U knjizi “Off the map: the story of the suppression of Montenegro: the tragedy of a small nation” (Izbrisana sa mape, uništenje Crne Gore-tragedija male nacije, 1921), profesor iz Vinčestera (Velika Britanija), Aleksandar Divajn konstatuje, između ostalog, i činjenicu da je predsjednik vlade Kraljevine Srbije Nikola Pašić stalno na dvoru u Petrogradu intrigirao i harangirao protiv politike crnogorskog dvora i suverena kralja Nikole I Petrovića Njegoša.
Profesor Aleksandar Divajn
On vjerodostojno saopštava i to da je carska ruska državna politika podržala Srbiju i njenu vlast u akcijama protiv crnogorske države i dinastije. Rusija je podržala planove i namjere, kako znatno prije, tako i tokom prvog svjetskog rata, da Crna Gora bude pripojena Srbiji, jer je Srbiju smatrala svojim favoritom na Balkanu, preko koje bi ostvarivala svoj geostrateški, politički, vojni i drugi uticaj.
Srbija i njen premijer Pašić dobili su u velikosrpskim planovima aneksije Crne Gore podršku ruske diplomatije, te je zajedno sa terorističkom organizacijom „Crna ruka“ i njenim oficirima i agentima rovarila protiv Crne Gore, njenog vladara i vojske i u prvoj fazi prvog svjetskog rata.
33Prof. Aleksandar Divajn u navedenoj knjizi bilježi tu anticnogorsku kampanju, odnosno, zavjeru protiv crnogorske države i dinastije u sadejstvu Rusije i Srbije, kao što istorijski pouzdano svjedoči o djelovanju „Crne Ruke“ protiv Crne Gore, odnosno, o tome kako je i zašto velikosrpska „Crna ruka“ u crno zavila Crnu Goru.
On svjedoči kako je vlast Francuske radi ostvarenja svojih geostrateških, političkih, ekonomskih i drugih ciljeva bila ne samo zaštitnik, nego i podržavac Srbije u njenoj beskrupuloznoj akciji destrukcije Crne Gore.
U nastavku knjige Aleksandar Divajn saopštava:
AUSTRIJA PROTIV RUSIJE
Gospodin Pašić je činio sve kako bi zadobio povjerenje Rusije, a kako bi uspio u toj namjeri, nikada nije propustio priliku da pokaže svoje neprijateljstvo prema Austrougarskoj. Lukavstvo je prošlo uspješno, a njegova zemlja, koja je do tada bila austrofilna, postala je najpaženije dijete slovenske majke hraniteljke odnosno Rusije.
Siguran u rusku podršku, šef srpskih radikala spletkario je na carskom sudu u Petrovgradu, bacajući sumnju na starog miljenika, princa Nikolu od Crne Gore. [1]
Ohrabren njegovim uspjehom, i dobivši ruku pomoći Ruske diplomatije, Pašić je zajedno sa „Crnom rukom“ odlučio da se otvoreno bori protiv Crne Gore i njenog suverena.
Nikola Pašić
„Crna ruka“ i Pašić su uzeli milione dinara koji su bili namijenjeni hiljadama vojnika (koji su samo postojali na papiru) i počeli kampanju u štampi, kupujući i podmićujući ruske, njemačke austrijske i francuske novinare.
Naredba je bila kompromitacija crnogorskog vladara. Istovremeno koristili su sva sredstva kako bi uništili međunarodni ugled države Crne Gore i spriječili ulaganje stranog kapitala u prirodne resurse ove zemlje.
Zatim 1907. godine desila se Bombaška afera na Cetinju (zavjera ubistva kralja Nikole), „državni udar“ koji je pripremila Austrija za aneksiju Bosne i Hercegovine.
U ovoj zavjeri, Cetinje je optužilo Beograd za aktivno učešće u zavjeri. Osim sudskog procesa na Višem sudu u Cetinju, gdje su srpski agenti bili strogo kažnjeni, Crnogorci su ćutali na tu temu. Zašto? Da li zato što je princ Nikola prezirao uvredljive klevete? Ili u nedostataku sredstava za borbu protiv novu afere u štampi? Ili opet, da li zato što je Nikola bio siguran u podršku Velikih sila, s kojima je bio povezan brakovima svojih kćerki? Pa ipak, činjenica je da nikada nije shvatio vrijednost i snagu ove afere, koja se od tog trenutka a naročito tokom rata, vođena tako bespoštedno i metodično.
CRNA RUKA
Toliko o Pašićevim anti-crnogorskim postupcima i „Crnoj ruci“ vani, ali druga opasnija propaganda započeta je u samoj zemlji.
Dobro znajući da je Crna Gora dobijala svoju moralnu snagu od ličnosti svog suverena, nova propaganda srpskih političara usmjerena na rušenje sigurnosti njenih subjekata i nepriznavanja postojanja države, tako da se mogu srušiti, kada dođe pravi čas, i na najmanji potres.
