Nikad pokoreni barjaktari crnogorske slobode

Državna politika Kraljevine Srbije, njenog Dvora i nekololiko Vlada, dugi niz godina klevetala je diplomatsko-propagandnim i agenturnim putem u međunarodnoj javnosti državu Crnu Goru, njenog kralja Nikolu i Vladu, u domovini i u egzilu, te crnogorsku vojsku, sa ciljem njihove diskreditacije i kompromitacije, kako bi ostvarila primarni cilj - zauzimanje i aneksiju Crne Gore. 

U tom smislu je srpska (srbijanska) politika i njena diplomatija i agitacija, isticala i laži o tome da je srbijanska (srpska) vojska »oslobodila Crnu Goru« 1918. godine. 

Te laži su crnogorski Dvor i Vlada odlučno i argumentovano demantovali nebrojeno puta u međunarodnim krugovima i javnosti. Tako je znameniti crnogorski suverenista, politički emigrant u Francuskoj od 1916. godine, advokat Vladimir Đurov Popović (Jabučanin), iz Cetinja, ministar pravde Kraljevine Crne Gore u egzilu, bivši predsjednik cetinjske i nikšićke opštine, bio jedan od brojnih crnogorskih prvaka i pregaoca u odbrani Crne Gore, koji je kategorički oporgavao te srbijanske (srpske) klevete i laži usmjerene protiv Crne Gore i prava na opstanak i suverenost crnogorskog naroda. 

Vladimir Đ. Popović

Naime, advokat Vladimir Đ. Popović, predsjednik Komiteta crnogorskih izbjeglica i ministar Kraljevine Crne Gore, te prvi crnogorski sineasta, je u »Glasu Crnogorca«, krajem 1919. godine, u autorskom tekstu-reagovanju, pod naslovom »Zvanična priznanja i zvanične laži«, između ostalog, napisao i sljedeće:

»Laž je da je srbijanska vojska oslobodila Crnu Goru. Crnu Goru napustile su austro-ugarske trupe tek poslije primirja i na osnovu istoga. Oslobođenje Crne Gore posljedica je pobjedonosnih Saveznika nad Centralnim silama, za koju je Crna Gora prinijela na žrtvu skoro polovinu svoje vojske. 

Posljednje ostatke austrijske vojske razoružao je i uništio sam narod crnogorski; srbijanska vojska nije ni vidjela jednog neprijateljskog vojnika u Crnoj Gori niti ispalila jedan jedini fišek na austrijsku vojsku a kamo li da je Crnu Goru oslobodila oružanom rukom.

Naprotiv, ulazak srbijanske vojske u Crnu Goru nije značilo njeno oslobođenje, nego ropstvo, gore i sramnije od onog pod Austrijom, gore i od onog što je srpski narod preživio pod Turcima. 

Kad bi u Beogradu imali imalo obraza oni se ne bi lažno hvalili da su oslobodili Crnu Goru, jer ulazak srbijanske vojske u Crnu Goru predstavljaće vjekovima, blagodareći pokvarenim upravljačima srbijanskim, jednu sramnu stranicu u istoriji Srbije i njene vojske, hiljadu puta sramniju od Đunisa i Slivnice, jer ove su sprali Kumanovo i Bregalnica, a sramni zločin prema Crnoj Gori ostaće vječit« [1].

Okupatorski velikosrpski režim pod kamuflažom »ujedinjenjenja« od kraja 1918, a posebno godinama potom u kontinuitetu je ubijao, hapsio, mučio, zlostavljao branitelje Crne Gore i njene slobode i državnosti i pripadnike njihovih porodica i njihove rođake. 

Među uhapšenima i mučenima bio je, u tome vremenu, pored ostalih, i arhimandrit autokefalne Crnogorske crkve, zelenaš, ustanik, suverenista, patriota Maksim Pavićević, odan Crnoj Gori, zbog čega je i stradao od okupatorske vlasti i bio mučen i zatvoren.

Arhimandrit Maksim Pavićević

Crnogorski ustanici i komiti su jula 1919. otišli u crkvu u Župi Nikšićkoj da od arhimandrita Crnogorske pravoslavne crkve Maksima Pavićevića zatraže pričest i blagoslov u pogledu njihove borbe. 

