Sistematski i savjesno pronađeni i proučeni, istorijski i pravni izvori iutvrđene istorijske i pravne činjenice, jasno i precizno, provjerljivo i ubjedljivo govore i svjedoče da današnja Crkva Srbije, odnosno, Srpska pravoslavna crkva u Crnoj Gori i njene eparhije nijesu i ne mogu biti legalni ili nasljedni (ili na bilo koji drugi način, da je pravno utemeljeno i relevantno), vlasnici, odnosno, titulari prava svojine nad sakralnim pravoslavnim objektima i dobrima, kojima je do 1920. upravljala, na legalan i legitiman način, ondašnja posve autokefalna Crnogorska crkva (Pravoslavna crkva u Crnoj Gori, Mitropolija Crnogorska).
Takođe, relevantno je navesti da današnja Crkva Srbije (SPC), nastala 1920, dekretom regenta Aleksandra Karađorđevića pod nazivom „Ujedinjena SPC Kraljevine SHS” nije bila istorijski ni pravno i ne može biti ne samo vlasnik nego ni zakoniti i savjesni držalac (imati pravno valjanu državinu) nad tim objektima sakralnog karaktera, već je ona uzurpator i prisvajač istih, a ne njihov istorijski i pravni vlasnik i legalni posjednik.
Natpis na Crkvi Sv. Jovana Krstitelja u Straševini
U pravoslavnim bogomoljama, hramovima, crkvama i manastirima u Crnoj Gori do 1920, obavljala je vjersku službu, bogosluženja, liturgije i brojne druge religijske procesije, obilježavala je razne vjerske jubileje, slave, praznike i obavljala obrede za potrebe naroda i države Crne Gore, odnosno, domicilnog stanovništva nekadašnja autokefalna Crnogorska crkva -Crnogorska mitropolija, odnosno, njen episkopat, sveštenstvo i monaštvo.
Ona je upravljala crkvenim objektima, hramovima (crkvenim zgradama). Ali, ni ona nije bila vlasnik kao institucija crkvenih objekata (manastira, crkava, imovine).
Takav je slučaj, kao i sa ostalim hramovima, crkvama i manastitima i crkvenom imovinom u granicama nekadašnje Knjaževine i Kraljevine Crne Gore, (koji su tada podizani), bio i kada se radi o crkvi Svetog Jovana Krstitelja u Straševini kod Nikšića, sagrađenoj 1893. godine.
U monografiji "Pedeset godina na prestolu Crne Gore 1860-1910", objavljenoj u slavu jubileja 50 godina vladavine knjaza Nikole I Petrovića Njegoša i proglašenja Knjaževine Crne Gore za Kraljevinu (koju je uredio dr Lazar Tomanović, istoričar, predsjednik Vlade Crne Gore, a koja je štampana u Kraljevskoj crnogorskoj državnoj štampariji na Cetinju 1910), između ostalog, navodi se, kada se nabrajaju podignuti i obnovljeni hramovi u Crnoj Gori od 1860. do 1910, na strani 108, da je u Straševini (Nikšić) 1893. godine, podignut hram, odnosno, Crkva Svetog Jovana Krstitelja.
Crkva posvećena Svetom Jovanu Krstitelju u naselju Straševina (opština Nikšić) podignuta je, dakle, prema raspoloživim istorijskim faktima, 1893. godine i osveštana je dvije godine docnije, 4. novembra 1895. (prema drugim podacima 4. oktobra 1895) od strane episkopata i sveštenstva tadašnje autokefalne Pravoslavne crkve u Crnoj Gori - Crnogorske mitropolije, Cetinjske mitropolije, Crnogorske crkve - koja je bila državna crkva u ondašnjoj Knjaževini Crnoj Gori i čiji je poglavar bio arhiepiskop mitropolit Mitrofan Ban, kojega je crnogorski suveren knjaz Nikola I Petrović-Njegoš postavio na mitropolijski tron.
Kralj Nikola
Crkvu Svetog Jovana Krstitelja u Straševini nije gradila, podizala, donirala, finansirala Srpska pravoslavna crkva iz prostog razloga i istorijski provjerenog i utvrđenog fakta zato što tada ona nije postojala u Crnoj Gori. Stoga, navedeni hram ne može biti u svojini Srpske pravoslavne crkve, odnosno, njenih eparhija u Crnoj Gori, niti njoj kako taj, tako ni drugi mnogobrojni drugi hramovi, bogomolje podizani do 1918. u Crnoj Gori pripada i ne mogu biti njeno vlasništvo.
Crkvu Svetog Jovana Krstitelja u Straševini podiglo je svojim radom, trudom, pregnućem, materijalnim, novčanim i drugim sredstvima domicilno, lokalno stanovništvo, narod i njegove starješine (uz značajnu pomoć države Crne Gore, najviših predstavnika njene državne vlasti-odnosno članova dinastije Petrović-Njegoš). Zapravo, narod iz nikšićkog područja sagradio je navedenu crkvu i to za svoje vjerske, običajne, tradicijske, kulturno-civilizacijske i druge duhovne i praktične potrebe i obrede.
Prema raspoloživim, relevantnim istorijskim izvorima grobljansku Crkvu Svetog Jovana Krstitelja sagradio je narod iz plemena Pješivci i stanovnici Straševine uz značajnu donaciju koju je za njenu izgradnju učinio, odnosno, dao princ Petar Petrović-Njegoš, Veliki Vojvoda Zahumski, najmlađi sin knjaza Nikole I Petrovića-Njegoša, odnosno, uz pomoć države Crne Gore.
