Komunistička partija Albanije je aktom od 20. februara 1967. godine, zakonom zabranila ispovijedanje vjere, i to je bio jedinstven slučaj na svijetu. Isto tako nije bilo ni informacija o vjerskim objektima, tako da je moje neznanje opravdano. Sredinom 90-godina sam emigrirao iz Albanije, a 2011. godine sam se vratio u rodnu grudu.
MANASTIR SVETOG VLADIMIRA
Sa zadovoljstvom prihvaćam prijedlog moje supruge, i uputili smo se prema selu Shijon. U Manastiru smo upalili svijeće, i sretnemo sveštenika oca Irineja. Iako je bio mlad prijatno me iznenadila njegova mirnoća, znanje kao i njegovi stavovi.
Na moje molbu, da mi ispriča istoriju manastira, otac Irinej je rado prihvatio i počeo da mi objašnjava istoriju.
Rekao mi je da manastir nosi ime Svetog Vladimira, koji je po njegovom predanju iz Crne Gore.
Dugo smo razgovarali, i otišao sam iz Manastira veoma zadovoljan, jer sam otkrio to sveto mjesto, u blizini grada u kojem živim. Od tog dana, duševno sam se povezao sa tim Manastirom, i kultom Svetog Vladimira. i tako je počeo moj put u istraživanju, da saznam što više o ovom svetom mjestu.
KO JE BIO VLADIMIR DUKLJANSKI
Prema istoričarima Knez Vladimir, naslijedio je prijesto, poslije smrti svoga oca Petra od Duklje. Centar njegove vladavine je bio na obroncima crnogorske planine Rumije, koji je bio crnogorski duhovnni izvor i mjesto nastanka srednjovekovne izvorne crnogorske tradicije.
Iako pretpostavljam da čitaoci Analitike znaju priču o Vladimiru ja ću opet podsjetiti na ovog veliko državnika crnogorskog naroda.
Knez Vladimir je vladao Dukljom do 998. godine kada je napadnut i poražen od strane cara Samuila. Tokom povratka u Prespu, car Samuilo je uzeo sa sobom i dukljanskog kneza Vladimira kao zarobljenika.
U Prespi, knez Vladimir i ćerka cara Samuila, Kosara zaljubljuju se, i ona je tražila od svog oca da joj dozvoli da se uda za Vladimira, koji je bio veoma učtiv, zgodan, plemenit i pobožan.
Kada je car Samuilo dao blagoslov svojoj kcerki Kosari da se uda za Vladimira, Duklja se ponovo vraća svom knezu.
VELIKI HRIŠĆANIN
Sveti Dukljanski Knez Vladimir se istakao u odbrani svoje državei širenju hrišćanstva na teritoriju Balkana.
Po narodnom predanju, jednog dana Sveti Vladimir, je bio u lovu zajedno sa svojim konjanicima u u Shijonu. Tokom večeri prikazala mu se svijetlost u blizini rijeke Kusha, pored Elbasana.
Kada se približio, kako dalje kaže narodno predanje, vidio je velikog orla koji je nosio na krilima svijetli krst.
Orao se spustio na zemlju, ostavio krst i nestao. Sveti Vladimir, moleći se, uzeo je krst, i kasnije na tom mjestu izgradio crkvu svetog Jovana (Joana).
HILJADUGODIŠNJA TRADICIJA
Od tada pocinje hiljadugodišnja istorija koja nosi ime sveca, porijeklom iz Crne Gore, u selo Shijon, kraj Elbasana.
Godine 1383. albanski knez Karlo Topia, poslije jednog razornog zemljtresa, obnovio je i restaurirao je od temelja i proširio crkvu Svetog Jovana. I u tom obnovljenom objektu je položio mošti Svetog Vladimira, koje je donio iz Drača.
Od tog vremena ovaj Manastir nosi ime Svetog Joana (Jovana) Vladimira, odnosno spajanjem dva sveca. Karlo Topia je postavio svoj heraldički znak na južnoj kapiji Manastira. Danas Emblema Karla Topije i nadvratnik sa natpisom na grčkom, latinskom i staroslovenskom jezikom, nalaze se u Nacionalnom muzeju u Tirani.
ISTORIJA MANASTIRA
Godine 1865. godine izgrađen je bunar u okviru Manastira, u vremenu kada je iguman bio Hadži Grigor i kaluđerica Magdalena.
Konaci Manastira izgrađeni su između 1850. i 1865. godine od istog igumana. Sredinom druge polovine 19. vijeka Manastir je razoren u snažnom zemljotresu, a obnovljen je 1901. godine.
Ove podatke potvrđuje natpis koji se nalazi na zapadnim vratima Manastira, koja su ujedno i glavna ulazna vrata.
Citiram natpis: Ovaj Hram Svetog Jovana (Joana) Vladimira obnovljen je tokom upravljanja Njegovog Visokog preosvestenstva, Svetog Mitropolita Drača Prokopa, posvećeno Mitropolitu Drača Visarionu, iz naselja Tvrđava Elbasan, pod pažnjom i nadgledanjem Episkopa Spiridon Dzufka, Elbasan 1. mart 1901.
MANASTIR JE IMAO SVOJ PEČAT I BOGATU BIBLIOTEKU
Godine 1910. Stas Noli počeo je izgradnju konaka Manastira. Radovi su završeni 6. jula 1913. godine, a konaci su zvanično otvoreni u avgustu 1914. godine.
Godine 1935. godine patrijarh Vrnava I poklonio je Manastiru zvono težine 300 kilograma. Iste godine je izgrađena veličanstvena zvonara sa pet spratova, koja je srušena 1967. godine od komunističkih vlasti.
