Shodno novom zakonu, o kome treba da se izjasni Skupština, regulatorne agencije i fondove neće više kontrolisati parlament već Vlada. Odnosno, izvještaje o radu i poslovanju regulatori, koji se po novom zakonu zovu državne agencije, će godišnje podnositi Vladi, a ne, kao ranije, parlamentu.
"U sistem državne uprave, pored ministarstava i organa uprave, prvi put se uvode državne agencije i fondovi, koji vrše poslove državne uprave, pa se na ovaj način organizaciona struktura usaglašava sa EU standardima, odnosno principima javne uprave koje je SIGMA 2017. godine utvrdila za sve države kandidate za članstvo u EU", kazano je Portalu Analitika iz Ministarstva javne uprave.
Predlog zakona naišao je na protivljenje dijela nevladinih organizacija i Savjeta AEM-a jer se prema njihovom mišljenju krši pravilo nezavisnosti regulatora. Zanimljivo, da do sada, niko nije pomenuo glavnu posljedicu ovog zakona.
Astronomske plate u agencijama biće smanjene: Naime, direktna posljedica zakona biće neminovno izjednačavanje zarada u državnoj upravi i regulatornim agencijama. Drugim riječima, plate u regulatornim agencijama biće drastično smanjene.
Na direktno pitanje Portala Analitika da li će plate u agencijama biti smanjene, visokopozicionirani službenik Vlade je odgovorio:"Da, biće smanjene. Cilj je da službenici Vlade i službenici agencija imaju ujednačene zarade po istom platnom razredu koji će se utvrditi manjim izmjenama Zakona o zaradama u javnom sektoru", kazao nam je izvor.
U Crnoj Gori su već jednom, nakon usvajanja Zakona o zaradama u javnom sektoru, na pritisak javnosti, bile smanjenje plate u regulatornim agencijama, ali je to smanjenje više zahvatilo rukovodioce agencija, a manje službenike.
Prema zvaničnim podacima MONSTAT-a, prosječna julska neto zarada u državnoj upravi je iznosila 587 eura, a javna je tajna da su prosječne plate u regulatornim agencijama daleko veće i iznose iznad 1.000 eura. Dakle, smanjenje plata službenicima regulatora ima elemenata socijalne pravde, budući na veliko nezdovoljstvo službenika Vlade zbog enormno visokih zarada u regulatornim agencijama.
Šta kaže zakon: Prema slovu zakona, član 43, državna agencija može imati status pravnog lica i za svoj rad odgovara Vladi u skladu sa ovim zakonom i zakonom kojim je osnovana. Predsjednika i članove savjeta državne agencije imenuje i razrješava Vlada. Direktora državne agencije imenuje savjet, na pet godina, na osnovu javnog konkursa.
Unutrašnju organizaciju i sistematizaciju radnih mjesta u državnoj agenciji utvrđuje direktor državne agencije.Kako stoji u članu 44 zakona: Na prava, obaveze i odgovornosti zaposlenih u državnoj agenciji primjenjuju se propisi o državnim službenicima i namještenicima.
Ovaj član, uz već ranije pomenutu stavku da je državna agencija dio državne uprave, direktno otvara realnu mogućnost izjednačavanja zarada službenika državne uprave i službenika agencije.
Dio NVO sektora protiv: Nakon utvrđivanja Predloga zakona, odmah je reagovao Centar za građansko obrazovanje (CGO) saopštenjem da Agenciju za elektronske medije (AEM) ne može kontrolisati Vlada.
“AEM zbog svog značaja, uloge i pozicije u sistemu ne može biti na ovaj način tretiran i stavljan u istu ravan sa drugim agencijama. Dodatno, ovo rješenje je suprotno principima funkcionisanja regulatora u medijima a i EU Direktive o audiovizualnim medijskim uslugama (AVMSD) čije se usvajanje uskoro očekuje, a koju je Crna Gora obavezna preuzeti i primijeniti, kao dio svojih redovnih obaveza u okviru pregovaračkog procesa“, naveo je CGO u saopštenju dostavljenom Portalu Analitika.
Nedugo zatim, Savjet Agencije za elektronske medije je konstatovao da Predlog Zakona o državnoj upravi direktno ugrožava nezavisnost Agencije za elektronske medije (AEM).
