Teško je objašnjivo opšte zadovoljstvo rezultatima popisa. Gotovo horski, sve političke strukture izražavaju ili su izrazile radost onim što je vrhovna državna statistika proglasila za konačne rezultate procesa koji je, blago rečeno, kontroverzan. Gotovo svi aspekti, od tehničkih do samog ambijenta u kome se održavao, bili su opterećeni konturniranom agresijom, eufemistički rečeno, trećim stranama.
Medijsko-obavještajna kampanja u režiji zvaničnog Beograda i nešto manje zvanične Moskve ipak se pokazala nedovoljna za tektonske poremećaje u etnonacionalnoj konfiguraciji Crne Gore. Ipak, uspjela je u kreiranju trendova i de facto zaustavljanju procesa završetka konstitucije crnogorske nacije.
298
Okolnost da je u totalu, bez obzira na metodloške gimnastike, broj nacionalnih Crnogoraca opao jednako kao i broj govornika crnogorskog jezika uznemiravajući je parametar za dalje razmatranje savremenog nacionalnog pitanja.
Međutim, posebno je alarmantna diskrepancija koja postoji u odnosu na procenat nacionalnih Crnogoraca i govornika istoimenog jezika. U tom rascjepu krije se nova podvala velikosrpskog projekta koji ne postoji bez Crne Gore. Dualnost Crnogoraca po ugledu na sličan koncept u Ukrajini je egzistencijalna opasnost za suštinske državne i nacionalne emancipacije cijelog društva.
Umjesto totalne negacije nacionalne samobitnosti novi model, po uzoru na sedmobataljonski SNP, kreira Crnogorca čiji svi ostali nacionalni i enticki atributi imaju srpski karakter. Na taj način se postepeno obesmisljava cijeli kocnept obnove državne nezavisnosti I konačno zaokruživanje nacionalne svijesti.
Ne treba dalje ići od sumorne statistike da upravo u lokalnim sredinama gdje vlast vrše trofejni primjerci četničke demokratije većinu stanovništva čine Crnogorci. Ta vrsta konfuzije, nedovršenosti i sveopšte površnosti ostavlja ogroman potencijal za kreiranje odnosno insistiranje na dualnosti. Jednako kao i na daljem trovanju crnogorskog društva antizapadnjaštvom i konzervativnim idejama.
Model koji inspiraciju crpi iz pseudoistorijske i mitomanske interpretacije dinastije Petrović Njegoš, Crnogorce grupiše kao dio šire etnonacionalne grupe koja govori srpski i vjeruje srpskoj crkvi. Tako definisan Crnogorac je prihvatljiv a uskoro i poželjan velikodržavnom imperijalizmu.
Istovremeno, popisni rezultati jasnije nego ikad pokazuju sve nedostatke dosadašnje nacionalne strategije. Prepušteni provincijalnom duhu, bezidejnosti i narcizmu malih razlika doskorašnji nacionalni radnici ponašali su sve više kao pijačni preduzetnici nego intelektualci i umjetnici.
Nesporno je da ovogodišnji popis zahtijeva novu nacionalnu strategiju, naravno uz onu državnu, koja treba da ponudi odgovor na najmanje dva kobna procesa koja će velikosrpski nacionalizam maskiran u politiku srpskog sveta pokušati da nametne.
Uz insistiranje na dualnosti Crnogoraca nastavak donosi regionalizaciju nacionalnog pojma. U nedostatku institucionalne infrastrukture za rad na nacionalnoj strategiji - ključne institucije kulture su ili potpuno preuzete ili se na njih ne možemo osloniti.
Potrebna je gerilska, subverzivna aktivnost crnogorskih intelektualca fokusirana prvenstveno na konceptualizaciju novih pojmova i kategorija, a zatim i na njihovo publikovanje. To je istorijska odgovornost ove generacije istoričara, politikologa, sociologa, novinara i pisaca koja po važnosti možda i nadilazi samu obnovu nezavisnosti jer je čini trajućom.
