ovaj zemljotres, koji je dobro dokumentovan u arhivima, je gotovo u potpunosti devastirao ne samo prostor Dubrovnika, nego i cijele Boke Kotorske. Takođe, zemljotres koji je 1905. godine pogodio Skadar i njegovu okolinu, izazvao je razaranja intenziteta IX stepeni Merkalijeve skale, pri čemu je u tadašnjoj Podgorici evidentirano razaranje od VIII stepeni iste skale.
