Pravoslavne bogomolje, hramove, odnosno, manastire i crkve u Crnoj Gori stoljećima je podizao i obnavljao crnogorski narod i država Crna Gora. I to za duhovne, odnosno, vjerske, tradicijske, običajne i praktične potrebe i obrede autohtonog stanovništva, odnosno, mještana i oni su njima pripadali.
Ovom prilikom navodimo kratki istorijat Crkve Svetog Georgija (Đorđa) u Gornjem Ceklinu, podignute (odnosno, obnovljene ili ponovo sagrađene na temeljima nekadašnjeg, urušenog, starog hrama posvećenog istom svetitelju) 1. maja 1901, i osveštane iste godine. Novčani iznos utrošen za izgradnju ove bogomolje bio je 6.000 fiorina.
Članovi Cetinjske konsistorije Crnogorske crkve 1904: Sjede (s lijeva) Filip Radičević, Mitrofan Ban, Marko Martinović, stoje (s lijeva) Ilija Jovićević, Miraš Vukić i Ivo Kaluđerović
U monografiji "Pedeset godina na prestolu Crne Gore 1860-1910“, objavljenoj u slavlje jubileja 50 godina vladavine knjaza Nikole I Petrovića Njegoša i proglašenja Knjaževine Crne Gore za Kraljevinu (a koju monografiju je uredio dr Lazar Tomanović, doktor prava i istoričar, predsjednik Vlade Crne Gore, te koja je štampana u Kraljevskoj Crnogorskoj Državnoj štampariji na Cetinju 1910), između ostalog, navodi se (kada se nabrajaju podignuti i obnovljeni hramovi u Crnoj Gori od 1860. do 1910), na strani 109, da je u Gornjem Ceklinu (Riječka nahija, opština Prijestonice Cetinje) 1901. godine, podignut hram, odnosno, crkva Svetog Velikomučenika Georgija (svetog Đorđa).
Tu sabornu crkvu plemena Ceklin, grobljanskog tipa, ogradilo je, odnosno, podiglo, svojim radom, pregnućem, sredstvima i drugim doprinosima, na vlastitom zemljištu, domicilno stanovništvo Ceklina (Ceklinjani) i ona njima pripada, odnosno, ona je njihovo istorijsko, pravno i stvarno vlasništvo.
Ona je njihova svojina i ona ne može pripadati nekome drugome, ponajmanje ne Mitropoliji crnogorsko-primorskoj Srpske pravoslavne crkve u rangu Patrijaršije, čije je sjedište u Beogradu, odnosno, rečenoj eparhiji uzurpatorske i okupacione crkve Srbije u Crnoj Gori.
Saborni hram svih Ceklinjana, crkva svetog Velikomučenika Georgija (Đorđija) u zaseoku Donji Kraj na Gornjem Ceklinu predstavlja sastavni i značajni dio ukupnog istorijskog kulturnog nasljeđa i blaga sakralnog tipa - Crne Gore i crnogorskog naroda.
Kralj Nikola
O prošlosti toga hrama, pisao je i istoričar sa Cetinja mr Predrag Vukić u radu pod naslovom „Kratki istorijat crkava u Gornjem Ceklinu“ objavljenom 2001. godine, sljedeće: „Saborna crkva Sv. velikomučenika Đorđa u Gornjem Ceklinu nalazi se u zaseoku Donji Kraj i predstavlja saborni hram cjelokupnog ceklinskog plemena. Pretpostavlja se da je podignuta sredinom XVI vijeka.
Ni o njenom nastanku nema arhivskih dokumenata. Hram je obnovljen i proširen 1901. godine, što potvrđuje natpis iznad ulaznih crkvenih vrata koji glasi:
„Ovaj hram svjatago velikom. Georgija, bivši sabor svega plemena ceklinskog, iznova obnovi opština gornjo-ceklinska za vlade Nj. Kr. V. Knjaza Nikole I Petrovića Njegoša a s blagoslovom Nj. V. Mitropolita Mitrofana. Za ovu građevinu potrošilo se 6.000 fiorina. Gradnja je završena 1. maja 1901.godine“.
Ikonostas hrama izgrađen je 1885. godine, što takođe potvrđuje natpis na samom ikonostrasu koji glasi:
„Ovi ikonostas načini obćina ceklinska, vo slavu hramu Sv. Velikomučenika Georgija, za vlade Njegovog Visočanstva Knjaza i Gospodara crnogorskog Nikole I Petrovića Njegoša, blagoslovenijem Njegovog Visokog preosvjaštenstva Gospodina Mitropolita Crnogorskog Mitrofana Bana 1885. godine 8-og maja“.
Ikonostas su izradila braća Đinoviski, rodom iz Galičnika u jugozapadnoj Makadoniji, inače vrsni ikonopisci. Najpoznatiji od njih, Vasilije Đinovski (Galičnik, 1848, - Podgorica, 1924) izradio je u razdoblju od 1872. do 1912. godine oko 120 ikonostasa za potrebe mnogih seoskih i gradskih crkava i manastira u Crnoj Gori.
