Rumijski korijen, trava sa Rumije, čudotvorni korijen, crveni korijen… sve su ovo nazivi koje Barani koriste za vjekovima obožavanu biljku, čiji je latinski naziv Onosma visianii. Za stanovnike ovog primorskog grada, Rumijski korijen je biljka za koju se vezuju brojni mitovi i legende, a pridaje joj se naročito poštovanje s obzirom na to da se pominje još u spisima vladara Duklje – kneza Vladimira (990-1016).
Visianijev oštrolist, naziv koji od primoraca nikada nećete čuti, je rijetki endem južnog Jadrana, glorifikovan u gradu pod Rumijom, a koji se može naći jedino na području Balkanskog poluostrva i Jugoistočne Evrope, sa rjeđim nalazištima na području Zapadne i Centralne Azije.
Specifičnost ove biljke na našim prostorima krije se u tome što je njen areal rasprostranjenja veoma uzak i obuhvata svega nekoliko kilometara na obroncima planine Rumija, koja se izdiže iznad Bara. Zapisi i predanja svjedoče tome da je ova biljka na području jugoistočnog primorja Crne Gore korišćena u medicinske svrhe duže od 1.000 godina, i to prvenstveno za zacjeljivanje i zarastanje rana i opekotina, za brži oporavak od žutice, za olakšavanje bola u želucu, ali i u liječenju domaćih životinja.
Od davnina je poznata idealna kombinacija biljke Onosma visianii sa maslinovim uljem, koje boji u tamno-crvenu boju, zahvaljujući specifičnom sastavu i bogatstvu alkaloida (više od dvadeset). Zapravo, potapanjem u maslinovo ulje dolazi do rastvaranja aktivnih principa klase naftohinona (polifenoli) koji boje macerat u tamno-crvenu do ljubičastu boju.
Međutim, ova dvogodišnja, rijetko višegodišnja biljka, je veoma slabo istražena. S botaničke tačke gledišta, pripada porodici Boraginaceae (Boražinovke, Porečnice ili Oštrolisti). Sve biljke iz roda Onosma (naziv potiče od latinske riječi „osma“, što znači „miris“), njih oko 200, karakterišu se time što im pogoduju plitka, kamenita zemljišta, kao i vrlo osunčani predjeli koji se odlikuju niskom vlažnošću. Određeni literaturni izvori nagovještavaju da naziv roda ipak potiče od grčkih riječi onos (magarac) i osme (miris), jer je magarce redovno privlačio miris ove biljke i rado su je konzumirali.
Morfološki posmatrano, ovo je jednostavna zeljasta biljka, čiju građu odlikuje indumendum (dlakavi pokrivač), sastavljen od sitnih tuberkula (čekinja), kojima je cijela biljka pokrivena. Ovi izraštaji su vertikalni, svijetli, imaju sjedeće dlake ili su u pitanju potpuno goli, mali čvorovi. Rumijski korijen karakterišu listovi koji su gusto postavljeni, linearno-lancetastog oblika, kao i jedna crvenkasta, uspravna i razgranata stabljika, dužine od 20 cm do 50 cm, koja nastaje iz rozete u drugoj vegetacionoj sezoni, pa je prekrivena tvrdim prošlogodišnjim listovima. Listovi na osnovi i u donjem dijelu stabla su dugi do 14 cm, a široki do jedan cm, dok su listovi na gornjem dijelu stabla široki oko dva cm, prema vrhu se sužavaju i svijetlo su zelene boje.
Cvjetovi Rumijskog korijena su simpetalni (srasli sa laticama) i heterohlamidni (listići spoljašnjeg dijela kruga perijanta su zeleni - tj. čašični listići, dok su listići unutrašnjeg kruga živo obojani u blijedo žutu do žutu boju tj. krunični listići), sa kratkim cvjetnim drškama.
Plodovi Rumijskog korijena pripadaju tipu orašastih plodova, sitni su i kljunasti. Korijen (rizom) se odlikuje upadljivom crvenom bojom, cilindričnog je oblika i predstavlja najznačajniji segment ove biljke, sa hemijskog i upotrebnog stanovišta.
Dosadašnja fitohemijska istraživanja su pokazala da biljke iz roda Onosma sadrže fenolna jedinjenja, alkaloide i naftohinone. Prvi put je 1971. godine publikovan naučni rad koji dokazuje prisustvo šikonina (do 12% u korijenu), hemijske materije koja je vjekovima korišćena u azijskim zemljama kao prirodna farba, za bojanje odjeće, naročito svile, ili za korišćenje u prehrambenoj industriji.
Ova komponenta je veoma značajna i u farmaceutskoj i kozmetičkoj industriji, s obzirom na to da ima izražena i naučno potvrđena antioksidativna, antikancerogena, antibakterijska i protivupalna dejstva. Sprovedena su naučna istraživanja uticaja dva derivata šikonina iz ove biljke na suzbijanje limfocitne leukemije. Takođe, dokazano je i vrlo poželjno, toksično i letalno dejstvo ove aktivne materije na grinje.
Nažalost, Rumijski korijen je veoma ugrožena zeljasta biljka, naročito uzimajući u obzir ograničen prostor na kojem se može naći, kao i nesmotreno branje koje uključuje vađenje biljke sa korijenom, koji i predstavlja organ sa najljekovitijim potencijalom, te se time nepovratno smanjuje brojnost jedinki ove populacije.
Devastirajuća je činjenica da još uvijek zakonski nije zabranjeno nekontrolisano sakupljanje Rumijskog korijena. Ohrabrujuće djeluje to što je u postupku pokretanje inicijative za uvrštanje ovog endema u nematerijalnu kulturnu baštinu opštine Bar. Međutim, ne smijemo dozvoliti da ova biljka živi samo kroz legende, kao što je ona o „vilinim parama“, već joj obezbijediti uslove da ponovo prekrije padine gorostasne Rumije, sa obje strane čarobne obale.
Sa obronaka Rumije, prateći najljepšu obalu na svijetu, sljedeći pazarni dan selimo se do Boke Kotorske. Vrijeme je da se crnogorskoj sofri pridruži još jedan mediteranski biser, prenešen iz Pulje, koji predstavlja najkvalitetniji izvor hranljivih materija u ishrani konja, ali i nezamjenjiv prirodni lijek protiv kašlja. Još jedan dobar razlog da budete na Portalu Analitika i narednog petka je taj što svakog čitaoca očekuje poklon – recept za liker od „čokolade“.