“Svi relevantni evropski standardi definišu nezavisnu poziciju regulatora AVM usluga, zbog čega obezbjeđivanje nezavisnosti AEM-a predstavlja jedan od mjerila za zatvaranje poglavlja 10 informatičko društvo i mediji. Evropska Komisija posebnu pažnju poklanja nezavisnosti regulatora AVM usluga, što potvrđuje činjenica da je u predlogu izmjena Direktive o AVM uslugama, koja će biti usvojena u Evropskom Parlamentu narednog mjeseca, eksplicitno navedeno da regulator elektronskih medija mora biti nezavisan od vlade i medijske industrije”, saopšteno je iz Savjeta.Više izvora Portala Analitika iz regulatornih agencija je kazalo našem portalu da u EU postoji nepisano pravilo da regulatori moraju imati prosječno veću zaradu od subjekata koje kontrolišu. Takođe, smatraju da Vlada ovim potezom želi da kontroliše viškove prihoda koje ostvaruju regulatorne agencije.
Dio izvora tvrdi da bi iz svega ovoga trebalo izuzeti Agenciju za civilno vazduhoplovstvo budući da se taj regulator finansira novcem iz Brisela.
Evropska praksa: Prema dostupnim podacima, u najliberalnijoj Holandiji tri člana Upravnog odbora Medijskog autoriteta, imenuje ministar obrazovanja, kulture i nauke na određeno vrijeme, a razrješenje je moguće na disciplinskom osnovu.
Takođe, članove Odbora Centralne holandske banke imenuje Vlada na fiksni rok od sedam godina.
Dok Odbor regulatorne agencije za energetiku imenuje ministar ekonomskih poslova na određeno vrijeme (predsjedavajući - 7 godina, članovi - 5 godina), ranije razrješenje je moguće isključivo na disciplinskim osnovama. Ovo praktično znači da je crnogorski propis apsolutno u skladu sa najiberalnijim evropskim standardima.
Iz Ministarstva javne uprave smatraju da će se zakonom uspostaviti pravni okvir za jasnu organizaciju i tipologiju organa i doprinijeti koherentnosti sistema, što je jedan od strateških ciljeva reforme javne uprave utvrđen Strategijom reforme javne uprave do 2020. godine.
Takođe, nova zakonska rješenja treba da doprinesu smanjenju troškova javne uprave.
Zakon se odnosi na sve agencije: Prelaznom odredbom predloga Zakona o državnoj upravi određeno je da će se odredbe posebnih zakona kojima su osnovane Agencija za civilno vazduhoplovstvo, Agencija za elektronske komunikacije i poštansku djelatnost, Agencija za elektronske medije, Agencija za lijekove i medicinska sredstva, Agencija za mirno rješavanje radnih sporova, Agencija za nadzor osiguranja, Agencija za zaštitu konkurencije, Regulatorna agencija za energetiku, Fond penzijskog i invalidskog osiguranja Crne Gore, Fond za zdravstveno osiguranje Crne Gore, Fond rada, Fond za zaštitu depozita, Fond za zaštitu manjinskih prava, kao i Komisija za hartije od vrijednosti uskladiti sa Zakonom o državnoj upravi u roku od 12 mjeseci od dana stupanja na snagu ovog zakona.Ovo znači da će se odredbe posebnih zakona kojima su osnovane navedene agencije, odnosno fondovi uskladiti sa odredbama Zakona o državnoj upravi, prije svega, u pogledu organizacione strukture, rukovođenja, načina izvještavanja, statusa zaposlenih, odgovornosti.
“Naglašavamo da EU ne traži odgovornost agencija (regulatora) parlamentu. Naprotiv, Principi javne uprave iz 2017. godine kojima je SIGMA za potrebe ocjenjivanja stanja u državama kandidatima utvrdila standarde dobre javne uprave, definišu odgovornost prema Parlamentu samo kao izuzetak. Takođe, predložena rješenja obezbjeđuju agencijama pravnu, finansijsku, organizacionu, stručnu i kadrovsku samostalnost kao što je kod regulatora u zemljama EU (Švedska, Danska, Estonija”, kažu iz Ministarstva javne uprave.
Uredbom o organizaciji i načinu rada državne uprave koju će Vlada donijeti nakon donošenja zakona, urediće se nova organizacija državne uprave, upravne oblasti za koje se organi državne uprave osnivaju i druga pitanja od značaja za rad državne uprave, dok će se posebni zakoni kojima su osnovane državne agencije i fondovi uskladiti sa ovim sistemskim zakonom.
