Postoji sačuvana, u narodnoj memoriji, dijelu kolektivne svijesti, ali, to je važno apostrofirati, i u istorijskim i pripovjedačkim spisima i deskripcijama savremenika tog doba, i priča, zasnovana na dokazima, da je tada komandir (major) crnogorske vojske Krsto Zrnov Popović, samo naizgled »mirno«, a suštinski unutarnje, emocijalno, surovo teško i dramatično, ali racionalno u biti, sa obližnjeg Prisoja, uzvišenja, gledao kako mu gori kuća sredinom 1919. u u selu Lipa u Cucama. Kada su okupacione trupe i bjelaške snage zapalile kućuKrsta Popovića i njegovog brata od strica Đura Drekova (Filipova) Popovića, on nije dozvolio da žeđ za kaznom ili osvetom prevlada i da egzekutori tog čina budu pobijeni, a moglo im se, realno, to dogoditi. Tada je (te tragične 1919.) Krsto Popović svojim borcima, u odstudnom momentu, punom žuči i patnje, rekao: "Nećemo pobiti ove izrode zbog dva maca slame i dvije grede. Mrtve glave ne oživje, a kuću možeš vazda pokrit i štetu namirit. Ovi jadovi nijesu krivi, već oni koji ih šilju da pale i ubijaju. Ovo su samo napućikani psi. U to ćete se uvjeriti kad dolje siđemo".
Kada je Krsto Popović, s vojskom sašao do vlastite kuće, koja mu je zapaljena od okupatora i izroda, slugu osvajačs, palikuće su, opazivši ih blagovremeno, munjevitom brzinom pobjegle, nespremni da se s njima, crnogorskim slobodarima suoče »licem u lice« i to »puškom naspram pušci« na megdanu. Potom je Krsto Popović svojim oficirima i vojnicima saopštio sljedeće: “Ko zlo čini-zlo dočeka. Čuvajte se od zla u sebi i tako ćete spasiti dušu. Možemo se mrzjeti, ali naše ljudsko dostojanstvo moramo čuvati. Nije čovjek junak koji ubije goreg od sebe, nego je junak ako ubije sebi ravna”.
Da bi se što potpunije shvatila gvozdena, lojalna Crnoj Gori ličnost, u totalitetu posmatrana, Krsta Zrnovog Popovića relevantno je navesti, u ovom kontekstu i još jedan momenat, povijesno vrijedan, koji, poput antičkih junaka, vaja, maltene skulptorski, istororijski, njegov fundamentalno kolosalni lik, emanira njegovu neustrašivost, odlučnost i spremnost za najveće žrtve za ideale domovine.
Naime, Krsto Popović je sa ustaničkim vođama krajem 1919. godine, u vrijeme žestokog obračuna sa okupacionom srpskom vojskom, žandarmerijom i bjelašima, sa brojnom grupom svojih saboraca boravio u jednoj pećini u nikšićkoj planini Budošu. Svojim saborcima održao je govor i poručio im: “Koji gođ od vas nije spreman sačuvati posljedni metak za sebe, neka slobodno odstupi, nije za ovo društvo”. Naravno, njegovi saborci ostali su nepokolebljivi i odani svom gerilskom vođi i vojnom komandantu.
Ali, avaj i tada uzalud. Međunarodna politika nije bila naklonjena onim idejama za koje se borio Krsto Popović i plejada njegovih komitskih, ustaničkih i emigrantskih saboraca. Rapalski ugovor je sklopljen između Kraljevine SHS i Kraljevine Italije 12. novembra 1920. godine. Na tajnim pregovorima u Rapalu (izletištu kod Đenove) učestvovao je tadašnji italijanski ministar inostranih poslova grof Karlo Sforca, koji je taj resor držao u vladi čiji je premijer (1920-1921) bio Đovani Đoliti. Na konspirativnim pregovorima u Rapalu, između grofa Sforce i srpskih političara bilo je utanačeno da se likvidira crnogorska izbjeglička vojska i politička suverenistička emigracija Crne Gore u Italiji. Zaključenjem Rapalskog ugovora, 12. novembra 1920. godine, između Italije i Vlade Kraljevine SHS određene su granice između dvije države na ,kopnu i moru. Italija je, tada, de facto, rečim Rapalskim ugovorom, u pogodbi sa beogradskom Vladom, priznavši indirektno Kraljevinu SHS, odlučila, potom, da obustavi izdržavanje crnogorske vojske, da je razoruža i rasformira i da protjera crnogorske emigrante sa svoje teritorije, odnosno, njen stav je bio da crnogorska vojska u egzilu više ne može postojati na njenoj teritoriji i da italijanske subvencije njoj treba da prestanu.