Pukovnik Dragutin Dimitrijević Apis, šef Crne ruke
U tom cilju beogradski političari su ubijedili stotine mladih Crnogoraca da uče srpske škole (gdje su živjeli u atmosferi lišenoj političkog morala), podstičući ih protiv svoje zemlje i šaljući ih da podstaknu crnogorski narod protiv lokalnih vlasti, Vlade, a najviše protiv kralja. Nekoliko protesta je brzo ugušeno, ali osjećala se neka vrsta opšte latentne dezorijentacije a ljudi su počeli da gube povjerenje u sebe i budućnost svoje zemlje.
BALKANSKI RATOVI
Takva je bila politička situacija u Srbiji i Crnoj Gori u predvečerje Prvog balkanskog rata. Beograd, zauzet tajnim pripremama za borbu protiv Turaka, tada je zaustavio svoju anti-crnogorsku kampanju.
Ali ubrzo nakon prvog uspjeha počela je nova kampanja, žustrija i agresivnija.
,,Crna ruka“ uvijek usmjerena na realizaciju njihovog programa hegemonije (odnosno, pobjede stare Srbije i Makedonije) odlučila je da takođe pripoji Crnu Goru. Otuda, nove intrige, nove diplomatske kampanje, finansijska pravila, čak i planovi za velika ubistva u Crnoj Gori.
Simbol terorističke organizacije Crna ruka
Međutim Bugarska je bila nezadovoljna, gunđala je, a novi rat je prijetio. Zatim je Beograd opet mazio starog kralja Nikolu, šaljući mu depeše pune prijateljstva i bratske ljubavi. A kralj, nepopravljivi idealista, opet je bio spreman da se bori na strani Srbije! Tokom borbe Pašić i njegovi sljedbenici su ćutali, čekajući kraj novog rata.
Nakon pobjede, pretenzije ,,Crne ruke“ nijesu znale za granice, naročito kako je sada granica između dvije države išla duž sandžačkog Novog pazara, koji je pripojen Crnoj Gori.
Međutim, međunarodni događaji su ubrzali tok stvari, evropski rat je bio neizbježan. Pa opet su se pozvali na bratska osjećanja ,,dragog starca’’; i opet su pozvali u pomoć hrabre Crnogorce!
CRNOGORCI U FRANCUSKOJ
Nakon bijega pred invazijom Austrije, crnogorska vlada je prebačena u Pariz a G. Pašić je organizovao i poslao emisare u Francusku sa gosp. Vesnićem na čelu. Ovdje je počela nova kampanja kleveta u štampi, ucjena i kupovine Crnogoraca kojima su novac i lagani život više vrijedili nego ljubav prema domovini; sve vrijeme zvanična Francuska je podržavala novcem i drugim sredstvima ovu nedoličnu intrigu srpskih imperijalista.
Gospodin Vesnić i srpske diplomate su sa svoje strane obezbjedili da se ništa ne pojavi u francuskoj štampi što bi išlo u korist crnogorskog pitanja.
Kralj Nikola u Francuskoj za vrijeme Prvog svjetskog rata
Među kraljevom svitom bili su službenici Srbije i Francuske, a Vesnićeva ,,mafija’’ je imala jako laku igru sa većinom kraljevih ministara, koji su - a činjenica je da ih ne diskreditujemo – bili potpuno neupućeni iz diplomatije i nespremni za njihove vješte protivnike. Laži i klevete su činile svoje, kao što laži i klevete često uspjevaju u ovom svijetu, i Crna Gora više nije bila slobodna nacija.
Međutim, srpski imperijalisti nijesu odmah postigli potpuni trijumf. Dok je rat trajao Crna Gora je i dalje nominalno smatrana kao saveznica po oružju, a povratak kralja Nikole je obećan kada mir donese pobjedu.
KRFSKI PAKT 1917.
Dok se ova mreža intriga sve više i lukavije plela, zvanična Srbija je pripremala vojsku za Krf, kako bi okupirala Crnu Goru čim neprijatelj ode. Misija ove vojske je bila da se brzo rašire po zemlji, objave narodu kako im država više ne postoji, da su njihov kralj i vlada pod francuskim nadzorom (što uistinu i jeste bio slučaj) kao i da saveznice žele brzo ujedinjenje Crne Gore sa Srbijom.
Stranica iz Divajnove knjige
Kada je srpski bataljon na kraju stigao u Crnu Goru, za nekolika dana su ukinuli Ustav, održali izbore na njihov način i izabrali zamjenike, većinu iz Srbije. Nekolika dana su bila dovoljna da pod komandom srpskih komita, na Skupštini u Podgorici (1. decembar 1918). (–Tzv. Podgorička skupština bila je u novembru 1918-prim.N.A) na kojoj nije bilo nikakve diskusije i na kojoj je pročitan proglas, štampan godinu ranije na Krfu, na osnovu koga su kralj i država Crna Gora prestali da postoje, a da je narod želio da ga aneksira da bude pripojen Srbiji. Učinivši po volji svojih gospodara, ovaj „Skupština“, jedinstvena u istoriji svijeta, je smjesta raspuštena.