Arhimandrit Maksim Pavićević je, budući da je i sam bio crnogorski ustanik, rado udovoljio njihovoj želji. Srpske vlasti i domaći bjelaški renegati u službi Beograda su doznali za to i izvršili su atak na crkvu u kojoj je služio. 

Na crkvu u Župi Nikšićkoj su pucali iz topa, a arhimandrita Maksima Pavićevića su uhapsili, tukli ga, mučili i na kraju utamničili. 

U zatvoru je Maksim Pavićević preživio pravu torturu. To konstatuje i beogradski list “Tribuna”, organ Radikalne stranke Nikole Pašića, u broju od 23. novembra 1920, đe optužuje Srpsku demokratsku stranku Ljubomira Davidovića da je u Crnoj Gori uvela krvavi režim. 

Taj list pod egidom Nikole Pašića, ipak, priznaje počinjene zločine na prostoru Crne Gore od strane srpske vojske. U tome članku, uz ostalo, beogradski list »Tribuna« veli i ovo: 

»Vi ste oni koji su primorali arhimandrita Pavićevića da čisti vaše klozete« [2].

U okupiranoj Crnoj Gori srpske (srbijanske, pod egidom KSHS) militarne vlasti i crnogorski renegati su kuću generala Milutina M. Vučinića na Vranjske njive kod Podgorice tada opljačkale i zapalile. 

Učinjele su to regularne srpske oružane vojne formacije, bjelaška organizovana »omladina i druge militarne grupe predvođene jednim majorom i jednim poručnikom srpske vojske. 

One su spalile »kuću brigadira Milutina Vučinića i njegove braće i rođaka na Vranjskim Njivama. Jedan đevojka iz te kuće pokušala je da spasi svoju »škrinju« sa đevojačkom opremom, zbog čega je došlo do tuče između nje« i jednog srbijanskog poručnika« pri čemu je ovaj, kako se priča, izvukao »deblji kraj«. 

Poslije ovog slučaja, svi Vučinići, kao i njihovi bližnji koji su bili sposobni za oružje odbjegli su u planine. Nijesu se odmetnuli samo oni nad kojima su represalije već bile izvršene, nego i oni koji su te represalije očekivali zbog solidarnosti sa prvima. Ovo je naročito zapaženo u selu Crnci i Rijeka Piperska« , piše Nikola Tomanov Zec u svojim zabilješkama.[3]

Spomenica Božićnog ustanka

U rodoljubivoj pjesmi »Smrt ili sloboda« autora R. Dedovića, napisanoj u Marselju decembra 1919. godine, a objavljenoj u emigranskom »Glasu Crnogorca« i »Državnom kalendaru kraljevine Crne Gore za 1920«, nalaze se i ovi stihovi: 

»Pregledajte brda i doline/ Viđećete grdne ruševine/ I od skoro crne paljevine/ Kod Morače na Vranjinske Njive/ Bjele dvore vojvode Mijajla/ Pune nekad gospodstva i sjaja/ Zapališe dom junaka starih/ Obijesni Huni i Tatari/ Što ne šćeše njegovi sinovi/ Srbijanski postati robovi /«.

Poznati crnogorski književnik Jevrem Brković u komitskoj baladi “Dan kada je kula Vojvodina gorjela” navodi i ovo: 

“Cijele te noći je veliko kolo palikuća/ oko Kule igralo, pucalo i pjevalo/ I zbog Oca!/ I zbog sina!/ Gori kula vojvodina/”

Crnogorska izgnanička vlada na čelu sa premijerom Milutinom M. Vučinićem tražila je svojom notom od 15. aprila 1922. da Đenovska konferencija formira naročitu komisuju sa svrhom da istraži, istipa i utvrdi štetu i zločine koju je pretpjela i koje je dožvijela Crna Gora od strane srpskih trupa. 

U tom obraćanju dostavljen je i dokumentacioni materijal o stradanju crnogorskog naroda, sadržan u publikacijama “Dokumenta o zvjerstima Srbijanaca u Crnoj Gori” i “Zvjerstva Srbijanaca u Crnoj Gori”. 