Navedenu crkvu osveštao je 4. novembra 1895. (drugi izvor kaže da se radi o 4. oktobru iste godine) mitropolit Mitrofan Ban, poglavar arhiepiskop autokefalne Pravoslavne crkve u Crnoj Gori - Mitropolije Crnogorske - Crnogorske crkve, sa sveštenstvom.
Mitropolit Mitrofan Ban
Svečanom osveštavanju crkve prisustvovali su brojni glavari iz Nikšića, kao i druge istaknute ličnosti. Osveštavanje je predstavljalo svojevrsni narodni i zbor glavara, a za učesnike toga skupa bila je organizovana svečana trpeza na kojoj je učestovalo puno zvanica - više od 100 ličnosti. Bila je to, u suštini, zajednička državno-crkvena i narodna svečanost.
O osveštavanju Crkve Svetog Jovana Krstitelja u Straševini izvještava list “Glas Crnogorca”, Cetinje, broj 46. od 11. novembra 1895, u članku čiji je autor potpisan-učitelj L. P. Jovanović, sljedeće:
"DOPISI
Nikšić, 6. novembra.- Njegovo Visokopreosveštenstvo G. Mitropolit Mitrofan stigao je u ovoj varoši 3. ov. mj. na tri sata poslije podne, u pratnji sa g. protođakonom Filipom Radičevićem. Ovdašnje činovništvo i građanstvo dočekalo je visokog gosta. Sjutri dan, 4. o. mj. u 8 sati izjutra g. Mitropolit pošao je da osvešta novopodignutu crkvu pod Straševinu; za preosvećenim uputilo se je ovamošnje građanstvo, jer opština straševinska unaprijed izdala je bila pozivnice za svečanost crkve.
Pred crkvom straševinskom srela ga je oružana četa vojnika, pozdravivši ga vojničkom počasti. U 9 sati otpočelo je osvećenje novog hrama Sv. Jovana Krstitelja; poslje je sljedovala božanstvena liturgija.
Pošto se je božanstvena služba dovršila, pred okupljenim narodom izašao je g. Mitropolit Mitrofan, koji je držao govor - odnoseći se božijemu hramu - pored religiozne pouke: kako nam je nužno pohađati crkvu, kad god se bude u njoj služilo; pa kako nam treba moliti se Bogu u našim kućama, da pored Bogu što odajemo dug, odajemo primjer našemu naraštaju, tvrdeći, krijepeći najpreče nam blago-pravoslavlje.
Za ovijem sljedovala je priugotovljena trpeza, koja bijaše priređena od straševinske opštine, na kojoj su sjeli sva ona pozvata lica na svečanost, u na čelu Njeg. Viskopreosveštenstvo g. Mitropolit, do kojega je bio g. Marko Petrović s jedne strane, a sa druge ovdašnji gradonačelnik i predsjednik okružnog suda gosp. Jevto Nikolić, pa g. duhovenstvo, učitelji, ostali glavari i otmjeni trgovci ove varoši.
Marko Petrović Njegoš (Izvor: knjiga Spomenica Božićnog ustanka 2020)
Prvu zdravicu podigao je g. Mitropolit za zdravlje Njegovog Visočanstva Knjaza Nikole, na kojoj su svi skupa gromoglasno uzviknuli "živio". Poslje ovoga nazdravio je g. Jevto Nikolić za zdravlje Njezinog Visočanstva Knjaginje Milene i njenih Svijetlih Sinova; Prestolonasljednika Danila, Velikog Vojvode Mirka Grahovskog i Zeckog, i Velikog Vojvode Petra Zaholmskog. Cio narod odazvao se klicanjem: "Živjeli"! - Poslje ovoga je nazdravio straševskoj opštini pop Šćepo Martinović, koji je spomenuo trudbenike oko ove crkve i izrazio blagodarnost Velilom Vojvodi Petru Zaholmskom, koji je pomagao ovu crkvu da se sagradi; pri kraju govora u ime straševske opštine zahvalio je i njegovom Visokopreosveštenstvu". (“Glas Crnogorca”, Cetinje, broj 46, strana 2. Urednik lista bio je tada dr Lazar Tomanović, istoričar).
Tekst iz Glasa Crnogorca o Crkvi u Straševini
O osveštavanju crkve u Straševini (Nikšić) podignute 1893, pisao je i list "Prosvjeta", koji navodi da je crkvu osveštao mitropolit Mitrofan Ban sa sveštenstvom 4. oktobra 1895. godine (datum je drugačiji od pisanja “Glasa Crnogorca”), uz prisustvo brojnog naroda. "Prosvjeta" konstatuje o tome događaju, između ostalog i sljedeće:
"Na jugozapadnoj strani Nikšićkog polja vrijedni naseljenici Pješivačkog plemena, pod Straševinom, kao pobožni ljudi, podigli su novi hram sv. Jovana Krstitelja, kome je obilatu pomoć priložio Njegova Svjetlost Knjaz Petar, Veliki Vojvoda Zahumski". ("Prosvjeta", list za crkvu i školu, uređuje kancelarija Ministarstva prosvjete i crkvenih poslova, sveska X, oktobar 1895, str. 543).