Zatim je uslijedila krvava pobuna Crnogoraca u decembru 1918 .godine a suzbili su ih francuski generali Franše d’Pere i Venel koji su imali snagu da istovremeno uguše tužni vapaj nesretne zemlje i da dopuste Srbima da postignu svoje ciljeve.
FRANCUSKA DIPLOMATIJA
Možda je korisno dati nekolika primjera kako bi se prikazala uloga koju je odigrala francuska diplomatija u nestajanju saveznice. Kako smo već vidjeli Pašićevi plaćenici, Vesnić i kompanija, stigli su u Crnu Goru sa unaprijed pripremljenim i detaljnim planom.
Prethodno su dobili odobrenje francuskih diplomata za ova djela, čin bez presedana u međunarodnim analima. Istina o ovoj tvrdnji, da je francuska diplomatija prethodno odobrila srpsku politiku, jasno se može vidjeti u stavu zvanične Francuske prema kralju Nikoli. U njihovim dopisima od 4. i 24. novembra 1918, ministar spoljnih poslova republike, g. Pišon, i predsjednik republike, gospodin Poenkare, spriječili su kralja od povratka u zemlju, istovremeno mu obećavši poštovanje ,,ustavnih institucija''.
Kralj Nikola i britanski visoki oficir u Francuskoj za vrijeme rata
Cilj je bio organizovati državni udar, proglašenje na Podgoričkoj Skupštini svrgnuće s vlasti kralja Nikolu i aneksirati Crnu Goru Srbiji, zatim da bi oprali ruke skrivali su se iza paravana ,,slobodne volje naroda''.
Prethodni tajni dogovori u Frajburgu aprila 1917. godine, između Francuske i Austrije (objavljeni u Lopinion, 24. jula 1920, kasnije u knjizi Siksta Burbonskog) na zahtjev Austrije za odvojeni mir, dopunjava našu tvrdnju. Tamo smo pročitali sledeći plan koji je predstavila francuska vlada austrijskom delegatu, grofu Reverteri: ,,Granice Srbije biće iste kao što su bile krajem jula 1914. Crna Gora će joj biti teritorijalno pripojena''.
Tako je francuska vlada čak 1917. godine već planirala brisanje Crne Gore, i dok je to radila, imala je diplomatskog predstavnika na dvoru kralja Nikole, priznavajući njegovu vladu kao vladu saveznice!" [2]
Nakon primirja u novembru 1918. i Mirovne Konferencije u Versaju, sudbina Crne Gore je zapečaćena.
Poslanici tzv. Podgoričke skupštine 1918.
Srbija u svom vlasništvu, mogla je obećati vrijedne koncesije a podrška francuskih finansijera je lako odobrena. Uz podršku Francuske, Srbija je mogla činiti kako je htjela. Velika Britanija je imala interese negdje drugo i nije željela da se zamara crnogorskim pitanjem, Italija je imala svoje posebn pogodbe sa Jugoslavijom. Predsjednik Vilson je probudio nade i ideale koji su bili osuđeni na propast - sva obećanja Crnoj Gori su se pokazala su se kao obično parče papira. (Predsjednik Vilson nije shvatio da je nemoguće voditi spoljne poslove otvoreno, na svjetlosti dana, zaista da je bio obučeni diplomata nikada ne bi pokrenuo, pobudio velika očekivanjaa potom dokazao najogorčenije razočarenje). Francuska je podrzavala Srbiju - to je bilo dovoljno“.
(Nastaviće se)
[1] Bilo je to na večeri koju je Aleksandar III priredio u čast Nikole i tada je car održao čuvenu zdravicu: ,,Mom jedinom prijatelju, Nikoli od Crne Gore’’ Rusija je bila u pozadini svih dešavanja na Balkanu, a kasnije, kada je Nikola napravio grešku prepirući se sa Rusijom oko nečeg nevažnog,da bi iznervirao Rusiju, vjerovatno ,,flertovao’’ sa Austrijom, Pašić je ugrabio priliku, uskočio i zamjenio Nikolu za Petra Karađorđevića kao carevog prijatelja.- A.D.
[2] London je u vrijeme primirja bio okićen zastavama, vijorile su se zastave Srbije, Grčke, Liberije, Portugala itd. Ali ne i Crne Gore, jedino u ratnom štabu, gdje su imali bolje pamćenje i veće poštovanje za hrabre borce od ostatka Vajthola, crnogorska zastava se vijorila.-A.D.
