Na današnji dan 1943. godine, završena je vojna akcija četničkih snaga na sjeveru Crne Gore, u kojoj je na najsuroviji način ubijeno nekoliko hiljada muslimanskih civila, uglavnom žena, djece i staraca. Počinjeni zločini, bili su nastavak konferencije u Šahovićima iz decembra 1942. godine, na kojoj je definisana politička i vojna platforma četničke organizacije u Crnoj Gori.
Pavle Đurišić, jedan od vođa četničkog pokreta u Crnoj Gori, na današnji dan 1943. godine, poslao je svom pretpostavljenom komandantu Draži Mihajloviću, pismo sa jasnom porukom: „akcija protiv muslimana je izvršena“.
Đurišić je tako dao svoj doprinos ideji „uništenja unutrašnjeg neprijatelja“, afirmišući politički program četničkog pokreta o stvaranju homogene srpske države u kojoj neće biti mjesta za nacionalne manjine. Vojnička akcija sprovedena tokom januara i februara 1943. godine, predstavlja realizaciju političke platforme četničkog pokreta u Crnoj Gori, usvojene početkom decembra 1942. godine na konferenciji u Šahovićima. Zločinačka akcija sprovedena između 6. januara i 13. februara 1943. godine je jedan od najvećih četničkih zločina izveden u Drugom svjetskom ratu. ZLOČIN U NAJAVI
Vojna akcija sistematskog uništavanja muslimanskog stanovništva bila je samo operacionalizacija ideologije na kojoj je nastao četnički pokret. Politička i ideološka platforma četničkog pokreta definisana je još u septembru 1941. godine u dokumentu: Projekat homogene srpske državne zajednice. Osnovni ciljevi ovog programa predviđali su: „omeđavanje srpske zemlje i učiniti da u njima ostane samo srpski živalj“. To omeđavanje, predviđalo je pripajanje Crne Gore, Makedonije, Kosova, Bosne i Hercegovine i velikog djela Hrvatske, novoj srpskoj državi.
Već u decembru 1941. godine prvi čovjek četničkih snaga u Jugoslaviji Draža Mihajlović, uputio je komandantima u Crnoj Gori, Đorđu Lašiću i Pavlu Đurišiću instrukcije o njihovom djelovanju i načinu sprovođenja političke i ideološke platforme četničkog pokreta. Mihajlović je objašnjavao da je cilj pokreta stvaranje etnički čiste velike Srbije u čiji sastav će ući: Srbija, Crna Gora, Bosna i Hercegovina, Srem, Banat i Bačka. Posebna instrukcija Mihajlovića odnosi se na „čišćenje narodne teritorije od svih narodnih manjina i nacionalnih elemenata“, kao i „čišćenje Sandžaka od muslimanskog življa“. KONFERENCIJA U ŠAHOVIĆIMA
Ključni programski dokument četničkog pokreta u Crnoj Gori oblikovan je na Konferenciji četničkih intelektualaca Crne Gore, Boke i Sandžaka, koja je održana od 30. novembra do 2. decembra 1942. godine u Šahovićima.
Uz prisustvo predstavnika svih četničkih organizacija iz Crne Gore, na konferenciji su bili i Zaharije Ostojić-izaslanik Draže Mihajlovića, Pavle Đurišić-komandant Limsko-Sandžačkih četničkih odreda i Đorđe Lašić-predstavnik Glavnog nacionalnog odbora sa Cetinja. Na konferenciji su izloženi temeljni politički i ideološki ciljevi četničkog pokreta u Crnoj Gori, ali će ona biti i jedna vrsta pripreme za vojnu akciju koja će uslijediti.
U Šahovićima je usvojeno 16 zaključaka, koji se mogu tumačiti kao politička platforma četničkog pokreta u Crnoj Gori, odnosno koncept države za koju se oni zalažu nakon okončanja Drugog svjetskog rata. U njihovim planovima, nova država trebala je da bude nasljedna monarhija kojom će vladati Karađorđevići, dok bi četnička organizacija bila jedini nosilac vlasti.
