Oktobra 1991. godine Crna Gora se našla pred istorijskom prekretnicom. Tadašnji predśednik Momir Bulatović prihvatio je u Hagu plan lorda Karingtona o mirnoj disoluciji Jugoslavije, a crnogorsko rukovodstvo dobilo je čvrste garancije talijanskog ministra vanjskih poslova Đanija de Mikelisa da će samostalnoj Crnoj Gori preko plana privredne pomoći i značajnih ulaganja biti pripremljen put ka Evropskoj ekonomskoj zajednici.
Samo desetak dana od prihvatanja Haškog dokumenta Bulatović je pod ogromnim pritiskom iz Beograda povukao svoju saglasnost i umjesto ka Evropskoj ekonomskoj zajednici Crnu Goru odveo u rat, sankcije, ekonomsko propadanje i civilizacijsko posrnuće.
Pod pritiskom Zapada početkom 2022. godine kleronacionalistička vlada Crne Gore, formirana na talasu Klerikalne kontrarevolucije 2020. godine, izgubila je povjerenje Skupštine, a nakon Putinove agresije na Ukrajinu manjinska vlada, formirana uz podršku prozapadnih političkih snaga u Parlamentu, dobila je od Evropske unije na dar nesanjanu ponudu.
Neophodna je konsolidacija unutar proevropskoga bloka, ukoliko ga zaista ima
Novoj vladi ispostavljen je uslov da ukoliko obezbijedi podršku skupštine za deblokadu tužilačko-pravosudnog sistema (izbor Sudskog savjeta, sudija Ustavnog suda i Vrhovnog tužioca), što je uostalom bila i ustavna obaveza, može očekivati brzo učlanjenje u Evropsku uniju. Pokazalo se, međutim, da su prozapadne snage dajući premijerski mandat patološkom lažovu i beskrupuloznom prevarantu Dritanu Abazoviću učinile kardinalnu grešku.
Abazović je, umjesto puta u Evropsku uniju, glasovima svojih poslanika za članove Ustavnoga suda i Sudskoga savjeta taj proces sabotirao, a kao prioritet svoje vlade izabrao je potpisivanje protivustavnog i diskriminatornog tzv. Temeljnog ugovora s najuticajnijim ruskim proksijem na Balkanu, Beogradskom patrijaršijom, i forsiranje projekta Otvoreni Balkan, suštinski suprotstavljenog EU integracijama. Time je Crnu Goru doveo nadomak novog civilizacijskog sunovrata.
Rezultati lokalnih izbora održanih prije neki dan refleksija su nove istorijske prekretnice. Možda je voz za brzo učlanjenje u EU već izmakao, ali u ovome času još uvijek postoje izgledi da se scenario s kraja 1991. godine ipak izbjegne.
Što je plan za Crnu Goru, nanovo skrojen u Beogradu, znamo makar od ljeta 2020. godine kad je Vučićeva dvorska luda Aleksandar Raković javnosti saopštio probni balon o stvaranju Srpskog sveta u nekoliko faza. Prvu fazu koja je podrazumijevala „Milov pad“ djelimično su realizovali koji mjesec kasnije. No, velikosrpski blickrig je izostao prvenstveno zahvaljujući djelovanju građanskih aktivista i neformalnih grupa od septembra 2020. do septembra 2021. godine.
Kad je na talasu Belvedera postalo jasno da je prva Vučićeva vlada pala, očekivalo se da barjak otpora od građanskih aktivista preuzmu prozapadne partije kojima je trebalo jako dugo da se alaverte nakon poraza 2020. godine. Umjesto da energiju otpora transformišu u političku strategiju za povratak Crne Gore vrijednostima građanskog i sekularnog društva, prozapadne partije su tu energiju utulile sitnim partijskim kalkulacijama i pogubnim plesom s Vučićevim alazonom Dritanom Abazovićem, pritom ponavljajući stare greške marginalizacije svakog glasa koji im se učinio kao potencijalna prijetnja za njihov partijski rejting. No bi što bi.
Rezultati lokalnih izbora ovih dana predmet su brojnih analiza. Dežurni spin doktori potrčali su da „eroziju“ DPS-a pripišu „nacionalističkoj agendi“ kojoj se DPS navodno priklonio. Ništa uvjerljivije ne osporava tu spin konstrukciju od nastupa DPS-a na izborima u Podgorici.
To što je Ivan Vuković isturen ne samo kao nosilac liste već i lider oko kojeg se vrćela cijela kampanja a da se u toj kampanji niđe nije čula niti jedna poruka iz registra identitetskih tema, neutralisalo je jedan od najpostojanijih prigovora na račun DPS-a u potonje dvije godine.
Kao univerzitetski profesor, političar za koga se ne vezuju nikakve afere ili problematični aranžmani i gradonačelnik čiji je doprinos razvoju Podgorice u protekle 4 godine ogroman, Vuković je zaista pokazao bolje lice DPS-a i potvrdio da je makar na nivou Glavnoga grada do toliko prizivane reforme zaista i došlo.