Isto tako je unisteno je i veliko zvono. Tokom 1940-41.godine, početkom italijansko-grčkog rata, u Manastiru Svetog Jovana Vladimira je bio smješten glavni štab italijanske vojske.
Tokom 1941. godine dio Manastira je izgorio u požaru nepažnjom italijanskih vojnika.
Kobnog 14. marta 1944. godine, njemačka vojska je tokom povlačenja zapalila Manastir, u kom su izgoreli konaci i dio crkve.
SPOMENIK KULTURE
Godine 1948. Institut Nauke Albanije objavio je listu spomenika kulture na kojoj se našao i Manastir Svetog Jovana Vladimira.
Takođe, 1963. godine Rektorat Državnog univerziteta u Tirani je uvrstio ovaj Manastir u listu zaštićenih spomenika kulture.
Zabranom vjeroispovesti 1967. godine i uništenjem vjerskih objekata, Manastir je prenamijenjen u objekte Vojske Albanije do 1997. godine. Posljednja osoba koja je služila u Manastiru je bila Olimbiala Andoni, ili Hadžija kako su je zvali vjernici.
Iste godine, kada su se zatvorila crkva, monaha Dionisa i Hadžiju su premjestili u Elbasan.
Manastir Sveti Joan Vladimir je imao veliku imovinu.
VELIKA IMOVINA
Imao je mlin, pekaru i bilo je uposleno 20 osoba. Godine 1893. godine u vlasništvo Manastira je bilo: 732 korijena maslina, 157.000 kvadrata njiva, 88 ovaca, 64 koze, 25 volova i krava i dva konja. Prema statistici toga vremena, Manastir je imao i 400.000 kvadrata zemlje za uzgajanje pšenice, 86.000 kvadrata voćnjaka, 8.000 kvadrata za bostan, 40.000 kvadrata za uzgajanja duvana itd.
Poslije zatvaranja Manastira, mošti Svetog Vladimira su prebačeni u Crkvi Presvete Marije u naselju “Tvrđava “ u Elbasanu. Mošti su bili na tom mjestu do 1991. godine.
U vremenskom periodu između 1967-1991. godine je srušen krov Manastira, a u incidentu su oštećene freske.
Manastir Sveti Joan Vladimir ponovo se za vjernike otvorio 1991. godine odmah poslije pada komunističkog režima u Albaniji.
Prvu liturgiju je služio otac Spiro Veli, koji je bio u poznim godinama. Sama crkva manastira otvorena je 1991. godine i vraćena je albanskoj pravoslavnoj crkvi. Drugi dio Manastira je bio zauzet od strane vojske Albanije sve do pomenute 1997. godine.
ALBANSKA AUTOKEFALNA PRAVOSLAVNA CRKVA
Od te 1997. godine, Manastir zajedno sa drugim pomoćnim objektima, prešao je u vlasnistvu Albanske autokefalne pravoslavne crkve. Albanska pravoslavna crkva je formirana u septembru 1922. godine, a tomos je primila 17. aprila 1937.godine.
Otac Irinej, manastirski pop, (kortistim priliku da mu zahvalim na datim informacijama) mi je ukazao na veoma teške dane te 1997. godine, kada je država Albanija bila pred slomom. Grupe naoružanih bandi i bivših oficira pokušali su silom uzurpirati objekte Manastira, ali stanovnici sela Shijon stali su u odbrani svetinje i uspjeli su u tome.
REKONSTRUKCIJA
Te 1997. godine počela je rekonstrukcija objekata u okviru Manastira, a novac je obezbijedio episkop. Dvije godine kasnije, glavni episkop Atanasije je podržao kamp za djevojke koji radii dan danas.
Godine 2005. restaurirana je crkva Manastira, a 2017. godine ponovo je restauriran krov crkve sa fondovima osiguranih od glavnog episkopa Anastasija.
Mučenistvo Svetog Kneza Vladimira, upravitelja Duklje, koji je okončao život sa vjerom u Boga i hiljadugodišnje njegovanje njegovog kulta, potvrda je da je Sveti Dukljanski Knez Vladimir bio veoma omiljena i poštovana ličnost Balkana, kao i od Budimpešte i Beča na sjeveru, do Soluna i Svete Gore na jugu.
Svakako, najveću istorijsku zaslugu za održavanje i očuvanje kulta Svetog Vladimira kroz vijekove ima albanski knez Karlo Topia, koji je izgradnjom Manastira osigurao mjesto đe kroz vijekove 3. i 4. juna pravoslavni vjernici, zajedno sa vjernicima muslimanske i katoličke vjeroispovesti, dolaze da njeguju kult Svetog Vladimira, ne samo iz okoline Elbasana nego i iz svih zemalja Balkana.
Manastir je odolio vjekovima otomanske imperije, zahvaljujući brizi stanovništva Elbasana, uključujući ne samo hrišćane, nego i zahvaljujući Vlasima i muslimanima Elbasana.
Kult Svetog Kneza Vladimira predstavlja dan danas kao primjer suživota pripadnika različitih konfesija i potvrda da je mir između naroda Balkana je utekako moguć.
Jedinstveno je u svijetu, da svake godine 3. i 4. juna u Manastiru Svetog Joana (Jovana) Vladimira, njegove mošti se poštuju ne samo od vjernika pravoslavne vjeroispovesti koji dolaze iz Albanije, Crne Gore, Srbije, Sjeverne Makedonije, Grcke, Bugarske, nego i od velikog broja vjernika muslimanske i katoličke vjeroispovesti iz grada Elbasana i okolnih sela.