U zvoniku crkve nalaze se mjesta za tri zvona, dok danas postoji samo jedno, jer su dva iz zvonika i jedno veliko zvono ispred crkve odnijeli Austrijanci 1917. godine. U unutrašnjosti ovog hrama sahranjen je znameniti ceklinski knez Marko Lopica Lopičić (1660-1752), vjerovatno naslavnija ličnost iz starije prošlosti ceklinskog plemena. Ispred spoljašnje strane crkvenog oltara nalazi se grob popa Petra Belanova Mašanovića, znamenitog ceklinskog paroha u XIX vijeku“. (mr Predrag Vukić, „Kratki istorijat crkava u Gornjem Ceklinu“, objavljeno u knjizi Janko K. Lopičić, „Lopičići bratstvo u Ceklinu, Crna Gora, 1450-2001“, Beograd, 2001, str. 137-138).
Crkva svetog Georgija na Gornjem Ceklinu osveštana je 1901, iste godine kada je i sagrađena, odnosno, ponovo podignuta ili obnovljena na temeljima starog hrama, kako kazuje narodno predanje, istorijski zapisi i natpis na samom hramu.
Mitrofan Ban
Osveštao je poglavar autokefalne Crnogorske crkve (Pravoslavne crkve u Crnoj Gori, Mitropolije crnogorske) mitropolit i arhiepiskop Mitrofan Ban sa sveštenstvom. Vjerske kompetencije, prerogative nad tim hramom, kao i nad drugim pravoslavnim hramovima u Crnoj Gori, vršila je u doba Knjaževine i Kraljevine Crne Gore do 1920. godine, autokefalna Crnogorska crkva (Pravoslavna crkva u Crnoj Gori, Mitropolija crnogorska), odnosno, njen episkopat, sveštenstvo i monaštvo.
O osveštavanju saborne crkve Svetog Georgija (Đorđa) u Gornjem Ceklinu 1901. godine, piše u svojim memoarima Mitrofan Ban, poglavar autokefalne Crnogorske crkve, sljedeće: „Godine 1901, osveštao sam crkvu na Gornjem Ceklinu u slavu svetog Georgija. Na Ceklinu, bila je lijepa crkva, pa je ona, zbog nekoga trošnoga zemljišta, pala, te su, na istom mjestu, opet istome svetitelju, iznova crkvu, sa tvrđim podumentom, podigli.
Ovdje imam primijetiti da je, pri ovoj službi, uz moga protođakona Filipa Radičevića, služio i stari đakon vladike Rada, tako u narodu zvani - Filip Mali Đurašković iz Ceklina [1]. Ovaj dobri starac đakon bio je jedan od vrlo otmjenih Crnogoraca, te je među Crnogorcima, kao čovjek razborit i junak, vazda na glasu bio.
Hodio je u Rusiju i onamo, na dar, u Berđanki, dobio veliku zemlju, koju i danas njegovi sinovi-jedan je u Rusiji, a dva doma, u Crnoj Gori-uživaju. On je ime „Mali“ dobio otuda, kad je kao đak bio na Cetinju kod pok. Vladike Rada; tada je u Senatu na Cetinju bio njegov stric Filip serdar Đurašković; zato, da se oni nazivom razlikuju, mladiću je dato ime „Mali“ koje mu je, poslije, tako do smrti ostalo. Ovaj đakon preselio se u vječnost 1904. godine“. (Mitropolit Mitrofan Ban, „Životopis ili uspomene iz života“, knjiga 1, „Sabrana djela Mitropolita Mitrofana Bana“, priredio prof. dr Vuk Minić, „Obod“, Cetinje, 1999, str. 399-400).
Prilikom osveštavanja crkve svetog Georgija (Đorđa) na Gornjem Ceklinu mitropolit i poglavar Crnogorske crkve Mitrofan Ban održao je prigodnu besjedu. U besjedi je jasno saopštio da su Ceklinjani ponovo podigli, odnosno, obnovili hram svetog Đorđa na temeljima, ostacima ranije istoimene crkve.
Mitrofan Ban je, između ostalog, rekao da je Ceklinjane sveta hrišćanska dužnost rukovodila „da ovaj sv. hram Bogu podignete“, te je, potom, naveo i ovo:
„Vašijem radom, vašijem trudom i vašom hrišćanskom vrlinom hram ovaj vi podigoste i mi ga danas na slavu Božju i na uspomenu sv. Velikomučenika Georgija osveštasmo. Sveti ovaj hram vi podigoste na onome istom mjestu, gdje su ga negda vaši preci bili podigli, pa ga trošnost zemljišta i dugi zub vremena, na žalost, porušiše.
Vi, rukovođeni pobožnom mišlju i upravljani onijema hrišćanskijema osjećanjima kojima se negda upravljahu vaši stari, te tijem povodeći se, ne htjedoste promijeniti mjesto koje negda oni za svoju bogomolju izabraše.
