Neočekivanim uspjehom Islamske revolucije 1979. okončana je era američke spoljne politike prema Bliskom istoku zasnovane na dva stuba. Decenijama nakon SAD će strateške interese, dominantno zaštita prirodnih resursa, ostvarivati oslanjajući se isključivo na Saudijsku Arabiju. Prećutno partnerstvo oslobađa tu državu bilo kakve odgovornosti za stanje u samoj državi posebno onog dijela ljudskih prava koje čini kredo američke spoljne politike.
Cijenu savezništva i zaštite prirodnih resursa, razumije se, plaćaju ne samo stanovnici Saudijske Arabije već i njeni susjedi. Stepen tolerancije je podignut na nivo koji upitnim postavlja sve ostale spoljnopolitičke ciljeve.
Stvaranje političke Alijanse demokratskih država na Zapadnom Balkanu može biti prvi znak razumijevanja specifične situacije
Slična dinamika odavno se primjećuje i na Balkanu. Ne čudi da je Svjetski ekonomski forum u decembru prošle godine litijum prozvao "naftom 21. vijeka" - tu počinje i završava realpolitika koja, ako već nije, onda će uskoro postati i zvanična prema Srbiji.
Okolnost da je ta država relativno bogata tim mineralom uz geografsku blizinu industrijskim centrima čini je ključnim činiocem za okosnicu pametne industrije političkog zapada. Prevedeno, polako ali sigurno, Srbija dobija obrise statusa kakav na Bliskom istoku ima Arabija. Činjenica kojoj se isključivo suprotstavlja manji dio briselske i još manji dio vašingtonske administracije.
Dominantno je pitanje da li Balkan dobija potpunu ili djelimičnu verziju tog pristupa.
Odnosno da li će se kao u Saudijskoj Arabiji i Srbiji u potpunosti tolerisati kršenje ljudskih prava i postepeno uspostavljanje kompetitivno autoritarnog režima. Važnije da li će permanentno maligno miješanje u okruženju, koje i sad ne nailazi na odgovor, dobiti svoj institucionalni oblik u međunarodnim odnosima.
Šteta demokratizaciji regiona i blokiranju Republike Kosova može se vidjeti na dnevnom nivou
Okolnost da se Srbiji i danas, pod krinkom izvlačenja iz ruske orbite, toleriše kolonijalno uplitanje u demokratske procese širom regiona uz akcenat na Crnu Goru i BiH, stvara dodatni strah od geopolitičkih previranja.
Obrisi te sličnosti se tu nažalost i ne završavaju. Nedavnom kupovinom francuskih borbenih aviona tipa Rafal, predsjednik Srbije Aleksandar Vučić nastavlja da odobrava zapadne vlade koristeći iste modele ponašanja kao zalivske zemlje. Uz to, izvozom oružja Ukrajini stvara poziciju koja upravo liči na bliskoistočne države sedamdesetih godina prošlog vijeka.
Istovremeno, demokratske institucije i politička kultura u Srbiji doživljavaju nepopravljivu štetu deformišući se u strukutre autoritarne vlasti. Izgledi da opozicija smijeni vlast na izborima postoji samo teorijski čak i na lokalnom nivou, što je bilo moguće tokom decenije vlasti Slobodana Miloševića.
Šteta demokratizaciji regiona i blokiranju Republike Kosova može se vidjeti na dnevnom nivou. Za to je dovoljno uključiti nasumičnu nacionalnu frekvenciju u Srbiji pa razumjeti plan za Zapadni Balkan, čak i onaj dio koji ne pripada zamišljenim kotama srpskog svijeta.
Centralno pitanje ostaje kakvu politiku treba da konceptualizuju susjedi Srbije u kontekstu nove geopolitičke realnosti. Ključna prednost ipak ostaje blizina EU i njeno kakvo-takvo interesovanje za region. Pod pretpostavkom da vlade zapadnobalkanskih država razumiju proces, jedini izlaz ostaje saradnja i pokušaj izolacije Srbije.
Stvaranje političke Alijanse demokratskih država na Zapadnom Balkanu mimo postojećih multilateralnih foruma može biti prvi znak razumijevanja specifične situacije i pokušaj zaustavljanja pretvaranja Balkana u Bliski istok.