Lokalni izbori moraju nas prenuti iz letargije i naćerati da spriječimo novi crnogorski civilizacijski sunovrat
Pritom je, nasuprot tvrdnjama spin doktora, Vukovićeva kampanja bila isključivo fokusirana na lokalne teme, a poruke upućivale na prevazilaženje ustaljenih političkih podjela. DPS je, dakle, u liku Ivana Vukovića pokazao i svoje reformisano lice a istovremeno se i udaljio od identitetske tematike. Pa ipak rezultati su poražavajući jer je izgubljeno posljednje veliko uporište prozapadnih snaga, a u odnosu na izbore 2020. godine zabilježen je i pad od nekoliko hiljada glasova. Zato je priča o potrebi za reformisanjem (osim ako se ne odnosi na neophodnost uklanjanja iz poslaničkih redova nekoliko u javnosti omraženih poslanika) i promjenom agende promašila temu.
DPS je partija koju danas presudno obilježavaju dvije asocijacije. S jedne strane dragocjeni kapital državotvorne stranke i s druge strane hipoteka problematičnog imidža stečenog optužbama za koruptivno nasljeđe.
Na osnovu te ambivalencije, kao i nesporne činjenice da proces prilagođavanja novim uslovima predugo traje, lakše je i protumačiti rezultate lokalnih izbora. Strategija potiskivanja identitetskih tema i forsiranja socijalnih (ili u konkretnom slučaju – lokalnih) pitanja ne može biti dobitna kombinacija.
DPS jeste državotvorna partija, baš kao i njeni koalicioni partneri SDP, SD i LP, pa to mora biti okosnica i njihovog javnog djelovanja. Na terenu socijalne problematike oni, sa svim bremenom grešaka iz svoje prošlosti, jednostavno nemaju što da traže, makar isturili i lica koja je nemoguće dovesti u vezu s korupcijom i kriminalom, poput Vukovića. Uostalom, ni profil nove generacije lidera DPS-a, s prepoznatljivim elitističkim bekgraundom, ne može djelovati uvjerljivo u borbi za socijalnu pravdu. Populisti, nalik onima iz Evrope sad, na tom će ih polju bez problema istisnuti. Zato je neophodna konsolidacija unutar proevropskoga bloka (ukoliko ga zaista ima), jasno utvrđivanje strategije djelovanja i neuporedivo više strasti i naboja u odbrani emancipatorske političke agende.
No, ako DPS sa svojim koalicionim partnerima ne smije odstupiti od državotvorne i identitetske platforme, u domenu socijalne problematike njihovi su limiti očigledni. Dugo su DPS glasali i oni koji ne drže presudno do identitetskih određenja, ali im je višedecenijska vladavina DPS-a pružala ośećaj ličnoga komfora i društvene stabilnosti. Prepuštanje socijalne agende ključnom destabilizatoru Crne Gore, Beogradskoj patrijaršiji, obilo se DPS-u o glavu, pa je bujica Klerikalne kontrarevolucije kod dijela glasača DPS-a pomela ośećaj sigurnosti.
Na crnogorskoj političkoj sceni potrebna su nova lica i novi pokreti
Posljedice te inercije viđeli smo najprije 2020. godine, a sada i na lokalnim izborima. Do tih glasača DPS, a ni njegovi tradicionalni partneri, teško da će više doprijeti, pa sve da obave ne znam već kakve reforme i iznjedre sve odreda nove, harizmatične i neuprljane lidere.
Rezultati izbora u Podgorici pokazali su i to da je Vučićeva platforma otvorene destrukcije Crne Gore zavrijedila oko 20% povjerenja građana. To što će ta politika preuzeti vlast, baš kao i 2020. godine, nije posljedica „volje građana“, već očigledne činjenice da dio javnosti nije osvijestio to da su Evropa sad, Demokrate i rashodovana Ura lukaviji dio Vučićeve strategije koju je svojevremeno najavio Aleksandar Raković.
Glasajući za tri populistička projekta, dobar dio birača ne razumije, niti im je to na valjan način predočeno, da glasaju zapravo za vlast DF-a, kojem će populisti potrčati u zagrljaj. Ali to nije razlog da krivicu za sve veću društvenu regresiju pripišemo građanima. Ta je teza posljedica odsustva političke vizije i u osnovi je nakaradna.
Zato su na crnogorskoj političkoj sceni potrebna nova lica i novi pokreti, koji će dijelu građana, što na prvu loptu u populizmu pokreta Evropa sad nijesu prozreli još jedan krak Vučićeve destruktivne politike prema Crnoj Gori, ponuditi kredibilnu alternativu.
Crnoj Gori je takva nova snaga potrebna odmah jer ćemo u protivnom, i to vrlo brzo, svjedočiti scenariju na koji kroz primjer Budve uporno upozorava Ljubomir Filipović – populisti će otvoriti vrata da kleronacionalisti preuzmu sve poluge moći. Zato nas lokalni izbori moraju prenuti iz letargije i naćerati da spriječimo novi crnogorski civilizacijski sunovrat.