Tako je crnogorska izbjeglička vojska u Italiji prestala da postoji, realno, krajem 1921. godine, a formalno 1922. godine. Rimska vlada se obavezala beogradskoj vladi da će crnogorske političke emigrante ukloniti sa svoje državne teritorije. I angažovala se da tako bude, etapno, nadasve. Svesna te činjenice, crnogorska vlada u progonstvu je preduzela neophodne akcije kako bi izdejstvovala da vlada SAD dozvoli useljenje na njenu teritoriju onim crnogorskim emigrantima koji nijesu bili spremni da se vrate u Kraljevinu SHS. Tako je veliki broj Crnogoraca uspio da se prebaci na tlo SAD, da se tamo nastani, ali i da se politički udruže i organizuje. Taj proces je od 1922. godine bio intenzivan. U SAD su docnije otišle istaknute ličnosti crnogorske političke emigracije, među kojima i Jovan S. Plamenac, Milo M. Vujović, Nikodim Janjušević i drugi. Jedan dio emigranata, mani broj, ipak, je ostao neko vrijeme u Italiji; neki su docnije morali, silom naredbi i prilika, napustiti njeno tlo, bili su protjerani poput majora i patriote Milana M. Krljevića i brojnih drugih.
Ali, na žalost, svađa i raskoli između crnogorskih emigranata, koja je počela intezivirala se u Italiji, nastavljeni su i u SAD itd. Tako da je i nejedinstvo crnogorske političke emigracije značajno doprinijelo slabljenju crnogorskog emignatskog pokreta otpora velikosrpskom teroru u inostranstvu, ali posebno u Crnoj Gori.
Brigadir Đuro Novakov Jovović, sin čuvenog Novaka Ramova Jovovića, je bio komandant crnogorske izbjegličke vojske, stacionirane u Italiji u vrijeme kad je, nakon zaključena Rapalskog ugovora 12. novembra 1920. godineizmeđu Italije i vlade Kraljevine SHS i jedno vrijeme nakon smrti kralja Nikole 1. marta 1921. godine. U to vrijeme, kad se pristupilo razoružanju i rasformiranju crnogorske vojske u Italiji i Štab crnogorskih trupa je zahvatilo bezmalo rasulo. Naime, njen komandant Đuro Jovović je otišao za Rim, đe je bilo sjedište crnogorske vlade, a komandu nad crnogorskom izbjegličkom vojskom u ulozi zastupnika komandanta preuzeo je komandir, proizveden u čin brigadira (generala) Krsto Zrnov Popović. Štab komande Crnogorskih trupa skoro se rasturio. U vrijeme kad je komandant brigadir Đuro Jovović otišao za Rim, načelnik Štaba crnogorske vojske u Italiji major Blažo Marković razbolio se i završio u bolnici u Napulju. Takođe, negdje su se sklonili i načelnik Sudskog odjeljenja rezervni komandir Mihailo-Milo Plamenac i načenik artiljerijskog odjeljenja major Milan Krljević. U Gaeti su ostali načelnik Operativnog odjeljenja komandir Krsto Popović, načelnik inžinjerije rezervni komandir Novica Ž. Radović i komandant Narodne garde komandir Dušan S. Vuković. Komandir, a zapravo brigadir, na osnovu od januara 1920. Ukaza Kralja i Vlade Crne Gore u egzilu, Marko Vučeraković je sa 3 bataljonom, čiji je bio komandant, odbio sprovođenje odluke da se rasformira njegov bataljon i da se njegovi pripadnici vrate u Kraljevinu SHS. U tom smislu je iskazivao žestoko protivljenje onima koji su pristali da se vrate u Kraljevinu SHS. Nazivao ih je on, u službenim aktima, »crnogorskim izdajnicima«, ako to učine. Pored toga, Četvrti bataljon crnogorske vojske na čijem je čelu bio komandir Vladimir-Vlado Zimonjić, kao i Hercegovici i Bokelji koji su ulazli u sastav drugih formacija crnogorske vojske u egzilu, nijesu ispoljavali raspoloženje neposlušnosti, već su se držali relativno mirno, ali su iskazali, značajnim dijelom, svoju volju da se vrate u zemlju i napuste egzil.