Crnogorska izgnanička Vlada, predvođena divizijarom Milutinom Vučinićem i poslije toga nastavila je da vrši snažnu diplomatsku kampanju kako bi se crnogorsko pitanje postavilo na dnevni red Đenovske konferencije. 

Kralj Nikola u emigraciji u Francuskoj

Tako je Vlada generala Milutina Vučinića, sa njegovim potpisom, dostavila, notom od 18. aprila 1922. »Zakon o zaštiti države SHS«, ističući i eksplicirajući da je on uperen protiv časti, prava i dostojanstva crnogorskog naroda i da ga Srbija primjenjuje u Crnoj Gori tako svirepo da to “vraća nas u vrijeme srednjevjekovne inkvizicije”. 

Crnogorska nota poslata Đenovskoj konferenciji 2. maja 1922. godine, ukazuje na hapšenja i progone koje srpske vlasti čine po Crnoj Gori, sa zahtjevom da međunarodni faktori učine kraj crnogorskim mukama. Nota Crnogorske Vlade adresirana Đenovskoj konferenciji od 3. maja 1922. godine sadrži i tvrdnje da srpske vlasti namjeravaju da izvrše pokolj crnogorskih prvaka i tom aktu se apeluje, vapi za pomoć i zaštitu. 

Delegacija Crnogorske Vlade poslata u Đenovu na međunarodnu Konferenciju izdavala je redovno svoje kominikeje i dostavljala ih učesnicima Konferencije itd. 

Ukupna aktivnost Crnogorske Vlade, na čelu s divizijarom Milutinom M. Vučinićem, u pogledu skretanja pažnje Đenovske konferencije na crnogorsko državno pitanje, nije donijela plodonosan rezultat. 

“U vrijeme konferencije u Đenovi, ondašnji rektor Đenovskog Univerziteta Fedoci, čuveni profesor pokazao je, sa stanovišta međunarodnog prava, da Crna Gora nije izbubila svoj državni suverenitet. Ali konferencija u Đenovi nije razmatrala Fedocijev memorandum”, piše dr Jožef Bajza u djelu “Crnogorsko pitanje”, treće izdanje, Podgorica, 2001, str. 52. 

Profesor doktor Prospero Fedoci, prijatelj Crne Gore i branilac njenih legitimnih prava, napisao je brošuru “Pravna i međunarodna situacija Crne Gore” koja je upućena učesnicima Đenovske konferencije. Treba reći i to da je predsjednik Centralnog komiteta za Crnu Goru u Napulju napisao knjigu s naslovom “Srbija i Crna Gora”, koja je bila namijenjena diplomatama skupljenim na Đenovskoj konferenciji [4]. 

Povodom smrti crnogorskog premijera u egzilu generala Milutina Vučinića (on je naprasno umro u Rimu, 31. avgusta/ 14. septembra 1922, dje je potom i sahranjen), stigao je na adresu crnogorske vlade i njenog ministra spoljnih poslova dr Pera Šoća veliki broj telegrama sa izrazima saučešća od mnoštva istaknutih italijanskih intelektualaca, profesora, pjesnika, političara, prijatelja Crne Gore. 

Dr Pero Đurov Šoć

Tako je, recimo, prof. dr Pjetro Amoroso, predsjednik Centralnog Komiteta za nezavinost Crne Gore, sa sjedištem u Napulju u telegramu povodom smrti divizijara Milutina Vučinića rekao ovo: 

»Nad njegovim grobom ne treba liti suze, već izgovoriti: Živjela slobodna Crna Gora. Zajedno ćemo oplakivati grobove prognanih heroja nad oslobođenim Cetinjem«. 

A Karmino Galo, generalni konzul Crne Gore u Bariju (Italija) je u nekrologu generalu Vučiniću tada rekao: 

»Nesrećna Crna Gora njegovom smrću izgubila je ne samo heroja već i neumornog borca za njenu obnovu i nezavisnost«. 

Jedno italijansko udruženje povodom Vučinićeve smrti istaklo je da je on bio »slavni prognanik i nikad pokoreni barjaktar crnogorske slobode«. [5]