Prema podacima Nacionalne turističke organizacije, početkom avgusta u Crnoj Gori boravilo je 192.000 registrovanih turista što je, kako je saopštio ministar ekonomskog razvoja Jakov Milatović, 96 odsto u odnosu na rekordnu 2019. godinu. Zadatak ovogodišnje turističke sezone je da oporavi budžet, a iako po masovnosti sezonu poredimo sa rekordnom, struktura gostiju značajno je drugačija.
SLABIJI PRILIV TURISTA AVIO-PREVOZOM
Većina turista ove godine u Crnu Goru stiže drumskim putem, što ukazuje na visoku regionalnu popularnost, dok je novi nacionalni avio-prevoznik Air Montenegro, kako je saopšteno, od 1. juna do 9. avgusta realizovao 500 letova i prodao 52.000 karata. U ovoj kompaniji nakon dva mjeseca i čak 500 letova vjeruju da su uspjeli da opravdaju povjerenje i ispune zadatak koji im je povjeren.
Ipak, u poređenju sa rekordnom 2019. godinom, tadašnji nacionalni avio-prevoznik, Montenegro Airlines, za tri ljetnja mjeseca upisao je 2.760 letova i prevezao 271.952 putnika (odlaznih i dolaznih) na sopstvenim i code-share letovima.
Iz stečajne uprave saopšteno nam je da je MA držao 15 redovnih i sedam čarter linija, i to ka državama: Srbija (Beograd iz Podgorice i Tivta), Ruska Federacija (Moskva i Sankt Peterburg), Danska (Kopenhagen), Velika Britanija (London), Francuska (Pariz, Lion, Kaen), Švajcarska (Cirih), Slovenija (Ljubljana), Njemačka (Frankfurt, Lajpcig, Dizeldorf), Austrija (Beč i Linc), Italija (Rim, Bari, Napulj, Brindizi) i Izrael (Tel Aviv).
Dugoročno gledano, Crna Gora treba da ostane, dominantno, avio-destinacija
O tome kako vidi trenutnu turističku sezonu i uticaj avio-saobraćaja na njen dalji razvoj, razgovarali smo sa Ivom Županovićem, doktorom ekonomije čija je specijalnost oblast turizma.
Kada su u pitanju statistički podaci, naš sagovornik smatra da treba imati u vidu da sada imamo tri različita izvora koja treba se ukrste kako bismo došli do integralnih zaključaka.
''Imamo podatke o broju putnika o avio-saobraćaju koji su za sedam mjeseci ove godine na nivou 36 procenata u odnosu na uporedni period 2019, kao i ostvareni turistički promet po Monstatu za prvih šest mjeseci ove godine, koji je u kolektivnom smještaju na nivou 35 procenata 2019, kada je u pitanju broj dolazaka, odnosno 36% kada su u pitanju noćenja. Podatke o privatnom smještaju Monstat objavljuje na kraju godine, te bi nam za adekvatno poređenje i uparivanje navedenih podataka bilo neophodno bar da imamo zvanične podatke za jul ove godine, kada je riječ o kolektivnom (hotelskom) smještaju'', kazao je Županović.
DRUGAČIJA STRUKTURA GOSTIJU
Kako naš sagovornik objašnjava, manji broj dolazaka avio-prevozom sa područja Rusije, Evrope i Velike Britanije, koje je po broju dolazaka u 2019. godini bilo zastupljenije, neminovno dovodi do drugačije strukture gostiju, i dominantnijeg učešća tržišta koja su drumski dostupna.
''Na primjer, po podacima Monstata za kolektivni smještaj (dominantno hotelski) 2021. godine, vidimo dominaciju tržišta regiona na nivou od 48% (Srbija 19%, Albanija 12%, Kosovo 9%, BIH 6%, Sjeverna Makedonija 2%).
To, naravno, može indicirati i drugačiji nivo potrošnje, imajući u vidu da diskrecioni dohodak prvih deset zemalja Evrope iznosi pet do sedam puta više od tržišta regiona. Za Crnu Goru posebno su značajna tržišta Njemačke, Francuske i Velike Britanije. Takođe, treba da vodimo računa i o održivosti destinacije, odnosno o mjerenju prihvatnog kapaciteta, ali i činjenice da infrastruktura teško može da izdrži ovoliki pritisak u domenu drumskog saobraćaja'', ističe Županović.
