Ilija i Vaso Bećir su sinovi istaknutog Crnogorca svoga vremena, oficira Nika Đurova Bećira (1839-1892) sa Njeguša, podkomandira Njeguško-Ćeklićkog bataljona u Prvoj brigadi crnogorske vojske i nosioca više značajnih odlikovanja Knjaževine Crne Gore.
U tome vremenu, Niko Đurov Bećir bio je imućan domaćin, posjedovao je prilično veliko imanje u Lovćenu i Njegušima. Ruski istoričar Pavle A. Rovinski, koji je dugo boravio u Crnoj Gori u svojim zapisima, prilikom posjete Lovćenu, opisuje i susret sa Nikom Đ. Bećirom.
Brojna porodica: Niko Đ. Bećir je sa svojom suprugom Krstinjom stvorio brojnu porodicu. Od potomstva ostavio je, iza sebe, četri sina i tri kćeri. Od sinova nasljednici su bili: najstariji sin Jovan-Jovo (1870-1942), školovani oficir, koji je visoku vojnu školu (vojnu akademiju) završio u Italiji, te koji je kasnije postao brigadni general i komandant Crnogorske vojske; Đuro (1874-1966), finansijski činovnik, (protivnik odluka Podgoričke skupštine iz novembra 1918. godine i srpske okupacije i nasilne aneksije Crne Gore, te učesnik Božićnog ustanka januara 1919. godine, zbog čega je uhapšen i zatvoren nekoliko mjeseci u Centralnom kaznenom zavodu “Jusovača” u Podgorici tokom 1919.g.); Ilija (1886-1925), komandir (major) crnogorske vojske, komandir Njeguško-Ćeklićkog bataljona i jedan od vodećih organizatora i prvaka Božićnog ustanka (1919.) i najmljađi sin Vaso (1889-1971), narednik u crnogorskoj vojsci, takođe istaknuti crnogorski zelenaš, patriota i učesnik Božićnog ustanka (1919) i istaknuti gerilac i komita crnogorski za oslobođenje Crne Gore.
Ilija i Vaso Bećiri, na osnovu rasploživih istorijih izvora i njihovog kritičkog sagledavanja, spadaju u plejadu istaknutih ličnosti, koji su dominantno svoj život posvetili odanosti domovini i otadžbini Crnoj Gori i koji su martirski vodili borbu za njen opstanak, pogažena prava i uskrsnuće njene suverenosti i nezavisnosti.
Ilija Nikov Bećir rođen je 1886, u selu Raićevići, Njeguši (Katunska nahija, cetinjska oblast).
Ilija Nikov Bećir je završio podoficirsku školu u Cetinju (drugi u klasi). Prilično mlad postao je komandir Njeguško-Ćeklićkog bataljona u crnogorskoj vojsci. Učesnik je Balkanskih ratova (1912-1913) i prvog svjetskog rata (1914-1916), do vojnog sloma i raspuštanja crnogorske vojske 1916. godine. U vojničkoj, oficirskoj karijeri hijerarhijski je napredovao od potporučnika, preko poručnika, kapetana do komandira (majora) crnogorske kraljevske vojske. U vrijeme izbijanja Božićnog ustanka (19Na19) protiv agresije Srbije na Crnu Goru i njene okupacije i nasilne aneksije (1918), Ilija Bećir je imao čin poručnika, da bi u sastavu crnogorske vojske u Italiji (1919-1921) avanzovao u čin kapetana i najzad u rang komandira (majora).
Odvažni oficir: Važio je za disciplinovanog, odvažnog i hrabrog oficira i vojnika. Bio je nosilac više službenih, vojnih crnogorskih državnih odlikovanja. U borbama se isticao hrabrošću i razboritošću, a najteže mu je padala, od početka 1919. godine, “bitka sa nebraćom”, kako mu piše u jednom pismu iz Gaete (Italija) njegov kum i saborac, kapetan, odnosno, komandir crnogorske vojske iz Crmnice Risto Hajduković.