Stanje u crnogorskoj izbjegličkoj vojsci u Italiji bilo je nepopravljivo. Grupa istrajnih crnogorskih oficira i vojnika odlučila je da pruži otpor, u mogućim uslovima, italijanskim vlastima, koje su odlučile i krenule da razoružavaju i rasformiraju crnogorsku izbjegličku vojsku, a njen komandni sastav i vojnike da isporuče i predaju beogradskim vlastima. U Štabu crnogorskih trupa u Gaeti ostao je, kao najstariji oficir po rangu, komandir, već proizveden u čin brigadira (generala) Krsto Z. Popović, koji je u to vrijeme vršio ovlašćenja zastupnika komandanta crnogorskih trupa u Italiji. U stvari, u tim okolnostima on je postao i bio je pravi komandant i, konsekventno tome, izdavao je naređenja vojnički obavezna. Krsto Popović je u oficijelnim vojničkim proglasima pozivao ostatke crnogorskih oružanih formacija na red i disciplinu, kao i na energičan i bezuslovan otpor protiv demonstracije sile ili represivnih mjera preduzetih od strane italijanskih vlasti, odnosno, njenih ovlašćenih izvrišlaca. Ovakav čvrst i stamen stav Krsta Popovića, logično je odgovarao i komandiru, odnosno, brigadiru (generalu) Marku Vučerakoviću, koji je od ranije iskazivao slično raspoloženje, tako da se činilo da će se i on pokoriti naredbama Krsta Popovića, kojega je posebno cijenio kao čovjeka, oficira, patriotu i vojnog starješinu.
Tokom 1921. godine u Gaeti je nastupila crnogorska drama. Naime, komandant mjesta i tvrđave Gaeta, italijanski pukovnikĐuzepe Boreli izdao je naređenje »da sve crnogorske trupe imaju položiti oružje«. Krsto Popović mu je, u ime Komande Crnogorskih trupa, odgovorio: »Naše oružje nije poklonjeno, nego je plaćeno i zato Vas molim da ovaj Vaš zahtjev povučete i da ga ne ponavljate. Ako nećete da zrelije prosudite ovu stvar, vi ćete naići na naš otpor. U tom slučaju Vi ćete morati na ubijate svoje građane, jer ćemo se mi braniti iz njihovih domova«.
Italijanska vojna komanda je nekoliko dana ostala nijema na taj odogovor. Tada je, umjesto otvorene upotrebe sile, došlo do primjene lukavstva sa italijanske strane, kojemu Crnogorci u egzilu, tada, nijesu bili vični. Da bi na što bezbolniji i efikasniji način pacifikovali Crnogorce u Gaeti, te da bi sproveli u djelo koncept njihovog razoružanja i rasturanja italijanska vlada je u Gaetu poslala izaslanika svog ministarstva vojnog iz Rima pukovnika Garacianija, sa zadatkom da saopšti Crnogorcima određene »važne poruke«.
U glavnu gradsku utvrdu u Gaeti pozvani su Crnogorci, oficiri, vojnici i izbjeglice da dođu, jer je objavljeno da ih emisar Graciani tamo čeka. U kasarnama ostali su samo redari. Pukovnik italijanske vojske Gracijani je držao politički govor, prema kome su se prisutni Crnogorci s gorkim i ironičnim osmijesima odnosili. Kad je to okončano, i kad su se vratili u kasarne, našli su ih iste opsadirane od strane italijanskih vlasti, odnosno, vojske, dobro naoružane.
Crnogorski egzilanti su provalili opsadu koju su činili italijanski vojnici da bi prodrli u kasarne. Kad su ušli u njih oružja u njima više nije bilo, jer su ga Italijani već bili zaplijenili, odnosno, pokupili i odnijeli. To je Crnogorcima vrlo teško palo. Neki, poput majora Jovana Nikolića su pokušali da izvrše samoubistvo (pucao je Nikolić iz protesta sebi u grudi), zbog toga što su na takav podmukli način razoružani.