Sa navedenim, kako potcrtava Županović, nikako ne želi da umanji dosadašnje napore da turistička sezona zaživi i da se u mogućoj mjeri ostvare pozitivni finansijski efekti po budžet na državnom i nivou lokalnih samouprava.
Ipak, kako dodaje, sa ocjenama konačnog uticaja treba sačekati, jer ćemo sa zvaničnim podacima nakon postsezone imati i odgovor da li je promijenjena struktura tržišta dovela i do cjenovnog prilagođavanja u hotelskom i privatnom smještaju.
''Treba da vidimo i koliki će biti finansijski efekti koji su se prvi put značajnije pojavili ove godine u organizovanom turističkom prometu, poput Kazahstana. Takođe, tek treba da se sagleda kakva će biti postsezona, gdje je period septembar-oktobar participirao sa prosječno 16 odsto kada su dolasci u pitanju'', napominje on.
KONTINUITET LETJENJA GARANTUJE SIGURNOST TRANSFERA
Upitan da uporedi uticaj aktuelne i bivše nacionalne avio-kompanije na turističke sezone koje se danas porede, Županović apostrofira činjenicu da prethodna avio-kompanija nije mogla opstati na tadašnjim postulatima. To se, kaže, može vidjeti još iz izvještaja DRI o reviziji Godišnjeg finansijskog izvještaja Montenegro airlines AD Podgorica za 2011. godinu.
Naš sagovornik je mišljenja da je još tada trebalo posegnuti za sanacionim mjerama koje bi rezultirale racionalizacijom troškova, te promptnoj upotrebi digitalnih marketinških alata i zaokretom ka korporativnom upravljanju.
''Kada je u pitanju model transformacije navedene kompanije, odnosno njeno gašenje i osnivanje nove, lično sam bio za kontinuitet letjenja, jer to na neki način garantuje sigurnost transfera putnicima i turističkim konzumentima.
U ovom trenutku, ne možemo komparirati prethodni i sadašnji model poslovanja, jer će se, pretpostavljam, nova avio-kompanija više fokusirati na redovne i čarter linije koje obezbjeđuju solventnost. U suprotnom doći će u sličnu poziciju, kao prethodna avio-kompanija'', kazao je Županović, napominjući da nemamo podatak o procentu supstitucije turista sa regionalnih i evropskih tržišta, koji su ove sezone došli drumskim putem.
MORAMO ZADRŽATI KONEKCIJU SA ZNAČAJNIM EVROPSKIM TRŽIŠTIMA
On smatra da moramo voditi računa da se ne izgubi konekcija sa značajnim evropskim tržištima čiji su dolasci zasnovani na organizovanom turističkom prometu i avio-saobraćaju, poput Njemačke, Velike Britanije i Francuske, gdje smo imali dvocifreni rast u posljednjih nekoliko godina. Ova tržišta su, napominje, u ukupnom turističkom prometu 2019. participirala na nivou od 15 odsto.
Zadatak ovogodišnje turističke sezone je da oporavi budžet
''Participacija istih tržišta, po zvaničnim podacima Monstata u kolektivnom smještaju za prvu polovinu 2021. godine je svega tri odsto. Dakle, već sada moramo da ozbiljno promišljanjamo i napravimo strategiju kako da navedenim tržištima, ali i tržištu Rusije pristupimo naredne godine, kako bi disperzija rizika kada su u pitanju emitivna tržišta bila što veća, a samim tim i turistički promet održiv“, dodaje Županović.
Kako ističe, dugoročno gledano, Crna Gora treba da ostane, dominantno, avio-destinacija.
„Kao indikator nam može poslužiti upravo rekordna 2019. godina, kada je broj putnika na crnogorskim aerodromima (2.652.801 putnik) bio identičan broju turista (2.645.217 turista). Naravno, ne prejudicirajući da je svaki putnik u avio-saobraćaju nužno i turista, ali jeste u smislu indikatora koji je prevoz dominantan'', zaključio je Županović.