Poručnik Ilija Bećir bio je među glavnim organizatorima Božićnog ustanka crnogorskog naroda 1919. godine (po novom, gregorijanskom kalendaru). To potvrđuju brojni, autentični i originalni, relevantni, pouzdani, vjerodostojni istorijski izvori.
Oficiri crnogorske kraljevske vojske s Njeguša, kapetani Marko Popović i Blažo Marićević i poručnik Ilija Bećir, krajem novembra i tokom decembra 1918. godine, vršili su političku akciju i preduzimali organizacione aktivnosti u pripremi vojnog djelovanja, odnosno, podizanja ustanka u Crnoj Gori, sa ciljem obaranja, anulacije, bespravnih, antiustavnih, nezakonitih i nelegitimnih odluka Podgoričke skupštine od 13/26. novembra 1918. godine, kojima je Crna Gora pripojena Srbiji. Oni su vojno-politički djelovali u cilju obnove nezavisne i suverene Kraljevine Crne Gore, odnosno, u pravcu njenog izdvajanja iz sastava KSHS i proglašenja samostalnom državom, te formiranju ustaničkog odbora i planiranju njegovih konkretnih aktivnosti.
U tom smislu karakteristično je pismo, trojice crnogorskih oficira s Njeguša, upućeno 1. decembra 1918. godine kapetanu Đuru Ristovom Draškoviću i Dušanu Stankovom Vukoviću, čiji je jedan od autora i potpisnika i poručnik Ilija Bećir.
To pismo glasi: „Kao što smo vam u izvještaju od prošlog dana javili, da ste stvar preduhitrili bez dubljeg i solidnijeg sporazuma, tako i jest. Mi smo odmah po primljenom vašem izvještaju i postignutom sporazumu i solidarisanju s vama, uputili naročitog poslanika, sa prepisom vašeg i nikšićskog izvještaja, kod mjerodavnih krugova i vatrenih naših pristalica u Cetinju, t.j. kom. Lompara (Petra-prim.N.A) i drugova, dakle tamošnjeg odbora, i hitno smo obaviješteni da se stvar neodložno obustavi, dokle vojvoda Đuro Petrović i brigadir Vučinić (Milutin-prim. N.A.) provedu organizaciju u svojim mjestima, prema ustanovljenom planu na Cetinju, i dobijemo vezu sa njima, a tako isto Rijeka i Crmnička nahija nijesu bile obaviještene o našem planu i odluci, bez kojih nijesmo u stanju ozbiljno preduzeti akciju. Danas su prošli ovuda svojim kućama brigadir Jovo Bećir i serdar Janko Vukotić, te su i oni na svaki način za to da se stvar odloži do sporazuma i promišljenog koraka. Naša organizacija ovdje određena je bila, te smo je sada obustavili, što i vama činimo znati, da preduzmete mjere i narodu objasnite da se za sada zadrži svaki na svom mjestu, dok se stvar uredi i dođe u vezu sa Kučima, Piperima i ostalim preko brigadira Vučinića. Vi ste shvatili za ozbiljno i komordžijsku vijest o događaju u Podgorici, što nije trebalo, jer u stvari nije bilo ništa istina. Ovo zadržite za vas u tajnosti, na svaki način naš sastanak predhodno je potrebit, kao što smo zaludu bili ugovorili, što će te po listodavcu nas obavijestiti.
S pozdravom kap. Marko Popović, kap. Blažo Marićević, por. Ilija Bećir.
Njeguši 1. decembra 1918. godine.“
(Vidi o tome: „Narodna riječ”, Cetinje, godina III, broj 22, od 23. marta 1921. str. 1 i 2. i Novak Adžić, “Politička suđenja u Crnoj Gori”, Cetinje, 2012, str. 134. Dio tog pisma objavio je dr Dimitrije Dimo Vujović, „Ujedinjenje Crne Gore i Srbije, Titograd, 1962, str. 340-341).