Potom su Italijani krenuli da razoružaju crnogorsku Narodnu gardu, koju je predvodio major Dušan Stankov Vuković. Pukovnik italijanske vojske Đuzepe Boreli je u tome bio predvodnik. Došlo je do žestoke svađe i otpora Crnogoraca. Oružani obračun bio je na pomolu. Italijanski vojnici bili su sa oružjem »na gotovs« prema Crnogorcima, a pukovnik Boreli im je rekao: »Ili ćete ići u Jugoslaviju ili na groblje«. Tada mu je odgovorio crnogorski oficir Dušan S. Plamenac »Ni jedno, ni drugo. Treba biti junak pa ubiti junake a Vi to nijeste. Kao koza si bježao s Kaporeta, pa se sada junačiš na šaku ljudi koji nemaju oružja, ali više imaju obraza nego cijela Italija«. Potom je uslijedila kulminacija u svađi, a na koncu pukovnik Boreli se povukao sa svojim snagama. To je bio crnogorski odgovor postupcima italijanskih vlasti koji su nastojali na nasilno deportuju Crnogorce u Kraljevinu SHS. Tome je pružio otpor i Marko Vučeraković, komandant 3 bataljona crnogorske vojske u Sulmoni. On lično i ljudi oko njega nijesu deportovani, ali je većina njegovog bataljona sprovedena u Peskaru i ukrcana na parabrod i otplovila morem za Kraljevinu SHS. Crnogorci su bili primorani da napušte Italiju. Vratio se značajan broj emigranata u Kraljevinu SHS; a mnogi su otišli u SAD, Argentinu, Rusiju, Tursku, Albaniju, Bugarsku, Francusku, Belgiju, Austriju i druge zemlje. Krsto Popović je odlučio da ide u Argentinu.
Septembra 1921. godine Krsto Zrnov Popović je sakupio ostatke Crnogorskih trupa pred kasarnom 4 bataljona u Gaeti i održao im je jedan govor, u kojemu je naveo i ovo: »U Crnoj Gori ne gleda se jednako na sve nas. Za one koji tamo vladaju, nas nekolicina smo krivi, a ostali ne. Ali niko nije prav, kao što za nas niko od njih nije dobar. A pogrešno je ono što oni misle o nama i ono što mi mislimo o njima. Na obije strane ima mnogo i mnogo dobrih i poštenih, ali malo pametnih. A kad ljudi izgube pamet i prisebnost, onda im ni poštenje ne ide od ruke. Ja u Crnu Goru neću, da me ulica vuče na preslušanja i za mnom udara u lame. Skloniću se negdje u svijetu i čekati, neće li me neki od onih što kažu da su veliki, optužiti za izdajstvo Otadžbine. Tada ću doći na Cetinje da odgovoram po takvoj tužbi i da raspravimo pitanje ko je izdajnik? Vi idite kući. Znam da će Vas vrijeđati, ali te uvrede lakše ćete podnositi jer znate da će se i oni jednoga dana od toga kajati. Kajaće se kada uvide da ono vezivanje magaradi pred dvorom kralja Nikole na Cetinju, nije samo naše poniženje, nego i njihovo. Sada mi proždiremo kruške, a poslije ćemo ih proždirati zajedno sa njima«.
On im je, dakle, u tome govoru, čiji smo dio prijethodno citirali, preporučivao da, ako hoće, sami, na dobrovoljnoj osnovi, te na osnovu vlastitog traženja i individualnih odluka, kao što su mnogi tako već bili, prije ili kasnije, odlučili lično, u tome vremenu, da se ako hoće repatriraju, i pristanu na to, ako hoće to, ali kad se vrate u Kraljevinu SHS, pozvao ih je, apelovao je na njih, da oni više ne treba da stradaju, t.jj, sugerisao im je da čuvaju sebe i svoje porodice od pogroma vlasti, koji je bio realan i koji će se zbiti,i da oni, crnogorski emigranti, dosljedno, nastave političku borbu za Crnu Goru, kad se vrate u okupiranu domovinu Crnu Goru. Nije ih Krsto Popović ubjeđivao da vode, po povratku u potlačenu domovinu, novu oružanu borbu, već im je, humano, govorio, sa ciljem da budu spašeni, da više ne treba trpe nove torture, ali da je nužno da ostanu istrajni u borbi za crnogorsku slobodu i državnost, u novim okolnostima i sugerisao im je, tada, da se uključe u aktuelnu, političku, organizovanu, partijsku borbu u redovima crnogoroskih federalista, pokreta državotvoraca Crne Gore.
Mnogi crnogorski gaetanci, kad su se vratli, bili su ponižavani, hapšeni vrijeđani i sudski osuđivani od strane okupacionog režima. Krsto Popović nije htio da se vrati u KSHS, već je otišao daleko od mučeničke Crne Gore i to januara 1922. iz Napulja (Italija) u Argentinu i tamo je on živio, kao izgnanik, do 1928. kada se vratio u Evropu; boravio je najprije, po povratku, u Italiji i potom u Francuskoj, a 1929. naselio se u Belgiji, u kojoj je ostao do kraja 1931, kada se nakon amnestije vratio u Kraljevinu Jugoslaviju.