Vas ne uplaši trošno zemljište koje je prvi ovdje hram porušilo, nego upotrijebiste svu moguću vještinu zanata, da od ovoga hrama vašega bude otklonjena opasnost koja prvi stari hram nije pošteđela. Ovakva vaša u ovome rješitelnost skopčana je bila s vrlo znatnijem troškom, mnogo većim nego što bi bio da ste ga podigli na drugome mjestu, gdje bi uslovi bili unekoliko olakšavajući“. (Mitropolit Mitrofan Ban, „Besjede“, „Sabrana djela mitropolita Mitrofana Bana“, knjiga 4, priredio prof. dr Vuk Minić, „Obod“, Cetinje, 1999, str. 242).
Javna blagodarnost protođakonu Filipu M. Đuraškoviću objavljena u Glasu Crnogorca 1904.
Ceklinska parohija Crnogorske crkve bila je samostalna parohija i u vrijeme kad su se na čelu Crnogorske crkve nalazili mitropoliti Ilarion Roganović i Mitrofan Ban. Konkretno, mitropolit Ilarion Roganović izvršio je 1881. unutrašnju crkvenu reorganizaciju, ali, u tom opštem preustrojstvu parohija, ceklinska parohija ostala je samostalna.
Na čelu ceklinske parohije Crnogorske crkve od 1882. do 1910, nalazili su se sljedeći sveštenici: Luka Lopičić (1882-1888), Ilija Kapa-Kapičić (1889-1892), Petar Strugar (jun-novembar 1892) i Ilija Đurašković (1892-1910).
Mitrofan Ban je izvršio 1910, novu reorganizaciju parohija Crnogorske crkve, Pravoslavne crkve u Crnoj Gori, Mitropolije crnogorske. Ceklinska parohija kao samostalna organizaciona jedinica, parohija u okviru autokefalne Crnogorske crkve, egzistirala je i funkcionisala dugo vremena sve do 1910 godine, kada je formirana ceklinsko-dobrska parohija, spajanjem ceklinske sa dobrskom parohijom.
Od 1910. do ukidanja Crnogorske crkve 1920, njenom Ceklinsko-dobrskom parohijom upravljali su sveštenici: Ilija Đurašković (1910-1915) i protojerej Stanko Vukmirović (1915-1920), koji će i kasnije u novonastalim okolnostima i u vrijeme KSHS i Kraljevine Jugoslavije do 1932, obavljati dužnost paroha ceklinsko-dobrske parohije u okviru Crnogorsko-primorske mitropolije.
Na groblju crkve svetog velikomučenika Georgija (Đorđa) u Gornjem Ceklinu sahranjene su brojne znamenite ličnosti iz tog plemena. Među njima sahranjeno je i šest sveštenika Crnogorske crkve, odnosno, Pravoslavne crkve u Crnoj Gori, Crnogorske mitropolije.
Na groblju navedene crkve sahranjeni su i sljedeći sveštenici: pop Petar Đurašković, preminuo 22. marta 1892 (po starom, julijanskom kalendaru) u 59 godini života; pop Petar Nikolić, preminuo 10. januara 1901, (po starom kalendaru), u 82 godini života; pop Đoko Pejović, preminuo 29. januara 1901, u 65 godini života; protođakon Petra II Petrovića Njegoša (vladike Rada), Filip M. Đurašković, preminuo 23. avgusta 1904, (po starom kalendaru) u 89 godini života; pop Luka Lopičić, preminuo 21. oktobra 1915, (po starom kalendaru) u 60 godini života i protojerej Stanko Vukmirović, preminuo 28. septembra 1940., (po starom kalendaru) u 83 godini života. (Vidi o tome navedeni rad mr Predraga Vukića, objavljen u citiranoj knjizi, str. 138).
[1] Filip Markišin Đurašković, rođen je 1815. godine na Ceklinu. Bio je državni pitomac u školi u Cetinjskom manastiru, a potom u Njegoševo vrijeme učenik i docnije upravitelj štamparije na Cetinju. U čin đakona Crnogorske pravoslavne crkve, proizveo ga je vladika Rade 1840. (Petar II Petrović-Njegoš), pa zatim u rang protođakona. Istakao se kao junak u bici na Grahovcu 1858 i u vrijeme drugog pohoda osmanske vojske Omer-paše Latasa na Crnu Goru 1862. Knjaz Danilo I Petrović Njegoš ga je za pokazano herojstvo, nakon bitke na Grahovcu odlikovao srebrnom medaljom za hrabrost, a Knjaz Nikola I Petrović Njegoš dodijelio mu je Danilov oreden III stepena. Bio je višedecenijski sveštenik Crnogorske crkve. Preminuo je u rodnom Ceklinu u noći 23. i 24. avgusta 1904. godine. (Vidi opširnu biografiju, u formi nekrologa, protođakona Filipa M. Đuraškovića, objavljenu u „Glasu Crnogorca“, Cetinje, broj 35 od 28. avgusta 1904, str. 3).