Iz Katunske nahije, bili su, pored kapetana Krsta Z. Popovića, te Rista V. Popovića - Jabučanina, bivšeg crnogorskog ministra; Jova M. Popovića - Jabučanina, crnogorskog diplomate ustaničke vođe bili su i: komandiri Petar Lompar, Milo Martinović, Petar Gvozdenović, Joko Martinović, kapetani: Đuro Drašković, Marko Zekov Popović, Đuro Kapa i Blagota Martinović, te poručnici: Dušan Vuković, Ilija Bećir, Niko Kašćelan, Andrija Dragutinović, Krsto Vujović, Janko Pešikan, Jovan Nikolić i drugi istaknuti crnogorski oficiri.
Bećiri u Božićnom ustanku: Poručnik Ilija Bećir bio je član Odbora za podizanje Božićnog ustanka i u tom smislu bila je intezivna njegova organizaciona aktivnost tokom decembra 1918. godine. Na osnovu sačuvane prepiske ustaničkih prvaka u pogledu priprema za podizanje Crnogorskog ustanka sa geslom „Za Pravo, Čast i Slobodu Crne Gore“, saznajemo, između ostalog, i to da je crnogorski rodoljub, zelenaš, Niko Vučković iz sela Prekornica (Ljubotinj, Riječka nahija, cetinjska oblast) u prvoj polovini decembra 1918. godine pisao crnogorskom komandiru i jednom od ustaničkih prvaka komandiru Đuru Šoću iz ljubotinjskog sela Dubova (ocu crnogorskog ministra dr Pera Šoća), u kojemu navodi da je barjaktar Pero Vučković, iz Prekornice, bio na Cetinju i „prisustvovao sjednici koju je održao naš odbor“.
Dalje, u tome pismu Nika Vučkovića komandiru Đuru Šoću kaže se da je Cetinjski ustanički odbor donio zaključak da Đuro Šoć, Marko Radunović, Mićun Nikolić, Ilija Bećir, Krsto Z. Popović, Petar Lompar, Đikan Vukmanović održe „Rešiteljnu sjednicu u srijedu veče na Bokovo kod Boška Borozana, poručnika, đe će se zaključak donijeti“ u pogledu plana i modaliteta realizacije oružanih akcija koje treba preduzeti. Na istoj sjednici, održanoj na Cetinju, o kojoj piše N. Vučković, barjaktar Pero Vučković je pitao da li će na sjednici, zakazanoj na Bokovu, doći ministar Jovan S. Plamenac, no, rekli su da neće „ali će u sporazumu sa njim biti“.
(Vidi o tome: Jovan Ćetković, „Ujedinitelji Crne Gore i Srbije, Dubrovnik, 1940, str. 344 i Prof. dr Šerbo Rastoder, „Skrivana strana istorije-Crnogorska buna i odmetnički pokret (1919-1929), I izdanje, Tom I, Bar, 1997, dok. br. 6, str. 102 -103).
Podizanje ustanka: Na sastanku jednog broja članova Cetinjskog odbora za organizovanje ustanka, održanog na Bokovu, 13/26/ XII 1918., odlučeno je da se pozovu srpske trupe da do 20. XII 1918/ 2. januara 1919. napuste Crnu Goru, a ako to ne učine da će ih Crnogorci silom protjerati. Tada je dogovoreno i da ustanici osvanu oko Cetinja i opsadiraju ga 21. XII 1918/ 3. I 1919. godine. Utvrđen je raspored ustaničnih trupa i to: Katunjani su bili određeni da posjednu i drže sektor od Đinova Brda, do Donjeg Kraja, Lješnjani i dio Riječana (Ceklinjani, Dobrljani, Kosijeri, Bokovljani i Đinovići) da zauzmu prostor od Donjeg Kraja, do Kabla, a Ljubotinjani i Crmničani od Kabla, do Đinova Brda. Riječani i Crmničani imali su zadatak da Cetinje opkole i da zauzmu pozicije oko njega sa mitraljezima i topovima, pošto prethodno oslobode Virpazar i Rijeku Crnojevića. (Nastavak u ponedjeljak)
