Riječ je o ličnosti koja simbolički i faktički predstavlja najviši domet izdaje i kvislinškog djelovanja u negiranju crnogorske nezavisnosti i državnosti i svega što je stoljećima krasilo crnogorsko biće, tradiciju i običajnost.
Marko Daković je u tome bio neprikosnoven – kako po destruktivnoj ideološkoj zaslijepljenosti i mržnji prema sopstvenoj državi i narodu, tako i po političko-državnoj neznavenosti i naivnosti u dugoročnom sagledavanju posljedica svog pogubnog djelovanja.
Andrija Radović je pri njemu bio, kolokvijalno rečeno, prava „mala maca“. Radović je bio izdajnik klasičnog tipa; sitni prevrtljivac i petstokupljevina, Pašićev ližisahan, koji nije krio svoje nečasne namjere.
IDELAN ZA BEOGRAD
Daković je, pak, bio ideolog u pokušaju – prototip „poštenog Crnogorca“ ili crnogorskog „intelektualnog“ gubitnika i izdajnika pod maskom borca za socijalnu pravdu, koji je služio beogradskim manipulantima kao idealno oruđe za zavođenje crnogorskog naroda za Goleš planinu i konačnu realizaciju beogradskih okupacionih namjera.
Daković je bio taj sitni piončić pomoću koga su Nikola Pašić i regent Aleksandar vješto i uspješno izigrali iskrene nade crnogorskog naroda da će se ravnopravno ujediniti sa ostalim južnim Slovenima u jednu veliku državu.
GRJEHOVI
Nije najveći grijeh Marka Dakovića pokušaj atentata na knjaza/kralja Nikolu; to ne dobacuje do najvećeg Dakovićevog nepočinstva.
Štoviše, takav pristup predstavlja svojevrsnu Dakovićevu aboliciju, umanjivanje njegovih zločina. Osnivači „škole“ koja nosi ime po Marku Dakoviću su jedva dočekali takvu nedorečenost ili podbacivanje. Trljali su zadovoljno ruke, misleći kako će suština Markove (i njihove) nečasne rabote ostati nezapažena. Jer, što se ne reče, ka' da nije ni bilo - kaže stara crnogorska izreka.
Najveći Markov grijeh nije atentat na Nikolu, već njegovo nečasno i aktivno učešće u srpskoj okupaciji Crne Gore, koja je počela u oktobru 1918.
Daković, doduše, nije bio u Crnoj Gori u momentu kada su regentovi „oslobodioci“ zauzimali već oslobođenu zemlju. Ali, pojaviće se ubrzo. Lažni „oslobodioci“ su prije njegovog dolaska zaveli policijski čas i zabranu kretanja, čime su označili (i ozvaničili) početak okupacionog stanja. Suština tog čina bila je u tome da je sa zabranom kretanja ukinuta i sloboda političkog djelovanja - što crnogorski intelektualci još ne shvataju.
Sve što se događalo u narednih tridesetak dana, uključujući i tzv. Podgoričku skupštinu, bila je samo okupaciona predstava i političko-vojni igrokaz, kojim je trebalo stvoriti privid demokratičnosti da bi se okupacija hokus-pokusom premetnula u „oslobođenje“, a plemenite narodne težnje za ujedinjenjem zloupotrijebile i svele za niske regentove ciljeve.
To je beogradski „politički“ izum koji je uspješno funkcionisao i 1989. godine.
Marko Daković u oktobru i početkom novembra 1918. nije bio ni na Cetinju ni u Podgorici. Nije učestvovao na Podgoričkoj skupštini, čija je jedina uloga bila da po pripremljenom scenariju i pod maskom demokratičnosti, na sraman i prijevaran način, nadvikivanjem i prijetnjama, u okruženju srpskih topova i četnika Koste Pećanca, ukine crnogorsku državu i pripoji je Srbiji kao običan okrug.
DUH IZDAJE
Dakovića tu nije bilo, ali je sve na tom izdajničkom skupu bilo izvedeno u duhu njegovog višegodišnjeg izdajničkog djelovanja.
Zbog toga su ga učesnici Podgoričke skupštine i stavili na čelo tzv. Izvršnog narodnog odbora od pet članova, koji je po naivnoj zamisli njegovih osnivača, trebalo da preuzme ulogu nekakve crnogorske vlade. Kakva farsa! Izgleda da su ti jadnici zbilja vjerovali da će predstavljati crnogorsku vlast!
Ali, nije moglo bilo govora o tome.
Istinski vladar Crne Gore je još od oktobra 1918. bio srpski general Dragutin Milutinović, kome je regent prethodno naložio da „pri radu Crnoj Gori ne bude meka srca“ i koji je po regentovim uputstvima, bio dužan da osim vojne okupacije Crne Gore, omogući sve što je potrebno Svetozaru Tomiću, Pašićevom specijalisti za realizaciju farse o „ujedinjenju“.
Sve je to okončano baš onako kako je Pašić zamislio i naložio. Marko Daković je stigao već za koji dan i zasio na čelo Izvršnog narodnog odbora, klasične kvislinške tvorevine pod direktnom kontrolom Dragutina Milutinovića.