Granice nove države podrazumijevale su i uključivanje novih teritorija, koje po tumačenju četiničkih ideologa imaju „istorijsko pravo, a koje su bile nepravilno oduzete“. U toj državi bilo bi mjesta samo za tri naroda: Srbe, Hrvate i Slovence jer kako objašnjavaju: „nacionalnih manjina ne može biti“. Zalagali su se za stvaranje državne crkve, pravoslavne crkve koja je „nacionalna i svetosavska“, uz obaveznu vjersku nastavu u svim osnovnim i srednjim školama. Represivni aparat, odnosno žandarmerija, po njihovim očekivanjima trebalo je da čine isključivo članovi četničke organizacije, dok je vojska zamišljena kao „nacionalna i moralna škola naroda“. Među članovima četničke organizacije bili bi birani i svi državni činovnici koji bi morali biti „nacionalno i moralno ispravni“. Žene su u ovim političkim projekcijama bile u drugom planu, pa su one mogle raditi u državnoj službi isključivo u slučajevima: „oskudice muškaraca i to u specijalnim i podobnim strukama“. I mediji su takođe morali biti u funkciji zvanične politike „nacionalne obnove, rukovođena interesima naroda“.
UNIŠTENJE UNUTRAŠNJEG NEPRIJATELJA
Planovi četničke organizacije o sistematskom uništavanju muslimanskog stanovništva, definisani su još sredinom 1941. godine, ali je organizovanje takve akcije u Crnoj Gori i istočnoj Bosni, započelo tek početkom 1943. godine. Partizanske snage u tom periodu, bile su Bosni, a početak akcije podstakla je i usresređenost italijanskih vojnika na operaciju uništenja partizanskih snaga u istočnoj Bosni. Dodatni razlog za pokretanje široke akcije uništenja muslimanskog stanovništva bio je napad pripadnika kvislinške muslimanske milicije na neka sela sa pravoslavnim stanovništvom u dolini Lima.
Kako su vojni kapaciteti četničkih snaga bili ograničeni, prema svjedočenju jednog od četničkih komandanta Vojislava Lukačevića, obračun sa muslimanima trebao je da počne u bjelopoljskom srezu. Ideja je bila da u prvom talasu „cijelo muslimasko stanovništvo ovoga sreza bude ubijeno ili protjerano preko Lima za Bjelo Polje i Berane“, nakon čega bi uslijedio obračun sa muslimanima u pljevaljskom srezu. Oko 3 000 četnika krenulo je u akciju čišćena terena od muslimana, a kako je svojim oficirima pisao Pavle Đurišič „akciju je trebalo nastaviti dok se ne postigne cilj koji je određen na konferenciji u Šahovićima“. U ovoj akciji četnici su etnički očistili 33 muslimanska sela na desnoj obali Lima, opljačkali kompletnu imovinu i ubili 400 naoružanih ljudi i oko 1 000 žena i djece.Nastavak akcije uslijedio je 29. januara, kada su četničke snage od skoro 6.000 vojnika, započele obračun sa muslimanskim stanovništvom na prostoru Pljevalja, Čajniča i Foče. Uputstvo Pavla Đurišića svojim vojnicima bilo je jasno: „uništiti sav muslimanski živalj na koji naiđu“. Najkrvavije operacije izvedene su između 4-7. februara, a već 13. februara Pavle Đurišić izvjestio je Dražu Mihajlovića da su: „sva muslimanska sela u tri pomenuta sreza potpuno spaljena, tako da nijedan dom nije ostao čitav, sva imovina je uništena sem stoke, sjena i žita“.
Đurišić je opisivao da je u akciji ubijeno 1 200 naoružanih muškaraca i oko 8.000 žena i djece. Takođe je naveo, da je otpor stanovništva bio slab, o čemu svjedoči podatak da su četničke snage u ovako obimnoj akciji imale samo 22 mrtva vojnika, od kojih dva stradala nesretnim slučajem i 32 ranjena.
Po tumačenju nekih istoričara, Đurišić je u izvještaju uveličavao brojke o ubijenim, kako bi u očima Draže Mihajlovića stekao veći ugled. Međutim, bez obzira na to, zločin počinjen početkom 1943. godine bio je jedan od najvećih četničkih zločina u Drugom svjetskom ratu.
Prema izvještaju Zemaljske komisije Crne Gore za utvrđivanje zločina okupatora i njihovih pomagača, u zločinima prema muslimanskom stanovništvu u okolini Pljevalja u februaru 1943. godine ubijeno je 1 352 ljudi, od kojih 245 odraslih muškaraca i 1.107 žena i djece. Ubistva su izvedena na najsvirepiji način: „90% žrtava bilo prije ubistva mučeno, bodeno noževima, žene silovane, često od pedesetak četničkih razbojnika, da bi ih onda bacili u njihove kuće, da zajedno sa njima izgore“. U okolini Pljevalja uništeno je 127 sela i zaseoka, spaljeno 1.508 kuća i 4.484 pomoćna objekta.