Daković je tokom decembra 1918. u potpunosti opravdao taj izbor. Imao je ključni uticaj na tzv. „organizovanu omladinu“, bjelaški bašibozuk skupljen s koca i konopca, koji je od dolaska srpskih trupa i zavođenja okupacionog stanja, aktivno sprovodio teror i progon nad svima koji nijesu bili spremni da zgaze crnogorsku državnost i vjekovnu slobodarsku tradiciju.
BOŽIĆNI USTANAK I DAKOVIĆ
Daković je u tom svojstvu odigrao ključnu ulogu u gušenju Božićnog ustanka. Jer, kako svjedoči Dragutin Milutinović, upravo je na Dakovićev poziv „organizovana omladina“ pohrlila na Cetinje, ojačavajući položaje okupacione vojske.
Nakon gušenja Božićnog ustanka i masovnih progona i hapšenja crnogorskih patriota, u potpunosti se pokazalo izdajničko lice Marka Dakovića. Dragutin Milutinović svjedoči da je taj kvisling htio da se tokom januara i februara 1919. obračuna sa crnogorskim rodoljubima i protivnicima okupacije.
Zvuči paradoksalno, ali upravo je okupacioni zapovjednik Crne Gore, general Milutinović bio taj koji je tokom januara i februara 1919. preduzeo mjere kojima je Dakovića i njegove kompanjone iz Izvršnog narodnog odbora osujetio u njihovoj namjeri i priveo k poznaniju njihovog podaničkog (ne)prava, pojašnjavajući im da je on kao regentov okupacioni general jedini gospodar Crne Gore.
Sa time je započeo i proces Dakovićeve marginalizacije i famoznog bjelaškog „razočarenja“.
Svakako ne zbog prirode „ujedinjenja“ i neostvarenih nada, već zbog toga što Milutinović nije dozvolio Marku Dakoviću da se obračuna sa crnogorskim patriotama i narodom još tada.
UBISTVO CRNE GORE
Sami Milutović je smijenjen već početkom marta 1919. godine. Nije jasno zbog čega. Zamijenio ga je srpski general Milorad Mihailović, iza koga je ubrzo u Crnu Goru stigao i specijalni regentov povjerenik Ivan Pavićević. Pavićević je suštinski bio guverner Crne Gore i sa Mihailovićem je, nadalje, u direktnom dosluhu sa regentom Aleksandrom, sprovodio hajke, progone i paljevine po Katunskoj nahiji, Nikšićkom okrugu, Rovcima i drugdje.
Ono što su njih dvojica učinili od marta 1919. do marta 1920. bilo je upravo ono što je htio Marko Daković: ubistvo Crne Gore koje Beograd i danas uporno prećutkuje.
Taj zločin nad crnogorskim narodom pokazuje da Daković nije marginalizovan zbog svojih namjera o radikalnom obračunu sa crnogorskim patriotama i narodom, već samo zato što se zanio. Daković je, avaj, ispoljio težnju da bude vlast u Crnoj Gori, što se nikako nije uklapalo u beogradske okupacione planove. Da je to bilo tako, svjedoči okolnost da za razliku od nesuđenog crnogorskog vladara Marka Dakovića, njegova „omladina“ nije marginalizovana – jer je njeno djelovanje bilo upravo ono što su priželjkivali Nikola Pašić i regent Aleksandar.
Ta neobuzdana rulja je još dugo djelovala u različitim formama – kao što su bile kontrakomite i leteće čete. Suština je da su i dalje ubijali, pljačkali, rušili i palili po crnogorskim selima pod neposrednom komandom srpskih oficira, a često i skupa sa okupacionom vojskom. Klasična kvislinška rabota.
GUBITNIK
U takvoj perspektivi postaje jasno da zločinačko-gubitnička uloga Marka Dakovića ima nesagledive, epske razmjere. Zbog toga u prvom planu ne može biti to što je bio atentator na knjaza/kralja Nikolu, niti što je kasnije iz petnih žila radio na svrgavanju kralja Nikole i ukidanju crnogorske države i nezavisnosti i negiranju crnogorskog imena.
Najteži Dakovićev zločin je:
1) Što je u decembru 1918. kao čelnik tzv. Izvršnog narodnog odbora predano i aktivno radio na ideološkoj i faktičkoj mobilizaciji dijela Crnogoraca (tzv. „organizovana omladina“) zarad njihovog stavljanja u službu okupacione sile, gušenja Božićnog ustanka i očuvanja već uspostavljenog okupacionog stanja;
2) Što je, kao već osvjedočeni kvisling, nakon krvavog gušenja Božićnog ustanka i masovnog progona i hapšenja koja su uslijedila, a u kojima je imao lidersku ulogu, namjeravao da tokom januara-februara 1919. upotrijebi već mobilisani bjelaški bašibozuk za konačni masovni obračun sa crnogorskim patriotama, od kojih su većinu činili civili.
Dakoviću zbog nečasne i sramne uloge koju je odigrao 1918-1919. godine pristaju samo dvije kvalifikacije – izdajnik i kvisling.
Zbog toga „medalju“ koja po njemu nosi ime ima smisla dodjeljivati samo njegovim ideološkim i političkim nasljednicima i istomišljenicima i to za naročito iskazanu izdajničku djelotvornost u negiranju i rušenju crnogorske nezavisnosti i državnosti - koja bi potencijalno mogla „dogurati“ i do kvislinške uloge.
Što u osnovi obuhvata smisao i svrhu osnivanja istoimene „škole“.
